© unknown authors
E-Text: norse.narod.ru
Helgakviða Hjörvarðssonar með Hrímgerðarmálum
Helgakviða Hundingsbana in fyrri
Helgakviða Hundingsbana önnur (Völsungakviða in forna)
Grípisspá (Sigurðarkviða Fáfnisbana I)
Reginsmál (Sigurðarkviða Fáfnisbana II)
Sigurðarkviða in meiri (Brot af Sigurðarkviðu)
Sigurðarkviða in skamma (Sigurðarkviða Fáfnisbana III)
Guðrúnarkviða önnur (Guðrúnarkviða in forna)
Grógaldr
Fjölsvinnsmál
Hjálmarskviða
Hervararkviða
Hálfsrekkaljóð
Heiðreksgátur
Bjarkamál in fornu
Forspjallsljóð
1 |
Hljóðs bið ek allar helgar kindir, meiri ok minni mögu Heimdallar. Viltu at ek, Valföðr, vel fyr telja forn spjöll fira, þau er fremst of man. |
2 |
Ek man jötna ár of borna, þá er forðum mik fœdda höfðu. Níu man ek heima, níu íviðjur, mjötvið mæran fyr mold neðan. |
3 |
Ár var alda, þat er ekki var, var-a sandr né sær né svalar unnir; jörð fannsk æva né upphiminn, gap var ginnunga en gras hvergi. |
4 |
Áðr Burs synir bjöðum of ypptu, þeir er Miðgarð mæran skópu; sól skein sunnan á salar steina, þá var grund gróin grœnum lauki. |
5 |
Sól varp sunnan, sinni mána, hendi inni hœgri um himinjöður; sól þat né vissi hvar hon sali átti, máni þat né vissi hvat hann megins átti stjörnur þat né vissu hvar þær staði áttu. |
6 |
Þá gengu regin öll á rökstóla, ginnheilög goð, ok um þat gættusk; nótt ok niðjum nöfn of gáfu, morgin hétu ok miðjan dag, undorn ok aptan, árum at telja. |
7 |
Hittusk æsir á Iðavelli, þeir er hörg ok hof hátimbruðu; afla lögðu, auð smíðuðu, tangir skópu ok tól gerðu. |
8 |
Tefldu í túni, teitir váru, var þeim vettergis vant ór gulli, unz þrjár kvámu þursa meyjar ámáttkar mjök ór Jötunheimum. |
9 |
Þá gengu regin öll á rökstóla, ginnheilög goð, ok um þat gættusk, hver skyldi dverga dróttir skepja ór Brimis blóði ok ór Bláins leggjum. |
10 |
Þar var Móðsognir mæztr of orðinn dverga allra, en Durinn annarr; þeir mannlíkun mörg of gerðu dvergar í jörðu, sem Durinn sagði. |
11 |
Nýi, Niði, Norðri, Suðri, Austri, Vestri, Alþjófr, Dvalinn, Nár ok Náinn Nípingr, Dáinn Bívurr, Bávurr, Bömburr, Nóri, Ánn ok Ánarr, Óinn, Mjöðvitnir. |
12 |
Veggr ok Gandálfr, Vindálfr, Þorinn, Þrár ok Þráinn, Þekkr, Litr ok Vitr, Nýr ok Nýráðr, nú hefi ek dverga, Reginn ok Ráðsviðr, rétt of talda. |
13 |
Fíli, Kíli, Fundinn, Náli, Hepti, Víli, Hannar, Svíurr, Billingr, Brúni, Bíldr ok Buri, Frár, Hornbori, Frægr ok Lóni, Aurvangr, Jari, Eikinskjaldi. |
14 |
Mál er dverga í Dvalins liði ljóna kindum til Lofars telja, þeir er sóttu frá salar steini Aurvanga sjöt til Jöruvalla. |
15 |
Þar var Draupnir ok Dolgþrasir, Hár, Haugspori, Hlévangr, Glói, Dóri, Óri Dúfr, Andvari Skirfir, Virfir, Skáfiðr, Ái. |
16 |
Álfr ok Yngvi, Eikinskjaldi, Fjalarr ok Frosti, Finnr ok Ginnarr; þat mun æ uppi meðan öld lifir, langniðja tal Lofars hafat. |
17 |
Unz þrír kvámu ór því liði öflgir ok ástkir æsir at húsi, fundu á landi lítt megandi Ask ok Emblu örlöglausa. |
18 |
Önd þau né áttu, óð þau né höfðu, lá né læti né litu góða; önd gaf Óðinn, óð gaf Hœnir, lá gaf Lóðurr ok litu góða. |
19 |
Ask veit ek standa, heitir Yggdrasill, hár baðmr, ausinn hvíta auri; þaðan koma döggvar þærs í dala falla, stendr æ yfir grœnn Urðarbrunni. |
20 |
Þaðan koma meyjar margs vitandi þrjár ór þeim sæ, er und þolli stendr; Urð hétu eina, aðra Verðandi, - skáru á skíði, - Skuld ina þriðju. Þær lög lögðu, þær líf kuru alda börnum, örlög seggja. |
21 |
Þat man hon folkvíg fyrst í heimi, er Gullveigu geirum studdu ok í höll Hárs hana brenndu, þrisvar brenndu, þrisvar borna, opt, ósjaldan; þó hon enn lifir. |
22 |
Heiði hana hétu hvars til húsa kom, völu velspáa, vitti hon ganda; seið hon, hvars hon kunni, seið hon hug leikinn, æ var hon angan illrar brúðar. |
23 |
Þá gengu regin öll á rökstóla, ginnheilög goð, ok um þat gættusk hvárt skyldu æsir afráð gjalda eða skyldu goðin öll gildi eiga. |
24 |
Fleygði Óðinn ok í folk of skaut, þat var enn folkvíg fyrst í heimi; brotinn var borðveggr borgar ása, knáttu vanir vígspá völlu sporna. |
25 |
Þá gengu regin öll á rökstóla, ginnheilög goð, ok um þat gættusk hverjir hefði lopt allt lævi blandit eða ætt jötuns Óðs mey gefna. |
26 |
Þórr einn þar vá þrunginn móði, - hann sjaldan sitr - er hann slíkt of frekn. Á gengusk eiðar, orð ok særi, mál öll meginlig er á meðal fóru. |
27 |
Veit hon Heimdallar hljóð of folgit und heiðvönum helgum baðmi; á sér hon ausask aurgum fossi af veði Valföðrs. Vituð ér enn - eða hvat? |
28 |
Ein sat hon úti þá er inn aldni kom yggjungr ása ok í augu leit: Hvers fregnið mik? Hví freistið mín? Allt veit ek, Óðinn, hvar þú auga falt, í inum mæra Mímisbrunni. Drekkr mjöð Mímir morgun hverjan af veði Valföðrs. Vituð ér enn - eða hvat? |
29 |
Valði henni Herföðr hringa ok men, fekk spjöll spaklig ok spá ganda, sá hon vítt ok of vítt of veröld hverja. |
30 |
Sá hon valkyrjur vítt of komnar, görvar at ríða til Goðþjóðar; Skuld helt skildi, en Skögul önnur, Gunnr, Hildr, Göndul ok Geirskögul. Nú eru talðar nönnur Herjans, görvar at ríða grund valkyrjur. |
31 |
Ek sá Baldri, blóðgum tívur, Óðins barni, örlög fólgin; stóð of vaxinn völlum hæri mjór ok mjök fagr mistilteinn. |
32 |
Varð af þeim meiði, er mær sýndisk, harmflaug hættlig, Höðr nam skjóta. Baldrs bróðir var of borinn snemma, sá nam Óðins sonr einnættr vega. |
33 |
Þó hann æva hendr né höfuð kembði, áðr á bál of bar Baldrs andskota; en Frigg of grét í Fensölum vá Valhallar. Vituð ér enn - eða hvat? |
34 |
Þá kná Váli vígbönd snúa, heldr váru harðger höpt ór þörmum. |
35 |
Hapt sá hon liggja undir Hveralundi, lægjarns líki Loka áþekkjan. Þar sitr Sigyn þeygi of sínum ver vel glýjuð. Vituð ér enn - eða hvat? |
36 |
Á fellr austan um eitrdala söxum ok sverðum, Slíðr heitir sú. |
37 |
Stóð fyr norðan á Niðavöllum salr ór gulli Sindra ættar; en annarr stóð á Ókólni bjórsalr jötuns, en sá Brimir heitir. |
38 |
Sal sá hon standa sólu fjarri Náströndu á, norðr horfa dyrr. Falla eitrdropar inn um ljóra, sá er undinn salr orma hryggjum. |
39 |
Sá hon þar vaða þunga strauma menn meinsvara ok morðvarga ok þann er annars glepr eyrarúnu. Þar saug Niðhöggr nái framgengna, sleit vargr vera. Vituð ér enn - eða hvat? |
40 |
Austr sat in aldna í Járnviði ok fœddi þar Fenris kindir. Verðr af þeim öllum einna nokkurr tungls tjúgari í trölls hami. |
41 |
Fyllisk fjörvi feigra manna, rýðr ragna sjöt rauðum dreyra. Svört verða sólskin um sumur eptir, veðr öll válynd. Vituð ér enn - eða hvat? |
42 |
Sat þar á haugi ok sló hörpu gýgjar hirðir, glaðr Eggþér; gól of honum í galgviði fagrrauðr hani, sá er Fjalarr heitir. |
43 |
Gól of ásum Gullinkambi, sá vekr hölða at Herjaföðrs; en annarr gelr fyr jörð neðan sótrauðr hani at sölum Heljar. |
44 |
Geyr nú Garmr mjök fyr Gnipahelli, festr mun slitna en freki renna. Fjölð veit ek frœða, fram sé ek lengra um ragna rök römm sigtíva. |
45 |
Brœðr munu berjask ok at bönum verðask, munu systrungar sifjum spilla; hart er í heimi, hórdómr mikill, skeggöld, skálmöld, skildir ro klofnir, vindöld, vargöld, áðr veröld steypisk, mun engi maðr öðrum þyrma. |
46 |
Leika Míms synir, en mjötuðr kyndisk at inu galla Gjallarhorni. Hátt blæss Heimdallr, horn er á lopti, mælir Óðinn við Míms höfuð. |
47 |
Skelfr Yggdrasils askr standandi, ymr it aldna tré, en jötunn losnar. Hræðask allir á helvegum áðr Surtar þann sefi of gleypir. |
48 |
Hvat er með ásum? Hvat er með álfum? Gnýr allr Jötunheimr, æsir ro á þingi, stynja dvergar fyr steindurum, veggbergs vísir. Vituð ér enn - eða hvat? |
49 |
Geyr nú Garmr mjök fyr Gnipahelli, festr mun slitna en freki renna, fjölð veit ek frœða, fram sé ek lengra um ragna rök römm sigtíva. |
50 |
Hrymr ekr austan, hefisk lind fyrir, snýsk Jörmungandr í jötunmóði. Ormr knýr unnir, en ari hlakkar, slítr nái Niðfölr, Naglfar losnar. |
51 |
Kjóll ferr austan, koma munu Múspells um lög lýðir, en Loki stýrir. Fara fíflmegir með freka allir, þeim er bróðir Býleists í för. |
52 |
Surtr ferr sunnan með sviga lævi, skín af sverði sól valtíva, grjótbjörg gnata, en gífr rata, troða halir helveg en himinn klofnar. |
53 |
Þá kemr Hlínar harmr annarr fram, er Óðinn ferr við úlf veka, en bani Belja bjartr at Surti; þá mun Friggjar falla angan. |
54 |
Geyr nú Garmr mjök fyr Gnipahelli, festr mun slitna, en freki renna; fjölð veit ek frœða, fram sé ek lengra um ragna rök römm sigtíva |
55 |
Þá kemr inn mikli mögr Sigföður, Víðarr, vega at valdýri. Lætr hann megi Hveðrungs mundum standa hjör til hjarta, þá er hefnt föður. |
56 |
Þá kemr inn mæri mögr Hlóðynjar, gengr Óðins sonr við orm vega, drepr af móði Miðgarðs véurr, munu halir allir heimstöð ryðja; gengr fet níu Fjörgynjar burr neppr frá naðri níðs ókvíðnum. |
57 |
Sól tér sortna, sígr fold í mar, hverfa af himni heiðar stjörnur. Geisar eimi ok aldrnara, leikr hár hiti við himin sjálfan. |
58 |
Geyr nú Garmr mjök fyr Gnipahelli, festr mun slitna en freki renna, fjölð veit ek frœða fram sé ek lengra um ragna rök römm sigtíva. |
59 |
Sér hon upp koma öðru sinni jörð ór ægi iðjagrœna. Falla fossar, flýgr örn yfir, sá er á fjalli fiska veiðir. |
60 |
Finnask æsir á Iðavelli ok um moldþinur máttkan dœma ok minnask þar á megindóma ok á Fimbultýs fornar rúnar. |
61 |
Þar munu eptir undrsamligar gullnar töflur í grasi finnask, þærs í árdaga áttar höfðu. |
62 |
Munu ósánir akrar vaxa, böls mun alls batna, Baldr mun koma, búa þeir Höðr ok Baldr Hropts sigtóptir vé valtívar. Vituð ér enn - eða hvat? |
63 |
Þá kná Hœnir hlautvið kjósa ok burir byggja brœðra tveggja vindheim víðan. Vituð ér enn - eða hvat? |
64 |
Sal sér hon standa sólu fekra, gulli þakðan á Gimléi. Þar skulu dyggvar dróttir byggja ok um aldrdaga ynðis njóta. |
65 |
Þá kemr inn ríki at regindómi öflugr ofan, sá er öllu ræðr. |
66 |
Þar kemr inn dimmi dreki fljúgandi, naðr fránn, neðan frá Niðafjöllum; berr sér í fjöðrum, - flýgr völl yfir, - Niðhöggr nái. Nú mun hon sökkvask. |
1 |
Gáttir allar áðr gangi fram um skoðask skyli, um skyggnast skyli, því at óvíst er at vita hvar óvinir sitja á fleti fyrir. |
2 |
Gefendr heilir! Gestr er inn kominn, hvar skal sitja sjá? Mjök er bráðr sá er á bröndum skal síns of freista frama. |
3 |
Elds er þörf þeims inn er kominn ok á kné kalinn. Matar ok váða er manni þörf, þeim er hefr um fjall farit. |
4 |
Vatns er þörf þeim er til verðar kemr, þerru ok þjóðlaðar, góðs of æðis ef sér geta mætti orðs ok endrþögu. |
5 |
Vits er þörf þeim er víða ratar; dælt er heima hvat; at augabragði verðr sá er ekki kann ok með snotrum sitr. |
6 |
At hyggjandi sinni skyli-t maðr hræsinn vera, heldr gætinn at geði; þá er horskr ok þögull kemr heimisgarða til, sjaldan verðr víti vörum, því at óbrigðra vin fær maðr aldregi en mannvit mikit. |
7 |
Inn vari gestr er til verðar kemr þunnu hljóði þegir, eyrum hlýðir, en augum skoðar; svá nýsisk fróðra hverr fyrir. |
8 |
Hinn er sæll er sér of getr lof ok líknstafi; ódælla er við þat, er maðr eiga skal annars brjóstum í. |
9 |
Sá er sæll er sjálfr of á lof ok vit, meðan lifir; því at ill ráð hefr maðr opt þegit annars brjóstum ór. |
10 |
Byrði betri berr-at maðr brautu at en sé mannvit mikit; auði betra þykkir þat í ókunnum stað; slíkt er válaðs vera. |
11 |
Byrði betri berr-at maðr brautu at en sé mannvit mikit; vegnest verra vegr-a hann velli at en sé ofdrykkja öls. |
12 |
Er-a svá gótt sem gótt kveða öl alda sonum, því at færa veit er fleira drekkr síns til geðs gumi. |
13 |
Óminnishegri heitir sá er yfir ölðrum þrumir; hann stelr geði guma; þess fugls fjöðrum ek fjötraðr vark í garði Gunnlaðar. |
14 |
Ölr ek varð, varð ofrölvi at ins fróða Fjalars; því er ölðr bazt, at aptr um heimtir hverr sitt geð gumi. |
15 |
Þagalt ok hugalt skyldi þjóðans barn ok vígdjarft vera; glaðr ok reifr skyli gumna hverr, unz sinn bíðr bana. |
16 |
Ósnjallr maðr hyggsk munu ey lifa, ef hann við víg varask; en elli gefr hánum engi frið, þótt hánum geirar gefi. |
17 |
Kópir afglapi er til kynnis kemr, þylsk hann um eða þrumir; allt er senn, ef hann sylg of getr, uppi er þá geð guma. |
18 |
Sá einn veit er víða ratar ok hefr fjölð of farit, hverju geði stýrir gumna hverr, sá er vitandi er vits. |
19 |
Haldi-t maðr á keri, drekki þó at hófi mjöð, mæli þarft eða þegi, ókynnis þess vár þik engi maðr at þú gangir snemma at sofa. |
20 |
Gráðugr halr, nema geðs viti, etr sér aldrtrega; opt fær hlægis, er með horskum kemr manni heimskum magi. |
21 |
Hjarðir þat vitu nær þær heim skulu ok ganga þá af grasi; en ósviðr maðr kann ævagi síns of mál maga. |
22 |
Vesall maðr ok illa skapi hlær at hvívetna; hittki hann veit, er hann vita þyrpti at hann er-a vamma vanr. |
23 |
Ósviðr maðr vakir um allar nætr ok hyggr at hvívetna; þá er móðr er at morgni kemr, allt er víl sem var. |
24 |
Ósnotr maðr hyggr sér alla vera viðhlæjendr vini. Hittki hann fiðr, þótt þeir um hann fár lesi, ef hann með snotrum sitr. |
25 |
Ósnotr maðr hyggr sér alla vera viðhlæjendr vini; þá þat finnr er at þingi kemr, at hann á formælendr fáa. |
26 |
Ósnotr maðr þykkisk allt vita, ef hann á sér í vá veru; hittki hann veit, hvat hann skal við kveða, ef hans freista firar. |
27 |
Ósnotr maðr er með aldir kemr, þat er bazt, at hann þegi; engi þat veit, at hann ekki kann, nema hann mæli til margt; veit-a maðr hinn er vettki veit, þótt hann mæli til margt. |
28 |
Fróðr sá þykkisk, er fregna kann ok segja it sama, eyvitu leyna megu ýta synir, því er gengr um guma. |
29 |
Ærna mælir, sá er æva þegir, staðlausu stafi; hraðmælt tunga, nema haldendr eigi, opt sér ógótt of gelr. |
30 |
At augabragði skal-a maðr annan hafa, þótt til kynnis komi; margr þá fróðr þykkisk, ef hann freginn er-at ok nái hann þurrfjallr þruma. |
31 |
Fróðr þykkisk, sá er flótta tekr, gestr at gest hæðinn; veit-a görla sá er of verði glissir, þótt hann með grömum glami. |
32 |
Gumnar margir erusk gagnhollir en at virði vrekask; aldar róg þat mun æ vera, órir gestr við gest. |
33 |
Árliga verðar skyli maðr opt fáa, nema til kynnis komi. Sitr ok snópir, lætr sem sólginn sé ok kann fregna at fáu. |
34 |
Afhvarf mikit er til ills vinar, þótt á brautu búi, en til góðs vinar liggja gagnvegir, þótt hann sé firr farinn. |
35 |
Ganga skal, skal-a gestr vera ey í einum stað; ljúfr verðr leiðr, ef lengi sitr annars fletjum á. |
36 |
Bú er betra, þótt lítit sé, halr er heima hverr; þótt tvær geitr eigi ok taugreptan sal, þat er þó betra en bæn. |
37 |
Bú er betra, þótt lítit sé, halr er heima hverr; blóðugt er hjarta þeim er biðja skal sér í mál hvert matar. |
38 |
Vápnum sínum skal-a maðr velli á feti ganga framar, því at óvíst er at vita nær verðr á vegum úti geirs um þörf guma. |
39 |
Fannk-a ek mildan mann eða svá matar góðan, at væri-t þiggja þegit, eða síns féar svági [glöggvan],. at leið sé laun, ef þægi. |
40 |
Féar síns er fengit hefr skyli-t maðr þörf þola; opt sparir leiðum þats hefr ljúfum hugat; margt gengr verr en varir. |
41 |
Vápnum ok váðum skulu vinir gleðjask; þat er á sjálfum sýnst; viðrgefendr ok endrgefendr erusk lengst vinir, ef þat bíðr at verða vel. |
42 |
Vin sínum skal maðr vinr vera ok gjalda gjöf við gjöf; hlátr við hlátri skyli hölðar taka en lausung við lygi. |
43 |
Vin sínum skal maðr vinr vera, þeim ok þess vin; en óvinar síns skyli engi maðr vinar vinr vera. |
44 |
Veiztu, ef þú vin átt, þann er þú vel trúir, ok vilt þú af hánum gótt geta, geði skaltu við þann blanda ok gjöfum skipta, fara at finna opt. |
45 |
Ef þú átt annan, þanns þú illa trúir, vildu af hánum þó gótt geta, fagrt skaltu við þann mæla en flátt hyggja ok gjalda lausung við lygi. |
46 |
Það er enn of þann er þú illa trúir ok þér er grunr at hans geði: hlæja skaltu við þeim ok um hug mæla; glík skulu gjöld gjöfum. |
47 |
Ungr var ek forðum, fór ek einn saman: þá varð ek villr vega; auðigr þóttumk, er ek annan fann; Maðr er manns gaman. |
48 |
Mildir, fræknir menn bazt lifa, sjaldan sút ala; en ósnjallr maðr uggir hotvetna, sýtir æ glöggr við gjöfum. |
49 |
Váðir mínar gaf ek velli at tveim trémönnum; rekkar þat þóttusk, er þeir rift höfðu; neiss er nökkviðr halr. |
50 |
Hrörnar þöll sú er stendr þorpi á, hlýr-at henni börkr né barr; svá er maðr, sá er manngi ann. Hvat skal hann lengi lifa? |
51 |
Eldi heitari brennr með illum vinum friðr fimm daga, en þá slokknar er inn sétti kemr ok versnar allr vinskapr. |
52 |
Mikit eitt skal-a manni gefa; opt kaupir sér í litlu lof, með halfum hleif ok með höllu keri fékk ek mér félaga. |
53 |
Lítilla sanda lítilla sæva lítil eru geð guma. Því at allir menn urðu-t jafnspakir; half er öld hvar. |
54 |
Meðalsnotr skyli manna hverr; æva til snotr sé; þeim er fyrða fegrst at lifa er vel margt vitu. |
55 |
Meðalsnotr skyli manna hverr; æva til snotr sé, því at snotrs manns hjarta verðr sjaldan glatt, ef sá er alsnotr, er á. |
56 |
Meðalsnotr skyli manna hverr, æva til snotr sé; örlög sín viti engi fyrir, þeim er sorgalausastr sefi. |
57 |
Brandr af brandi brenn, unz brunninn er, funi kveikisk af funa; maðr af manni verðr at máli kuðr en til dælskr af dul. |
58 |
Ár skal rísa sá er annars vill fé eða fjör hafa; sjaldan liggjandi ulfr lær of getr né sofandi maðr sigr. |
59 |
Ár skal rísa sá er á yrkjendr fáa ok ganga síns verka á vit; margt of dvelr þann er um morgun sefr, hálfr er auðr und hvötum. |
60 |
Þurra skíða ok þakinna næfra, þess kann maðr mjöt ok þess viðar er vinnask megi mál ok misseri. |
61 |
Þveginn ok mettr ríði maðr þingi at, þótt hann sé-t væddr til vel; Skúa ok bróka skammisk engi maðr né hests in heldr, þátt hann hafi-t góðan. |
62 |
Snapir ok gnapir, er til sævar kemr, örn á aldinn mar: Svá er maðr er með mörgum kemr ok á formælendr fáa. |
63 |
Fregna ok segja skal fróðra hverr, sá er vill heitinn horskr, einn vita né annarr skal, þjóð veit, ef þrír ro. |
64 |
Ríki sitt skyli ráðsnotra hverr í hófi hafa; þá hann þat finnr, er með fræknum kemr at engi er einna hvatastr. |
65 |
. . . orða þeira, er maðr öðrum segir opt hann gjöld of getr. |
66 |
Mikilsti snemma kom ek í marga staði en til síð í suma; öl var drukkit, sumt var ólagat, sjaldan hittir leiðr í líð. |
67 |
Hér ok hvar myndi mér heim of boðit, ef þyrptak at málungi mat, eða tvau lær hengi at ins tryggva vinar, þars ek hafða eitt etit. |
68 |
Eldr er beztr með ýta sonum ok sólar sýn, heilyndi sitt, ef maðr hafa náir, án við löst at lifa. |
69 |
Er-at maðr alls vesall, þótt hann sé illa heill; sumr er af sonum sæll, sumr af frændum, sumr af fé ærnu, sumr af verkum vel. |
70 |
Betra er lifðum en sé ólifðum, ey getr kvikr kú; eld sá ek upp brenna auðgum manni fyrir, en úti var dauðr fyr durum. |
71 |
Haltr ríðr hrossi, hjörð rekr handar vanr, daufr vegr ok dugir, blindr er betri en brenndr séi, nýtr manngi nás. |
72 |
Sonr er betri, þótt sé síð of alinn eptir genginn guma; sjaldan bautarsteinar standa brautu nær, nema reisi niðr at nið. |
73 |
Tveir ro eins herjar, tunga er höfuðs bani; er mér í heðin hvern handar væni. |
74 |
Nótt verðr feginn sá er nesti trúir, skammar ro skips ráar; hverf er haustgríma; fjölð of viðrir á fimm dögum en meira á mánuði. |
75 |
Veit-a hinn er vettki veit, margr verðr af aurum api; maðr er auðigr, annar óauðigr, skyli-t þann vítka váar. |
76 |
Deyr fé, deyja frændr, deyr sjalfr it sama, en orðstírr deyr aldregi hveim er sér góðan getr. |
77 |
Deyr fé, deyja frændr, deyr sjalfr it sama, ek veit einn at aldrei deyr: dómr um dauðan hvern. |
78 |
Fullar grindr sá ek fyr Fitjungs sonum, nú bera þeir vonar völ; svá er auðr sem augabragð, hann er valtastr vina. |
79 |
Ósnotr maðr, ef eignask getr fé eða fljóðs munuð, metnaðr hánum þróask, en mannvit aldregi: fram gengr hann drjúgt í dul. |
80 |
Þat er þá reynt, er þú at rúnum spyrr inum reginkunnum, þeim er gerðu ginnregin ok fáði fimbulþulr; þá hefir hann bazt, ef hann þegir. |
81 |
At kveldi skal dag leyfa, konu, er brennd er, mæki, er reyndr er, mey, er gefin er, ís, er yfir kemr, öl, er drukkit er. |
82 |
Í vindi skal við höggva, veðri á sjó róa, myrkri við man spjalla, mörg eru dags augu; á skip skal skriðar orka, en á skjöld til hlífar, mæki höggs, en mey til kossa. |
83 |
Við eld skal öl drekka, en á ísi skríða, magran mar kaupa, en mæki saurgan, heima hest feita, en hund á búi. |
84 |
Meyjar orðum skyli manngi trúa né því, er kveðr kona, því at á hverfanda hvéli váru þeim hjörtu sköpuð, brigð í brjóst of lagið. |
85 |
Brestanda boga, brennanda loga, gínanda ulfi, galandi kráku, rýtanda svíni, rótlausum viði, vaxanda vági, vellanda katli, |
86 |
Fljúganda fleini, fallandi báru, ísi einnættum, ormi hringlegnum, brúðar beðmálum eða brotnu sverði, bjarnar leiki eða barni konungs. |
87 |
Sjúkum kalfi, sjalfráða þræli, völu vilmæli, val nýfelldum. |
88 |
Akri ársánum trúi engi maðr né til snemma syni, - veðr ræðr akri. en vit syni; hætt er þeira hvárt. |
89 |
Bróðurbana sínum, þótt á brautu mæti, húsi hálfbrunnu, hesti alskjótum, - þá er jór ónýtr, ef einn fótr brotnar -, verði-t maðr svá tryggr at þessu trúi öllu. |
90 |
Svá er friðr kvenna, þeira er flátt hyggja, sem aki jó óbryddum á ísi hálum, teitum, tvévetrum ok sé tamr illa, eða í byr óðum beiti stjórnlausu, eða skyli haltr henda hrein í þáfjalli. |
91 |
Bert ek nú mæli, því at ek bæði veit, brigðr er karla hugr konum; þá vér fegrst mælum, er vér flást hyggjum: þat tælir horska hugi. |
92 |
Fagurt skal mæla ok fé bjóða sá er vill fljóðs ást fá, líki leyfa ins ljósa mans: Sá fær er fríar. |
93 |
Ástar firna skyli engi maðr annan aldregi; opt fá á horskan, er á heimskan né fá, lostfagrir litir. |
94 |
Eyvitar firna er maðr annan skal, þess er um margan gengr guma; heimska ór horskum gerir hölða sonu sá inn máttki munr. |
95 |
Hugr einn þat veit er býr hjarta nær, einn er hann sér um sefa; öng er sótt verri hveim snotrum manni en sér engu at una. |
96 |
Þat ek þá reynda er ek í reyri sat ok vættak míns munar; hold ok hjarta var mér in horska mær; þeygi ek hana at heldr hefik. |
97 |
Billings mey ek fann beðjum á sólhvíta sofa; jarls ynði þótti mér ekki vera nema við þat lík at lifa. |
98 |
"Auk nær aptni skaltu, Óðinn, koma, ef þú vilt þér mæla man; allt eru ósköp nema einir viti slíkan löst saman." |
99 |
Aptr ek hvarf ok unna þóttumk vísum vilja frá; hitt ek hugða at ek hafa mynda geð hennar allt ok gaman. |
100 |
Svá kom ek næst at in nýta var vígdrótt öll of vakin, með brennandum ljósum ok bornum viði, svá var mér vílstígr of vitaðr. |
101 |
Auk nær morgni, er ek var enn of kominn, þá var saldrótt sofin; grey eitt ek þá fann innar góðu konu bundit beðjum á. |
102 |
Mörg er góð mær, ef görva kannar, hugbrigð við hali. Þá ek þat reynda, er it ráðspaka teygða ek á flærðir fljóð; háðungar hverrar leitaði mér it horska man, ok hafða ek þess vettki vífs. |
103 |
Heima glaðr gumi ok við gesti reifr, sviðr skal um sig vera, minnigr ok málugr, ef hann vill margfróðr vera. Opt skal góðs geta; fimbulfambi heitir sá er fátt kann segja, þat er ósnotrs aðal. |
104 |
Inn aldna jötun ek sótta, nú em ek aptr of kominn: fátt gat ek þegjandi þar; mörgum orðum mælta ek í minn frama í Suttungs sölum. |
105 |
Gunnlöð mér of gaf gullnum stóli á drykk ins dýra mjaðar; ill iðgjöld lét ek hana eptir hafa síns ins heila hugar, síns ins svára sefa. |
106 |
Rata munn létumk rúms of fá ok um grjót gnaga, yfir ok undir stóðumk jötna vegir, svá hætta ek höfði til. |
107 |
Vel keypts litar hefi ek vel notit, fás er fróðum vant, því at Óðrerir er nú upp kominn á alda vés jaðar. |
108 |
Ifi er mér á at ek væra enn kominn jötna görðum ór, ef ek Gunnlaðar né nytak, innar góðu konu, þeirar er lögðumk arm yfir. |
109 |
Ins hindra dags gengu hrímþursar Háva ráðs at fregna Háva höllu í. At Bölverki þeir spurðu, ef hann væri með böndum kominn eða hefði hánum Suttungr of sóit. |
110 |
Baugeið Óðinn hygg ek, at unnið hafi; hvat skal hans tryggðum trúa? Suttung svikinn hann lét sumbli frá ok grætta Gunnlöðu. |
111 |
Mál er at þylja þular stóli á Urðarbrunni at, sá ek ok þagðak, sá ek ok hugðak, hlydda ek á manna mál; of rúnar heyrða ek dæma, né of ráðum þögðu Háva höllu at, Háva höllu í, heyrða ek segja svá: |
112 |
Ráðumk þér, Loddfáfnir, en þú ráð nemir, - njóta mundu ef þú nemr, þér munu góð ef þú getr -: nótt þú rís-at nema á njósn séir eða þú leitir þér innan út staðar. |
113 |
Ráðumk þér, Loddfáfnir, en þú ráð nemir, - njóta mundu ef þú nemr, þér munu góð ef þú getr -: fjölkunnigri konu skal-at-tu í faðmi sofa, svá at hon lyki þik liðum. |
114 |
Hon svá gerir at þú gáir eigi þings né þjóðans máls; mat þú vill-at né mannskis gaman, ferr þú sorgafullr at sofa. |
115 |
Ráðumk þér, Loddfáfnir, en þú ráð nemir, - njóta mundu ef þú nemr, þér munu góð ef þú getr -: annars konu teygðu þér aldregi eyrarúnu at. |
116 |
Ráðumk þér, Loddfáfnir, en þú ráð nemir, - njóta mundu ef þú nemr, þér munu góð ef þú getr -: áfjalli eða firði, ef þik fara tíðir, fásktu at virði vel. |
117 |
Ráðumk þér, Loddfáfnir, en þú ráð nemir, - njóta mundu ef þú nemr, þér munu góð ef þú getr -: illan mann láttu aldregi óhöpp at þér vita, því at af illum manni fær þú aldregi gjöld ins góða hugar. |
118 |
Ofarla bíta ek sá einum hal orð illrar konu; fláráð tunga varð hánum at fjörlagi ok þeygi of sanna sök. |
119 |
Ráðumk þér, Loddfáfnir, en þú ráð nemir, - njóta mundu ef þú nemr, þér munu góð, ef þú getr -: veistu, ef þú vin átt þann er þú vel trúir, far þú at finna opt, því at hrísi vex ok hávu grasi vegr, er vættki treðr. |
120 |
Ráðumk þér, Loddfáfnir, en þú ráð nemir, - njóta mundu, ef þú nemr, þér munu góð, ef þú getr -: góðan mann teygðu þér at gamanrúnum ok nem líknargaldr, meðan þú lifir. |
121 |
Ráðumk þér, Loddfáfnir, en þú ráð nemir, - njóta mundu, ef þú nemr, þér munu góð, ef þú getr -: vin þínum ver þú aldregi fyrri at flaumslitum; sorg etr hjarta, ef þú segja né náir einhverjum allan hug. |
122 |
Ráðumk þér, Loddfáfnir, en þú ráð nemir, - njóta mundu, ef þú nemr, þér munu góð, ef þú getr -: orðum skipta þú skalt aldregi við ósvinna apa, |
123 |
Því at af illum manni mundu aldregi góðs laun of geta, en góðr maðr mun þik gerva mega líknfastan at lofi. |
124 |
Sifjum er þá blandat, hver er segja ræðr einum allan hug; allt er betra en sé brigðum at vera; er-a sá vinr öðrum, er vilt eitt segir. |
125 |
Ráðumk, þér Loddfáfnir, en þú ráð nemir, - njóta mundu, ef þú nemr, þér munu góð, ef þú getr -: þrimr orðum senna skal-at-tu þér við verra mann opt inn betri bilar, þá er inn verri vegr. |
126 |
Ráðumk þér, Loddfáfnir, en þú ráð nemir, - njóta mundu, ef þú nemr, þér munu góð, ef þú getr -: skósmiðr þú verir né skeptismiðr, nema þú sjálfum þér séir, skór er skapaðr illa eða skapt sé rangt, þá er þér böls beðit. |
127 |
Ráðumk þér, Loddfáfnir, en þú ráð nemir, - njóta mundu, ef þú nemr, þér munu góð, ef þú getr -: hvars þú böl kannt, kveð þú þér bölvi at ok gef-at þínum fjándum frið. |
128 |
Ráðumk þér, Loddfáfnir, en þú ráð nemir, - njóta mundu, ef þú nemr, þér munu góð, ef þú getr -: illu feginn ver þú aldregi, en lát þér at góðu getit. |
129 |
Ráðumk þér, Loddfáfnir, en þú ráð nemir, - njóta mundu, ef þú nemr, þér munu góð, ef þú getr -: upp líta skal-at-tu í orrustu, - gjalti glíkir verða gumna synir - síðr þitt um heilli halir. |
130 |
Ráðumk þér, Loddfáfnir, en þú ráð nemir, - njóta mundu, ef þú nemr, þér munu góð, ef þú getr -: ef þú vilt þér góða konu kveðja at gamanrúnum ok fá fögnuð af, fögru skaltu heita ok láta fast vera; leiðisk manngi gótt, ef getr. |
131 |
Ráðumk þér, Loddfáfnir, en þú ráð nemir, - njóta mundu, ef þú nemr, þér munu góð, ef þú getr -: varan bið ek þik vera ok eigi ofvaran; ver þú við öl varastr ok við annars konu ok við þat it þriðja at þjófar né leiki. |
132 |
Ráðumk þér, Loddfáfnir, en þú ráð nemir, - njóta mundu, ef þú nemr, þér munu góð, ef þú getr -: at háði né hlátri hafðu aldregi gest né ganganda. |
133 |
Opt vitu ógörla þeir er sitja inni fyrir hvers þeir ro kyns, er koma; er-at maðr svá góðr at galli né fylgi, né svá illr, at einugi dugi. |
134 |
Ráðumk þér, Loddfáfnir, en þú ráð nemir, - njóta mundu ef þú nemr, þér munu góð, ef þú getr -: at hárum þul hlæ þú aldregi, opt er gótt þat er gamlir kveða; opt ór skörpum belg skilin orð koma þeim er hangir með hám ok skollir með skrám ok váfir með vílmögum. |
135 |
Ráðumk þér, Loddfáfnir, en þú ráð nemir, - njóta mundu, ef þú nemr, þér munu góð, ef þú getr -: gest þú né geyja né á grind hrekir, get þú váluðum vel. |
136 |
Rammt er þat tré, er ríða skal öllum at upploki. Baug þú gef, eða þat biðja mun þér læs hvers á liðu. |
137 |
Ráðumk þér, Loddfáfnir, en þú ráð nemir, - njóta mundu, ef þú nemr, þér munu góð, ef þú getr -: hvars þú öl drekkir, kjós þér jarðar megin, því at jörð tekr við ölðri, en eldr við sóttum, eik við abbindi, ax við fjölkynngi, höll við hýrógi, - heiptum skal mána kveðja, - beiti við bitsóttum, en við bölvi rúnar, fold skal við flóði taka. |
138 |
Veit ek, at ek hekk vindgameiði á nætr allar níu, geiri undaðr ok gefinn Óðni, sjalfr sjalfum mér, á þeim meiði er manngi veit hvers af rótum renn. |
139 |
Við hleifi mik sældu né við hornigi, nýsta ek niðr, nam ek upp rúnar, æpandi nam, fell ek aptr þaðan. |
140 |
Fimbulljóð níu nam ek af inum frægja syni Bölþorns, Bestlu föður, ok ek drykk of gat ins dýra mjaðar, ausin Óðreri. |
141 |
Þá nam ek frævask ok fróðr vera ok vaxa ok vel hafask, orð mér af orði orðs leitaði, verk mér af verki verks leitaði. |
142 |
Rúnar munt þú finna ok ráðna stafi, mjök stóra stafi, mjök stinna stafi, er fáði fimbulþulr ok gerðu ginnregin ok reist Hroptr rögna. |
143 |
Óðinn með ásum, en fyr alfum Dáinn, Dvalinn ok dvergum fyrir, Ásviðr jötnum fyrir, ek reist sjalfr sumar. |
144 |
Veistu hvé rísta skal? Veistu hvé ráða skal? Veistu hvé fáa skal? Veistu hvé freista skal? Veistu hvé biðja skal? Veistu hvé blóta skal? Veistu hvé senda skal? Veistu hvé sóa skal? - |
145 |
Betra er óbeðit en sé ofblótit, ey sér til gildis gjöf; betra er ósent en sé ofsóit. Svá Þundr of reist fyr þjóða rök, þar hann upp of reis, er hann aptr of kom. |
146 |
Ljóð ek þau kann er kann-at þjóðans kona ok mannskis mögr. Hjalp heitir eitt, en þat þér hjalpa mun við sökum ok sorgum ok sútum görvöllum. |
147 |
Þat kann ek annat er þurfu ýta synir, þeir er vilja læknar lifa. |
148 |
Það kann ek þriðja: ef mér verðr þörf mikil hapts við mína heiptmögu, eggjar ek deyfi minna andskota, bíta-t þeim vápn né velir. |
149 |
Þat kann ek it fjórða: ef mér fyrðar bera bönd at boglimum, svá ek gel, at ek ganga má, sprettr mér af fótum fjöturr, en af höndum hapt. |
150 |
Þat kann ek it fimmta: ef ek sé af fári skotinn flein í folki vaða, fýgr-a hann svá stinnt at ek stöðvig-a-k, ef ek hann sjónum of sék. |
151 |
Þat kann ek it sétta: ef mik særir þegn á rótum hrás viðar, ok þann hal er mik heipta kveðr, þann eta mein heldr en mik. |
152 |
Þat kann ek it sjaunda: ef ek sé hávan loga sal um sessmögum, brennr-at svá breitt, at ek hánum bjargig-a-k; þann kann ek galdr at gala. |
153 |
Þat kann ek it átta, er öllum er nytsamligt at nema: hvars hatr vex með hildings sonum þat má ek bæta brátt. |
154 |
Þat kann ek it níunda: ef mik nauðr um stendr at bjarga fari mínu á floti, vind ek kyrri vági á ok svæfik allan sæ. |
155 |
Þat kann ek it tíunda: ef ek sé túnriður leika lopti á, ek svá vinnk at þær villar fara sinna heimhama, sinna heimhuga. |
156 |
Þat kann ek it ellipta: ef ek skal til orrustu leiða langvini, und randir ek gel, en þeir með ríki fara heilir hildar til, heilir hildi frá, koma þeir heilir hvaðan. |
157 |
Þat kann ek it tolpta: ef ek sé á tré uppi váfa virgilná, svá ek ríst ok í rúnum fák at sá gengr gumi ok mælir við mik. |
158 |
Þat kann ek it þrettánda: ef ek skal þegn ungan verpa vatni á, mun-at hann falla, þótt hann í folk komi: hnígr-a sá halr fyr hjörum. |
159 |
Þat kann ek it fjögrtánda: ef ek skal fyrða liði telja tíva fyrir, ása ok alfa ek kann allra skil; fár kann ósnotr svá. |
160 |
Þat kann ek it fimmtánda er gól Þjóðrerir dvergr fyr Dellings durum: afl gól hann ásum, en alfum frama, hyggju Hroptatý. |
161 |
Þat kann ek it sextánda: ef ek vil ins svinna mans hafa geð allt ok gaman, hugi ek hverfi hvítarmri konu ok sný ek hennar öllum sefa. |
162 |
Þat kann ek it sjautjánda at mik mun seint firrask it manunga man. Ljóða þessa mun þú, Loddfáfnir, lengi vanr vera; þó sé þér góð, ef þú getr, nýt ef þú nemr, þörf ef þú þiggr. |
163 |
Þat kann ek it átjánda, er ek æva kennik mey né manns konu, - allt er betra er einn um kann; þat fylgir ljóða lokum, - nema þeiri einni er mik armi verr eða mín systir sé. |
164 |
Nú eru Háva mál kveðin Háva höllu í, allþörf ýta sonum, óþörf jötna sonum. Heill sá, er kvað, heill sá, er kann, njóti sá, er nam, heilir, þeirs hlýddu. |
Óðinn kvað: | |
1 |
"Ráð þú mér nú, Frigg, alls mik fara tíðir at vitja Vafþrúðnis; forvitni mikla kveð ek mér á fornum stöfum við þann inn alsvinna jötun." |
Frigg kvað: | |
2 |
"Heima letja ek mynda Herjaföðr í görðum goða, þvíat engi jötun ek hugða jafnramman sem Vafþrúðni vera." |
Óðinn kvað: | |
3 |
"Fjölð ek fór, fjölð ek freistaða, fjölð ek reynda regin; hitt vil ek vita, hvé Vafþrúðnis salakynni sé." |
Frigg kvað: | |
4 |
"Heill þú farir, heill þú aftr komir, heill þú á sinnum sér! œði þér dugi, hvars þú skalt, Aldaföðr, orðum mæla jötun." |
5 |
Fór þá Óðinn at freista orðspeki þess ins alsvinna jötuns; at höllu hann kom, ok átti Íms faðir; inn gekk Yggr þegar. |
Óðinn kvað: | |
6 |
"Heill þú nú, Vafþrúðnir, nú em ek í höll kominn á þik sjálfan sjá; hitt vil ek fyrst vita, ef þú fróðr sér eða alsviðr jötunn." |
Vafþrúðnir kvað: | |
7 |
"Hvat er þat manna er í mínum sal verpumk orði á? Út þú né komir órum höllum frá, nema þú inn snotrari sér." |
Óðinn kvað: | |
8 |
"Gagnráðr ek heiti; nú emk af göngu kominn þyrstr til þinna sala, laðar þurfi - hef ek lengi farit - ok þinna andfanga, jötunn." |
Vafþrúðnir kvað: | |
9 |
"Hví þú þá, Gagnráðr, mælisk af gólfi fyr? Far þú í sess í sal! þá skal freista, hvárr fleira viti, gestr eða inn gamli þulr." |
Óðinn kvað: | |
10 |
"Óauðigr maðr, er til auðigs kemr, mæli þarft eða þegi; ofrmælgi mikil, hygg ek, at illa geti hveim er við kaldrifjaðan kemr." |
Vafþrúðnir kvað: | |
11 |
"Seg þú mér, Gagnráðr, alls þú á gólfi vill þíns of freista frama, hvé sá hestr heitir er hverjan dregr dag of dróttmögu." |
Óðinn kvað: | |
12 |
"Skinfaxi heitir, er inn skíra dregr dag um dróttmögu; hesta beztr þykkir hann með Hreiðgotum, ey lýsir mön af mari." |
Vafþrúðnir kvað: | |
13 |
"Seg þú þat, Gagnráðr, alls þú á gólfi vill þíns of freista frama, hvé sá jór heitir, er austan dregr nótt of nýt regin." |
Óðinn kvað: | |
14 |
"Hrímfaxi heitir, er hverja dregr nótt of nýt regin; méldropa fellir hann morgin hvern; þaðan kemr dögg um dala." |
Vafþrúðnir kvað: | |
15 |
Seg þú þat, Gagnráðr, alls þú á gólfi vill þíns of freista frama, hvé sú á heitir, er deilir með jötna sonum grund ok með goðum." |
Óðinn kvað: | |
16 |
"Ífingr heitir á, er deilir með jötna sonum grund ok með goðum; opin renna hon skal of aldrdaga; verðrat íss á á." |
Vafþrúðnir kvað: | |
17 |
Seg þú þat, Gagnráðr, alls þú á gólfi vill þíns of freista frama, hvé sá völlr heitir er finnask vígi at Surtr ok in svásu goð." |
Óðinn kvað: | |
18 |
"Vígriðr heitir völlr, er finnask vígi at Surtr ok in svásu goð; hundrað rasta hann er á hverjan veg, sá er þeim völlr vitaðr." |
Vafþrúðnir kvað: | |
19 |
"Fróðr ertu nú, gestr, far þú á bekk jötuns, ok mælumk í sessi saman, höfði veðja vit skulum höllu í, gestr, of geðspeki. |
Óðinn kvað: | |
20 |
"Seg þú þat it eina, ef þitt œði dugir ok þú, Vafþrúðnir, vitir, hvaðan jörð of kom eða upphiminn fyrst, inn fróði jötunn." |
Vafþrúðnir kvað: | |
21 |
"Ór Ymis holdi var jörð of sköpuð, en ór beinum björg, himinn ór hausi ins hrímkalda jötuns, en ór sveita sær." |
Óðinn kvað: | |
22 |
"Seg þú þat annat, ef þítt œði dugir ok þú, Vafþrúðnir, vitir, hvaðan máni kom, sá er ferr menn yfir, eða sól it sama." |
Vafþrúðnir kvað: | |
23 |
"Mundilfari heitir, hann er mána faðir ok svá Sólar it sama; himin hverfa þau skulu hverjan dag öldum at ártali." |
Óðinn kvað: | |
24 |
"Seg þú þat it þriðja, alls þik svinnan kveða ok þú, Vafþrúðnir, vitir, hvaðan dagr of kom, sá er ferr drótt yfir, eða nótt með niðum." |
Vafþrúðnir kvað: | |
25 |
"Dellingr heitir, hann er Dags faðir, en Nótt var Nörvi borin; ný ok nið skópu nýt regin öldum at ártali." |
Óðinn kvað: | |
26 |
"Seg þú þat it fjórða, alls þik fróðan kveða ok þú, Vafþrúðnir, vitir, hvaðan vetr of kom eða varmt sumar fyrst með fróð regin." |
Vafþrúðnir kvað: | |
27 |
"Vindsvalr heitir, hann er Vetrar faðir, en Svásuðr sumars." |
Óðinn kvað: | |
28 |
"Seg þú þat it fimmta, alls þik fróðan kveða ok þú, Vafþrúðnir, vitir, hverr ása elztr eða Ymis niðja yrði í árdaga." |
Vafþrúðnir kvað: | |
29 |
"Örófi vetra áðr væri jörð sköpuð, þá var Bergelmir borinn, Þrúðgelmir var þess faðir, en Aurgelmir afi." |
Óðinn kvað: | |
30 |
"Seg þú þat it sétta, alls þik svinnan kveða, ok þú, Vafþrúðnir, vitir, hvaðan Aurgelmir kom með jötna sonum fyrst, inn fróði jötunn." |
Vafþrúðnir kvað: | |
31 |
"Ór Élivagum stukku eitrdropar, svá óx, unz varð ór jötunn; þar eru órar ættir kómnar allar saman; því er þat æ allt til atalt." |
Óðinn kvað: | |
32 |
"Seg þú þat it sjaunda, alls þik svinnan kveða ok þú, Vafþrúðnir, vitir, hvé sá börn gat, inn baldni jötunn, er hann hafðit gýgjar gaman." |
Vafþrúðnir kvað: | |
33 |
"Undir hendi vaxa kváðu hrímþursi mey ok mög saman; fótr við fœti gat ins fróða jötuns sexhöfðaðan son." |
Óðinn kvað: | |
34 |
"Seg þú þat it átta, alls þik svinnan kveða ok þú, Vafþrúðnir, vitir, hvat þú fyrst of mant eða fremst of veitzt, þú ert alsviðr, jötunn." |
Vafþrúðnir kvað: | |
35 |
Örófi vetra áðr væri jörð um sköpuð, þá var Bergelmir borinn; þat ek fyrst of man, er sá inn fróði jötunn á var lúðr of lagiðr." |
Óðinn kvað: | |
36 |
"Seg þú þat it níunda, alls þik svinnan kveða ok þú, Vafþrúðnir, vitir, hvaðan vindr of kemr, svá at ferr vág yfir; æ menn han sjálfan of sjá." |
Vafþrúðnir kvað: | |
37 |
"Hræsvelgr heitir, er sitr á himins enda, jötunn í arnar ham; af hans vængjum kvæða vind koma alla menn yfir." |
Óðinn kvað: | |
38 |
"Seg þú þat it tíunda, alls þú tíva rök öll, Vafþrúðnir, vitir, hvaðan Njörðr of kom með ása sonum - hofum ok hörgum hann ræðr hunnmörgum, ok varðat hann ásum alinn." |
Vafþrúðnir kvað: | |
39 |
"Í Vanaheimi skópu hann vís regin ok seldu at gíslingu goðum; í aldar rök hann mun aftr koma heim með vísum vönum." |
Óðinn kvað: | |
40 |
"Seg þú þat et ellifta hvar ýtar túnum í höggvask hverjan dag; val þeir kjósa ok ríða vígi frá, sitja meirr of sáttir saman." |
Vafþrúðnir kvað: | |
41 |
"Allir einherjar Óðins túnum í höggvask hverjan dag; val þeir kjósa ok ríða vígi frá, sitja meirr um sáttir saman." |
Óðinn kvað: | |
42 |
"Seg þú þat it tólfta, hví þú tíva rök öll, Vafþrúðnir, vitir; frá jötna rúnum ok allra goða segir þú it sannasta, inn alsvinni jötunn." |
Vafþrúðnir kvað: | |
43 |
"Frá jötna rúnum ok allra goða ek kann segja satt, þvíat hvern hefi ek heim of komit; níu kom ek heima fyr Níflhel neðan; hinig deyja ór helju halir." |
Óðinn kvað: | |
44 |
"Fjölð ek fór, fjölð ek freistaðak, fjölð ek reynda regin: Hvat lifir manna, þá er inn mæra líðr fimbulvetr með firum?" |
Vafþrúðnir kvað: | |
45 |
"Líf ok Lifþrasir, en þau leynask munu í holti Hoddmímis; morgindöggvar þau sér at mat hafa; en þaðan af aldir alask." |
Óðinn kvað: | |
46 |
"Fjölð ek fór, fjölð ek freistaðak, fjölð ek reynda regin: Hvaðan kemr sól á inn slétta himin, er þessa hefir Fenrir farit?" |
Vafþrúðnir kvað: | |
47 |
"Eina dóttur berr alfröðull, áðr hana Fenrir fari; sú skal ríða, þá er regin deyja, móður brautir, mær." |
Óðinn kvað: | |
48 |
"Fjölð ek fór, fjölð ek freistaðak, fjölð ek reynda regin: Hverjar ro þær meyjar, er líða mar yfir, fróðgeðjaðar fara?" |
Vafþrúðnir kvað: | |
49 |
"Þríar þjóðár falla þorp yfir meyja Mögþrasis, hamingjur einar þeira í heimi eru þó þær með jötnum alask." |
Óðinn kvað: | |
50 |
"Fjölð ek fór fjölð ek freistaðak, fjölð ek reynða regin: Hverir ráða æsir eignum goða, þá er sloknar Surtalogi?" |
Vafþrúðnir kvað: | |
51 |
"Víðarr ok Váli byggja vé goða, þá er sloknar Surtalogi, Móði ok Magni skulu Mjöllni hafa Vingnis at vígþroti." |
Óðinn kvað: | |
52 |
"Fjölð ek fór fjölð ek freistaðak, fjölð ek reynða regin; Hvat verðr Óðni at aldrlagi, þá er rjúfask regin?" |
Vafþrúðnir kvað: | |
53 |
"Úlfr gleypa mun Aldaföðr, þess mun Víðarr vreka; kalda kjafta hann klyfja mun vitnis vígi at." |
Óðinn kvað: | |
54 |
"Fjölð ek fór fjölð ek freistaðak, fjölð ek reynða regin; Hvat mælti Óðinn, áðr á bál stigi, siálfr í eyra syni?" |
Vafþrúðnir kvað: | |
55 |
"Ey manni þat veit, hvat þú í árdaga sagðir í eyra syni; feigum munni mælta ek mína forna stafi ok of ragnarök; Nú ek við Óðin deildak mína orðspeki; þú ert æ vísastr vera." |
Hrauðungr konungr átti tvá sonu. Hét annarr Agnarr, en annarr Geirrøðr. Agnarr var tíu vetra, en Geirrøðr átta vetra. Þeir reru tveir á báti með dorgar sínar at smáfiski. Vindr rak þá í haf út. Í náttmyrkri brutu þeir við land ok gengu upp, fundu kotbónda einn. Þar váru þeir um veturinn. Kerling fóstraði Agnar, en karl Geirrøð. | |
At vári fékk karl þeim skip. En er þau kerling leiddu þá til strandar, þá mælti karl einmæli við Geirrøð. | |
Þeir fengu byr ok kómu til stöðva föður síns. Geirrøðr var fram í skipi. Hann hljóp upp á land, en hratt út skipinu ok mælti: "Farðu nú, þar er smyl hafi þik." | |
Skipit rak í haf út, en Geirrøðr gekk upp til bæjar. Honum var vel fagnat, en þá var faðir hans andaður. Var þá Geirrøðr til konungs tekinn ok varð maðr ágætr. | |
Óðinn ok Frigg sátu í Hliðskjálfu ok sáu um heima alla. Óðinn mælti: "Sér þú Agnar fóstra þinn, hvar hann elr börn við gýgi í hellinum, en Geirrøðr fóstri minn er konungr ok sitr nú at landi?" | |
Frigg segir: "Hann er matníðingr sá, at hann kvelr gesti sína, ef honum þykkja of margir koma." | |
Óðinn segir, at þat er in mesta lygi. Þau veðja um þetta mál. | |
Frigg sendi eskismey sína Fullu, til Geirrøðar. Hon bað konung varast, at eigi fyrirgerði honum fjölkunnugr maður, sá er þar var kominn í land, ok sagði þat mark á, at engi hundr var svá ólmr at á hann myndi hlaupa. | |
En þat var inn mesti hégómi, at Geirrøðr konungr væri eigi matgóðr, ok þó lætr hann handtaka þann mann, er eigi vildu hundar á ráða. Sá var í feldi blám ok nefndist Grímnir, og sagði ekki fleira frá sér, þótt hann væri at spurðr. Konungr lét hann pína til sagna ok setja milli elda tveggja, ok sat hann þar átta nætr. | |
Geirrøðr konungr átti þá son tíu vetra gamlan, ok hét Agnarr eftir bróður hans. Agnarr gekk at Grímni ok gaf honum horn fullt at drekka ok sagði, at konungr gerði illa, er hann píndi þenna mann saklausan. Grímnir drakk af. Þá var eldrinn svá kominn, at feldrinn brann af Grímni. Hann kvað: | |
1 |
Heitr ertu, hripuðr, ok heldr til mikill; göngumk firr, funi! loði sviðnar, þótt ek á loft berak, brennumk feldr fyr. |
2 |
Átta nætr sat ek milli elda hér, svá at mér manngi mat né bauð, nema einn Agnarr, er einn skal ráða, Geirrøðar sonr, gotna landi. |
3 |
Heill skaltu, Agnarr, alls þik heilan biðr Veratýr vera; eins drykkjar þú skalt aldrigi betri gjöld geta. |
4 |
Land er heilagt, er ek liggja sé ásum ok álfum nær en í Þrúðheimi skal Þór vera, unz of rjúfask regin. |
5 |
Ýdalir heita þar er Ullur hefir sér of görva sali Álfheim Frey gáfu í árdaga tívar at tannféi. |
6 |
Bær er sá inn þriði er blíð regin silfri þökðu sali; Valaskjálf heitir, er vélti sér áss í árdaga. |
7 |
Sökkvabekkr heitir inn fjórði, en þar svalar knegu unnir yfir glymja; þar þau Óðinn ok Sága drekka um alla daga glöð ór gullnum kerum. |
8 |
Glaðsheimr heitir inn fimmti, þar er in gullbjarta Valhöll víð of þrumir; en þar Hroftr kýss hverjan dag vápndauða vera. |
9 |
Mjök er auðkennt, þeim er til Óðins koma salkynni at séa: sköftum er rann reft, skjöldum er salr þakiðr, brynjum um bekki strát. |
10 |
Mjög er auðkennt, þeir er til Óðins koma salkynni at séa: vargr hangir fyr vestan dyrr ok drúpir örn yfir. |
11 |
Þrymheimr heitir inn sétti, er Þjazi bjó, sá inn ámáttki jötunn; en nú Skaði byggvir, skír brúðr goða, fornar tóftir föður. |
12 |
Breiðablik eru in sjaundu, en þar Baldr hefir sér um gerva sali, á því landi, er ek liggja veit fæsta feiknstafi. |
13 |
Himinbjörg eru in áttu, en þar Heimdall kveða valda véum; þar vörðr goða drekkr í væru ranni glaðr inn góða mjöð. |
14 |
Fólkvangr er inn níundi, en þar Freyja ræðr sessa kostum í sal; hálfan val hún kýss hverjan dag, en hálfan Óðinn á. |
15 |
Glitnir er inn tíundi, hann er gulli studdr ok silfri þakðr it sama; en þar Forseti byggir flestan dag ok svæfir allar sakir. |
16 |
Nóatún eru in elliftu, en þar Njörðr hefir, sér of görva sali; manna þengill inn meins vani hátimbruðum hörgi ræðr. |
17 |
Hrísi vex ok háu grasi Víðars land Viði; en þar mögr of læzt af mars baki frækn at hefna föður. |
18 |
Andhrímnir lætr í Eldhrímni Sæhrímni soðinn, fleska bezt; en þat fáir vitu, við hvat einherjar alask. |
19 |
Gera ok Freka seðr gunntamiðr hróðigr Herjaföður; en við vín eitt vopngöfugr Óðinn æ lifir. |
20 |
Huginn ok Muninn fljúga hverjan dag Jörmungrund yfir; óumk ek of Hugin at hann aftr né komit, þó sjámk meir um Munin. |
21 |
Þýtr Þund, unir Þjóðvitnis fiskr flóði í; árstraumr þykkir ofmikill valglaumni at vaða. |
22 |
Valgrind heitir, er stendr velli á heilög fyr helgum dyrum; forn er sú grind, en þat fáir vitu, hve hon er í lás lokin. |
23 |
Fimm hundruð dyra ok umb fjórum tögum, svá hygg ek áValhöllu vera; átta hundruð Einherja ganga senn ór einum durum, þá er þeir fara við vitni at vega. |
24 |
Fimm hundruð gólfa ok umb fjórum tögum, svá hygg ek Bilskirrni með bugum; ranna þeira er ek reft vita, míns veit ek mest magar. |
25 |
Heiðrún heitir geit, er stendr höllu á ok bítr af Læraðs limum; skapker fylla hon skal ins skíra mjaðar; kná-at sú veig vanask. |
26 |
Eikþyrnir heitir hjörtr, er stendr höllu á ok bítr af Læraðs limum; en af hans hornum drýpr í Hvergelmi, þaðan eiga vötn öll vega: |
27 |
Síð ok Víð, Sækin ok Eikin, Svöl ok Gunnþró, Fjörm ok Fimbulþul, Rín ok Rennandi, Gipul ok Göpul, Gömul ok Geirvimul, þær hverfa um hodd goða, Þyn ok Vín, Þöll ok Höll, Gráð ok Gunnþorin. |
28 |
Vína heitir ein, önnur Vegsvinn, þriðja Þjóðnuma, Nyt ok Nöt, Nönn ok Hrönn, Slíð ok Hríð, Sylgr ok Ylgr, Víð ok Ván, Vönd ok Strönd, Gjöll ok Leiptr, þær falla gumnum nær, er falla til Heljar héðan. |
29 |
Körmt ok Örmt ok Kerlaugar tvær, þær skal Þórr vaða dag hvern, er hann dæma ferr at aski Yggdrasils, því at ásbrú brenn öll loga, heilög vötn hlóa. |
30 |
Glaðr ok Gyllir, Glær ok Skeiðbrimir, Silfrintoppr ok Sinir, Gísl ok Falhófnir, Gulltoppr ok Léttfeti, þeim ríða æsir jóm dag hvern, er þeir dæma fara at aski Yggdrasils. |
31 |
Þrjár rætr standa á þría vega undan aski Yggdrasils; Hel býr und einni, annarri hrímþursar, þriðju mennskir menn. |
32 |
Ratatoskr heitir íkorni, er renna skal at aski Yggdrasils; arnar orð hann skal ofan bera ok segja Niðhöggvi niðr. |
33 |
Hirtir eru ok fjórir, þeirs af hæfingar gaghálsir gnaga: Dáinn ok Dvalinn, Duneyrr ok Duraþrór. |
34 |
Ormar fleiri liggja und aski Yggdrasils, en þat of hyggi hverr ósviðra apa: Góinn ok Móinn, þeir ro Grafvitnis synir, Grábakr ok Grafvölluðr, Ófnir ok Sváfnir, hygg ek, at æ skyli meiðs kvistu má. |
35 |
Askr Yggdrasils drýgir erfiði meira en menn viti: hjörtr bítr ofan, en á hliðu fúnar, skerðir Niðhöggr neðan. |
36 |
Hrist ok Mist vil ek at mér horn beri, Skeggjöld ok Skögul, Hildr ok Þrúðr, Hlökk ok Herfjötur, Göll ok Geirölul, Randgríðr ok Ráðgríðr ok Reginleif; þær bera Einherjum öl. |
37 |
Árvakr ok Alsviðr, þeir skulu upp héðan svangir sól draga; en und þeira bógum fálu blíð regin, æsir, ísarnkol. |
38 |
Svalinn heitir, hann stendr sólu fyrir, skjöldr, skínanda goði; björg ok brim ek veit at brenna skulu, ef hann fellr í frá. |
39 |
Sköll heitir úlfr, er fylgir inu skírleita goði til varna viðar, en annarr Hati, hann er Hróðvitnis sonr, sá skal fyr heiða brúði himins. |
40 |
Ór Ymis holdi var jörð of sköpuð, en ór sveita sær, björg ór beinum, baðmr ór hári, en ór hausi himinn. |
41 |
En ór hans brám gerðu blíð regin Miðgarð manna sonum; en ór hans heila váru þau in harðmóðgu ský öll of sköpuð. |
42 |
Ullar hylli hefr ok allra goða hverr er tekr fyrstr á funa, því at opnir heimar verða of ása sonum, þá er hefja af hvera. |
43 |
Ívalda synir gengu í árdaga Skíðblaðni at skapa, skipa best, skírum Frey, nýtum Njarðar bur. |
44 |
Askr Yggdrasils, hann er æðstr viða, en Skíðblaðnir skipa, Óðinn ása, en jóa Sleipnir, Bilröst brúa, en Bragi skálda, Hábrók hauka, en hunda Garmr. |
45 |
Svipum hef ek nú yppt fyr sigtíva sonum, við þat skal vilbjörg vaka; öllum ásum þat skal inn koma Ægis bekki á, Ægis drekku at. |
46 |
Hétumk Grímnir, hétumk Gangleri, Herjann ok Hjálmberi, Þekkr ok Þriði, Þuðr ok Uðr, Herblindi ok Hár. |
47 |
Saðr ok Svipall ok Sanngetall, Herteitr ok Hnikarr, Bileygr, Báleygr, Bölverkr, Fjölnir, Grímr ok Grímnir, Glapsviðr ok Fjölsviðr; |
48 |
Síðhöttr, Síðskeggr, Sigföðr, Hnikuðr, Alföðr, Valföðr, Atríðr ok Farmatýr. Einu nafni hétumk aldregi, síz ek með fólkum fór. |
49 |
Grímni mik hétu at Geirrøðar, en Jálk at Ásmundar, en þá Kjalar, er ek kjálka dró; Þrór þingum at, Viðurr at vígum, Óski ok Ómi, Jafnhár ok Biflindi, Göndlir ok Hárbarðr með goðum. |
50 |
Sviðurr ok Sviðrir er ek hét at Sökkmímis, ok dulðak ek þann inn aldna jötun, þá er ek Miðvitnis vark ins mæra burar orðinn einbani. |
51 |
Ölr ertu, Geirrøðr, hefr þú ofdrukkit; miklu ertu hnugginn, er þú ert mínu gengi, öllum Einherjum ok Óðins hylli. |
52 |
Fjölð ek þér sagðak, en þú fátt of mant, of þik véla vinir; mæki liggja ek sé míns vinar allan í dreyra drifinn. |
53 |
Eggmóðan val nú mun Yggr hafa, þitt veit ek líf of liðit; úfar ro dísir, nú knáttu Óðin sjá, nálgastu mik ef þú megir. |
54 |
Óðinn ek nú heiti, Yggr ek áðan hét, hétumk Þundr fyr þat, Vakr ok Skilfingr, Váfuðr ok Hroftatýr, Gautr ok Jálkr með goðum, Ófnir ok Sváfnir, er ek hygg at orðnir sé allir af einum mér. |
Geirrøðr konungr sat ok hafði sverð um kné sér, ok brugðit til miðs. En er hann heyrði at Óðinn var þar kominn, stóð hann upp ok vildi taka Óðin frá eldinum. Sverðit slapp ór hendi honum ok vissu hjöltin niðr. Konungr drap fæti ok steyptist áfram, en sverðit stóð í gögnum hann, ok fékk hann bana. Óðinn hvarf þá. En Agnarr var þar konungr lengi síðan. |
Freyr, sonr Njarðar, hafði einn dag setzt í Hliðskjálf, ok sá um heima alla. Hann sá í Jötunheima, ok sá þar mey fagra, þá er hon gekk frá skála föður síns til skemmu. Þar af fekk hann hugsóttir miklar. | |
Skírnir hét skósveinn Freys. Njörðr bað hann kveðja Frey máls. Þá mælti Skaði: | |
1 |
"Rístu nú, Skírnir, ok gakk skjótt at beiða okkarn mála mög ok þess at fregna, hveim inn fróði sé ofreiði afi." |
Skírnir kvað: | |
2 |
"Illra orða er mér ón at ykkrum syni, ef ek geng at mæla við mög ok þess at fregna, hveim inn fróði sé ofreiði afi." |
Skírnir kvað: | |
3 |
"Segðu mér þat, Freyr, fólkvaldi goða, ok ek vilja vita: Hví þú einn sitr endlanga sali, minn dróttinn, um daga?" |
Freyr kvað: | |
4 |
"Hví um segjak þér, seggr inn ungi, mikinn móðtrega? Því at álfröðull lýsir um alla daga ok þeygi at mínum munum." |
Skírnir kvað: | |
5 |
"Muni þína hykk-a ek svá mikla vera, at þú mér, seggr, né segir, því at ungir saman várum í árdaga; vel mættim tveir trúask." |
Freyr kvað: | |
6 |
"Í Gymis görðum ek ganga sá mér tíða mey; armar lýstu, en af þaðan allt loft ok lögr." |
7 |
"Mær er mér tíðari en manna hveim ungum í árdaga; ása ok álfa þat vill engi maðr at vit samt séim." |
Skírnir kvað: | |
8 |
"Mar gefðu mér þá þann er mik um myrkvan beri vísan vafrloga, ok þat sverð, er sjálft vegisk við jötna ætt." |
Freyr kvað: | |
9 |
"Mar ek þér þann gef, er þik um myrkvan berr vísan vafrloga, ok þat sverð, er sjálft mun vegask ef sá er horskr, er hefr" |
Skírnir mælti við hestinn: | |
10 |
"Myrkt er úti, mál kveð ek okkr fara úrig fjöll yfir, þursa þjóð yfir; báðir við komumsk, eða okkr báða tekr sá inn ámáttki jötunn." |
Skírnir reið í Jötunheima til Gymisgarða. Þar váru hundar ólmir, ok bundnir fyrir skíðgarðs hliði, þess er um sal Gerðar var. Hann reið at þar, er féhirðir sat á haugi, og kvaddi hann: | |
11 |
"Segðu þat, hirðir, er þú á haugi sitr ok varðar alla vega: Hvé ek at andspilli komumk ins unga mans fyr greyjum Gymis?" |
Hirðir kvað: | |
12 |
"Hvárt ertu feigr, eða ertu framgenginn? . . . Andspillis vanr þú skalt æ vera góðrar meyjar Gymis." |
Skírnir kvað: | |
13 |
"Kostir ro betri heldr en at klökkva sé, hveim er fúss er fara; einu dægri mér var aldr of skapaðr ok allt líf of lagit." |
Gerðr kvað: | |
14 |
"Hvat er þat hlym hlymja, er ek heyri nú til ossum rönnum í? Jörð bifask, en allir fyrir skjálfa garðar Gymis." |
Ambátt kvað: | |
15 |
"Maðr er hér úti stiginn af mars baki jó lætr til jarðar taka." |
Gerðr kvað: | |
16 |
"Inn bið þú hann ganga í okkarn sal ok drekka inn mæra mjöð; þó ek hitt óumk, at hér úti sé minn bróðurbani." |
17 |
"Hvat er þat álfa né ása sona né víssa vana? Hví þú einn of komt eikinn fúr yfir ór salkynni at séa?" |
Skírnir kvað: | |
18 |
"Emk-at ek álfa né ása sona né víssa vana; þó ek einn of komk eikinn fúr yfir yður salkynni at séa." |
19 |
"Epli ellifu hér hef ek algullin, þau mun ek þér, Gerðr, gefa, frið at kaupa, at þú þér Frey kveðir óleiðastan lifa." |
Gerðr kvað: | |
20 |
"Epli ellifu ek þigg aldregi at mannskis munum, né vit Freyr, meðan okkart fjör lifir, byggjum bæði saman." |
Skírnir kvað: | |
21 |
"Baug ek þér þá gef, þann er brenndr var með ungum Óðins syni; átta eru jafnhöfðir, er af drjúpa ina níundu hverja nótt." |
Gerðr kvað: | |
22 |
"Baug ek þikk-a-k, þótt brenndr sé með ungum Óðins syni; er-a mér gulls vant í görðum Gymis, at deila fé föður." |
Skírnir kvað: | |
23 |
"Sér þú þenna mæki, mær, mjóvan, málfáan, er ek hef í hendi hér? Höfuð höggva ek mun þér hálsi af, nema þú mér sætt segir." |
Gerðr kvað: | |
24 |
"Ánauð þola ek vil aldregi at mannskis munum; þó ek hins get, ef it Gymir finnizk, vígs ótrauðir, at ykkr vega tíði." |
Skírnir kvað: | |
25 |
"Sér þú þenna mæki, mær, mjóvan, málfáan, er ek hef í hendi hér? Fyr þessum eggjum hnígr sá inn aldni jötunn, verðr þinn feigr faðir. |
26 |
Tamsvendi ek þik drep, en ek þik temja mun, mær, at mínum munum; þar skaltu ganga, er þik gumna synir síðan æva séi. |
27 |
Ara þúfu á skaltu ár sitja, horfa heimi ór, snugga heljar til; matr né þér meir leiðr en manna hveim innfráni ormr með firum. |
28 |
At undrsjónum þú verðir, er þú út kemr; á þik Hrímnir hari, á þik hotvetna stari; víðkunnari þú verðir en vörðr með goðum, gapi þú grindum frá. |
29 |
Tópi ok ópi, tjösull ok óþoli, vaxi þér tár með trega. Sezk þú niðr, en ek mun segja þér sváran súsbreka ok tvennan trega: |
30 |
Tramar gneypa þik skulu gerstan dag jötna görðum í; til hrímþursa hallar þú skalt hverjan dag kranga kostalaus, kranga kostavön; grát at gamni skaltu í gögn hafa ok leiða með tárum trega. |
31 |
Með þursi þríhöfðuðum þú skalt æ nara, eða verlaus vera; þitt geð grípi, þik morn morni; ver þú sem þistill, sá er var þrunginn í önn ofanverða. |
32 |
Til holts ek gekk ok til hrás viðar, gambantein at geta, gambantein ek gat. |
33 |
Reiðr er þér Óðinn, reiðr er þér Ásabragr, þik skal Freyr fíask, in firinilla mær, en þú fengit hefr gambanreiði goða. |
34 |
Heyri jötnar, heyri hrímþursar, synir Suttungs, sjálfir ásliðar, hvé ek fyrbýð, hvé ek fyrirbanna manna glaum mani, manna nyt mani. |
35 |
Hrímgrímnir heitir þurs, er þik hafa skal fyr nágrindr neðan; þar þér vílmegir á viðarrótum geitahland gefi; æðri drykkju fá þú aldregi, mær, af þínum munum, mær, at mínum munum. |
36 |
Þurs ríst ek þér ok þríá stafi, ergi ok æði ok óþola; svá ek þat af ríst, sem ek þat á reist, ef gerask þarfar þess." |
Gerðr kvað: | |
37 |
"Heill ver þú nú heldr, sveinn, ok tak við hrímkálki, fullum forns mjaðar; þó hafðak ek þat ætlat, at myndak aldregi unna vaningja vel." |
Skírnir kvað: | |
38 |
"Örendi mín vil ek öll vita, áðr ek ríða heim héðan, nær þú á þingi munt inum þroska nenna Njarðar syni." |
Gerðr kvað: | |
39 |
"Barri heitir, er vit bæði vitum, lundr lognfara; en eft nætr níu þar mun Njarðar syni Gerðr unna gamans." |
Þá reið Skírnir heim. Freyr stóð úti ok kvaddi hann ok spurði tíðenda: | |
40 |
"Segðu mér þat, Skírnir, áðr þú verpir söðli af mar ok þú stígir feti framar: Hvat þú árnaðir í Jötunheima þíns eða míns munar?" |
Skírnir kvað: | |
41 |
"Barri heitir, er vit báðir vitum, lundr lognfara; en eft nætr níu þar mun Njarðar syni Gerðr unna gamans." |
Freyr kvað: | |
42 |
"Löng er nótt, langar ro tvær, hvé of þreyjak þrjár? Oft mér mánaðr minni þótti en sjá hálf hýnótt." |
Þórr fór ór Austrvegi ok kom at sundi einu; öðrum megin sundsins var ferjukarlinn með skipit. Þórr kallaði: | |
1 |
"Hverr er sá sveinn sveina, er stendr fyr sundit handan?" |
Ferjukarlinn kvað: | |
2 |
"Hverr er sá karl karla, er kallar of váginn?" |
Þórr kvað: | |
3 |
"Fer þú mik um sundit, fœði ek þik á morgum; meis hef ek á baki, verðr-a matr in betri; át ek í hvílð, áðr ek heiman fór, síldr ok hafra, saðr em ek enn þess." |
Ferjukarlinn kvað: | |
4 |
"Árligum verkum hrósar þú, verðinum; veizt-at-tu fyrir görla; döpr eru þín heimkynni, dauð, hygg ek, at þín móðir sé." |
Þórr kvað: | |
5 |
"Þat segir þú nú, er hverjum þykkir mest at vita, at mín móðir dauð sé." |
Ferjukarlinn kvað: | |
6 |
"Þeygi er sem þú þrjú bú góð eigir; berbeinn þú stendr ok hefr brautinga gervi, þatki, at þú hafir brœkr þínar." |
Þórr kvað: | |
7 |
"Stýrðu hingat eikjunni, ek mun þér stöðna kenna, - eða hverr á skipit, er þú heldr við landit?" |
Ferjukarlinn kvað: | |
8 |
"Hildolfr sá heitir, er mik halda bað, rekkr inn ráðsvinni, er býr í Ráðseyjarsundi, bað-at hann hlennimenn flytja eða hrossaþjófa, góða eina ok þá, er ek görva kunna; segðu til nafns þíns, ef þú vill um sundit fara." |
Þórr kvað: | |
9 |
"Segja mun ek til nafns míns, þótt ek sekr séak, ok til alls eðlis; ek em Óðins sonr Meila bróðir, en Magna faðir, þrúðvaldr goða, við Þór knáttu hér dœma; hins vil ek nú spyrja, hvat heitir þú." |
Ferjukarlinn kvað: | |
10 |
"Hárbarðr ek heiti, hylk um nafn sjaldan." |
Þórr kvað: | |
11 |
"Hvat skaltu of nafn hylja, nema þú sakar eigir?" |
Hárbarðr kvað: | |
12 |
"En þótt ek sakar eiga, þá mun ek forða fjörvi mínu fyr slíkum sem þú ert, nema ek feigr sé." |
Þórr kvað: | |
13 |
"Harm ljótan mér þykkir í því at vaða um váginn til þín ok væta ögur minn; skylda ek launa kögursveini þínum kanginyrði, ef ek kœmumk yfir sundit." |
Hárbarðr kvað: | |
14 |
"Hér mun ek standa ok þín heðan bíða, fannt-a þú mann in harðara at Hrungni dauðan." |
Þórr kvað: | |
15 |
"Hins viltu nú geta, er vit Hrungnir deildum, sá inn stórúðgi jötunn, er ór steini var höfuðit á; þó lét ek hann falla ok fyrir hníga. Hvat vanntu þá meðan, Hárbarðr?" |
Hárbarðr kvað: | |
16 |
"Var ek með Fjölvari fimm vetr alla í ey þeiri, er Algrœn heitir; vega vér þar knáttum ok val fella, margs at freista, mans at kosta." |
Þórr kvað: | |
17 |
"Hversu snúnuðu yðr konur yðrar?" |
Hárbarðr kvað: | |
18 |
"Sparkar áttu vér konur, ef oss at spökum yrði; horskar áttu vér konur, ef oss hollar væri; þær ór sandi síma undu, ok ór dali djúpum grund of grófu; varð ek þeim einn öllum efri at ráðum; hvílda ek hjá þeim systrum sjau, ok hafða ek geð þeira alt ok gaman. Hvat vanntu þá meðan Þórr?" |
Þórr kvað: | |
19 |
"Ek drap Þjaza, inn þrúðmóðga jötun; upp ek varp augum Alvalda sonar á þann inn heiða himin, þau eru merki mest minna verka, þau er allir menn síðan of séa. Hvat vanntu þá meðan, Hárbarðr?" |
Hárbarðr kvað: | |
20 |
"Miklar manvélar ek hafða við myrkriður, þá er ek vélta þær frá verum; harðan jötun ek hugða Hlébarð vera; gaf hann mér gambantein, en ek vélta hann ór viti." |
Þórr kvað: | |
21 |
"Illum huga launaðir þú þá góðar gjafar." |
Hárbarðr kvað: | |
22 |
"Þat hafr eik, er af annarri skefr, of sik er hverr í slíku. Hvat vanntu þá meðan Þórr?" |
Þórr kvað: | |
23 |
"Ek var austr ok jötna barðak brúðir bölvísar, er til bjargs gengu; mikil myndi ætt jötna, ef allir lifði vætr myndi manna und Miðgarði. Hvat vannty þá meðan, Hárbarðr?" |
Hárbarðr kvað: | |
24 |
"Var ek á Vallandi ok vígum fylgðak, atta ek jöfrum, en aldri sættak; Óðinn á jarla, þá er í val falla, en Þórr á þrælakyn." |
Þórr kvað: | |
25 |
"Ójafnt skipta er þú myndir með ásum liði, ef þú ættir vilgi mikils vald." |
Hárbarðr kvað: | |
26 |
"Þórr á afl œrit, en ekki hjarta; af hræzlu ok hugbleyði þér var í hanzka troðit ok þóttisk-a þú þá Þórr vera; hvárki þú þá þorðir fyr hræzlu þinni hnjósa né físa, svá at Fjalarr heyrði." |
Þórr kvað: | |
27 |
"Hárbarðr inn ragi, ek mynda þik í hel drepa, ef ek mætta seilask um sund." |
Hárbarðr kvað: | |
28 |
"Hvat skyldir um sund seilask, er sakir ro alls engar? Hvat vanntu þá, Þórr?" |
Þórr kvað: | |
29 |
"Ek var austr ok ána varðak, þá er mik sóttu þeir Svárangs synir, grjóti þeir mik börðu, gagni urðu þó lítt fegnir, þó urðu þeir mik fyrri friðar at biðja. Hvat vanntu þá meðan, Hárbarðr?" |
Hábarðr kvað: | |
30 |
"Ek var austr ok við einhverja dœmðak, lék ek við ina línhvítu ok launþing háðak; gladdak ina gullbjörtu, gamni mær unði." |
Þórr kvað: | |
31 |
"Góð átt þú þér mankynni þar þá." |
Hárbarðr kvað: | |
32 |
"Liðs þíns væra ek þá þurfi, Þórr, at ek helda þeiri inni línhvítu mey." |
Þórr kvað: | |
33 |
"Ek munda þér þá þat veita, ef ek viðr of kœmumk." |
Hárbarðr kvað: | |
34 |
"Ek munda þér þá trúa, nema þú mik í tryggð véltir." |
Þórr kvað: | |
35 |
"Emk-at ek sá hælbítr sem húðskór forn á vár." |
Hárbarðr kvað: | |
36 |
"Hvat vanntu þá meðan, Þórr?" |
Þórr kvað: | |
37 |
"Brúðir berserkja barðak í Hléseyju, þær höfðu verst unnit, vélta þjóð alla." |
Hárbarðr kvað: | |
38 |
"Klæki vanntu þá, Þórr, er þú á konum barðir." |
Þórr kvað: | |
39 |
"Vargynjur þat váru, en varla konur; skelldu skip mitt, er ek skorðat hafðak, œgðu mér járnlurki en eltu Þjalfa. Hvat vanntu meðan, Hárbarðr?" |
Hárbarðr kvað: | |
40 |
"Ek vark í hernum, er hingat gerðisk . . . gnæfa gunnfana, geir at rjóða." |
Þórr kvað: | |
41 |
"Þess viltu nú geta, er þú fórt oss óljúfan at bjóða." |
Hárbarðr kvað: | |
42 |
"Bœta skal þér þat þá munda baugi, . . . sem jafnendr unnu, þeir er okkr vilja sætta." |
Þórr kvað: | |
43 |
"Hvar namtu þessi in hnœfiligu orð, er ek heyrða aldregi in hnœfiligri?" |
Hárbarðr kvað: | |
44 |
"Nam ek at mönnum þeim inum aldrœnum, er búa í heimishauga." |
Þórr kvað: | |
45 |
"Þó gefr þú gott nafn dysjum, er þú kallar þær heimishauga." |
Hárbarðr kvað: | |
46 |
"Svá dœmi ek of slíkt far." |
Þórr kvað: | |
47 |
"Orðkringi þín mun þér illa koma, ef ek ræð á vág at vaða, ulfi hæra hygg ek þik œpa munu, ef þú hlýtr af hamri högg." |
Hárbarðr kvað: | |
48 |
"Sif á hó heima, hans muntu fund vilja, þann muntu þrek drýgja, þat er þér skyldara." |
Þórr kvað: | |
49 |
"Mælir þú at munns ráði, svá at mér skyldi verst þykkja, halr inn hugblauði, hygg ek, at þú ljúgir." |
Hárbarðr kvað: | |
50 |
"Satt hygg ek mik segja, seinn ertu at för þinni, langt myndir þú nú kominn, Þórr, ef þú litum fœrir." |
Þórr kvað: | |
51 |
"Hárbarðr inn ragi, heldr hefr þú nú mik dvalðan." |
Hárbarðr kvað: | |
52 |
"Ásaþórs hugða ek aldregi mundu glepja féhirði farar." |
Þórr kvað: | |
53 |
"Ráð mun ek þér nú ráða, ró þú hingat bátinum, hættum hœtingi, hittu föður Magna." |
Hárbarðr kvað: | |
54 |
"Farðu firr sundi, þér skal fars synja." |
Þórr kvað: | |
55 |
"Vísa þú mér nú leiðina, alls þú vill mik eigi um váginn ferja." |
Hárbarðr kvað: | |
56 |
Lítit er at synja, langt er at fara, stund er til stokksins, önnur til steinsins, haltu svá til vinstra vegsins, unz þú hittir Verland; þar mun Fjörgyn hitta Þór son sinn, ok mun hon kenna hánum áttunga brautir til Óðins landa." |
Þórr kvað: | |
57 |
"Mun ek taka þangat í dag?" |
Hárbarðr kvað: | |
58 |
"Taka við víl ok erfiði, at upprennandi sólu, er ek get þána." |
Þórr kvað: | |
59 |
"Skammt mun nú mál okkat, alls þú mér skœtingu einni svarar; launa mun ek þér farsynjun, ef vit funnumk í sinn annat." |
Hárbarðr kvað: | |
60 |
"Far þú nú, þars þik hafi allan gramir." |
1 |
Ár valtívar veiðar námu, ok sumblsamir áðr saðir yrði, hristu teina ok á hlaut sáu, fundu þeir at Ægis örkost hvera. |
2 |
Sat bergbúi barnteitr fyr mjök glíkr megi miskorblinda; leit í augu Yggs barn í þrá, "Þú skalt ásum oft sumbl gera." |
3 |
Önn fekk jötni orðbæginn halr, hugði at hefnðum hann næst við goð; bað hann Sifjar ver sér fœra hver, - "þanns ek öllum öl yðr of heita." |
4 |
Né þat máttu mærir tívar ok ginnregin of geta hvergi, unz af tryggðum Týr Hlórriða ástráð mikit einum sagði: |
5 |
"Býr fyr austan Élivága hundvíss Hymir at himins enda; á minn faðir móðugr ketil, rúmbrugðinn hver, rastar djúpan." |
Þórr kvað: | |
6 |
"Veiztu ef þiggjum þann lögvelli?" |
Týr kvað: | |
"Ef, vinr, vélar vit gervum til." | |
7 |
Fóru drjúgum dag þann fram Ásgarði frá, unz til Egils kvámu; hirði hann hafra horngöfgasta; hurfu at höllu, er Hymir átti. |
8 |
Mögr fann ömmu mjök leiða sér, hafði höfða hundruð níu, en önnur gekk algullin fram brúnhvít bera bjórveig syni: |
9 |
"Áttniðr jötna, ek viljak ykkr hugfulla tvá und hvera setja; er minn fríi mörgu sinni glöggr við gesti, görr ills hugar." |
10 |
En váskapaðr varð síðbúinn harðráðr Hymir heim af veiðum, gekk inn í sal, glumðu jöklar, var karls, en kom, kinnskógr frörinn. |
Frilla kvað: | |
11 |
"Ver þú heill, Hymir, í hugum góðum, nú er sonr kominn til sala þinna, sá er vit vættum af vegi löngum; fylgir hánum hróðrs andskoti, vinr verliða; Véurr heitir sá. |
12 |
Sé þú, hvar sitja und salar gafli, svá forða sér, stendr súl fyrir." Sundr stökk súla fyr sjón jötuns, en aðr í tvau áss brotnaði. |
13 |
Stukku átta, en einn af þeim hverr harðsleginn heill af þolli; fram gengu þeir, en forn jötunn sjónum leiddi sinn andskota. |
14 |
Sagði-t hánum hugr vel þá, er hann sá gýgjar grœti á golf kominn, þar váru þjórar þrír of teknir, bað senn jötunn sjóða ganga. |
15 |
Hvern létu þeir höfði skemmra ok á seyði síðan báru, át Sifjar verr áðr sofa gengi, einn með öllu öxn tvá Hymis. |
16 |
Þótti hárum Hrungnis spjalla verðr Hlórriða vel fullmikill: |
"Munum at aftni öðrum verða við veiðimat vér þrír lifa." | |
17 |
Véurr kvaðzk vilja á vág róa, ef ballr jötunn beitr gæfi. |
Hymir kvað: | |
"Hverf þú til hjarðar, ef þú hug trúir, brjótr berg - Dana, beitur sœkja. | |
18 |
Þess vænti ek, at þér myni-t ögn af uxa auðfeng vera." Sveinn sýsliga sveif til skógar, þar er uxi stóð alsvartr fyrir. |
19 |
Braut af þjóri þurs ráðbani hótún ofan horna tveggja. |
Hymir kvað: | |
"Verk þykkja þín verri miklu kjóla valdi en þú kyrr sitir." | |
20 |
Bað hlunngota hafra dróttinn áttrunn apa útar fœra, en sá jötunn sína talði lítla fýsi at róa lengra. |
21 |
Dró meir Hymir móðugr hvali einn á öngli upp senn tváa, en aftr í skut Óðni sifjaðr Véurr við vélar vað gerði sér. |
22 |
Egnði á öngul, sá er öldum bergr, orms einbani uxa höfði; gein við agni, sú er goð fía, umgjörð neðan allra landa. |
23 |
Dró djarfliga dáðrakkr Þórr orm eitrfáan upp at borði; hamri kníði háfjall skarar ofljótt ofan ulfs hnitbróður. |
24 |
Hraungalkn hlumðu, en hölkn þutu, fór in forna fold öll saman; sökkðisk síðan sá fiskr í mar. |
25 |
Óteitr jötunn, er aftr reru, svá at ár Hymir ekki mælti, veifði hann rœði veðrs annars til. |
Hymir kvað: | |
26 |
"Mundu of vinna verk halft við mik, at þú heim hvali haf til bœjar eða flotbrúsa festir okkarn." |
27 |
Gekk Hlórriði, greip á stafni vatt með austri upp lögfáki, einn með árum ok með austskotu bar hann til bœjar brimsvín jötuns, ok holtriða hver í gegnum. |
28 |
Ok enn jötunn um afrendi, þrágirni vanr, við Þór sennti, kvað-at mann ramman, þótt róa kynni, kröfturligan, nema kálk bryti. |
29 |
En Hlórriði, er at höndum kom, brátt lét bresta brattstein gleri, sló hann sitjandi súlur í gögnum; báru þó heilan fyr Hymi síðan. |
30 |
Unz þat in fríða friðla kenndi ástráð mikit, eitt er vissi, "drep við haus Hymis, hann er harðari, kostmóðs jötuns, kálki hverjum." |
31 |
Harðr reis á kné hafra dróttinn, fœrðisk allra í ásmegin; heill var karli hjalmstofn ofan, en vínferill valr rifnaði. |
32 |
"Mörg veit ek mæti mér gengin frá, er ek kálki sé ór knéum hrundit;" - karl orð of kvað: "knákat ek segja aftr ævagi: þú ert, ölðr, of heitt. |
33 |
Þat er til kostar, ef koma mættið út ýr óru ölkjól hofi." Týr leitaði tysvar hrœra; stóð at hváru hverr kyrr fyrir. |
34 |
Faðir Móða fekk á þremi ok í gegnum sté golf niðr í sal; hóf sér á höfuð upp hver Sifjar verr, en á hælum hringar skullu. |
35 |
Fóru-t lengi, áðr líta nam aftr Óðins sonr einu sinni; sá hann ór hreysum með Hymi austan folkdrótt fara fjölhöfðaða. |
36 |
Hóf hann sér af herðum hver standanda, veifði hann Mjöllni morðgjörnum fram, ok hraunhvala hann alla drap. |
37 |
Fóru-t lengi, áðr liggja nam hafr Hlórriða halfdauðr fyrir; var skær skökuls skakkr á beini, en því inn lævísi Loki of olli. |
38 |
En ér heyrt hafið, hverr kann of þat goðmálugra görr at skilja? - hver af hraunbúa hann laun of fekk, er hann bæði galt börn sín fyrir. |
39 |
Þróttöflugr kom á þing goða ok hafði hver, þanns Hymir átti; en véar hverjan vel skulu drekka ölðr at Ægis eitt hörmeitið. |
Ægir, er öðru nafni hét Gymir, hann hafði búit ásum öl, þá er hann hafði fengit ketil in mikla, sem nú er sagt. Til þeirar veizlu kom Óðinn ok Frigg kona hans. Þórr kom eigi, því at hann var í austrvegi. Sif var þar, kona Þórs, Bragi ok Iðunn kona hans. Týr var þar, hann var einhendr, - Fenrisúlfr sleit hönd af hánum þá er hann var bundinn. Þar var Njörðr ok kona hans Skaði, Freyr ok Freyja, Víðarr son Óðins; Loki var þar ok þjónustumenn Freys, Byggvir ok Beyla. Margt var þar ása ok álfa. Ægir átti tvá þjónustumenn, Fimafengr ok Eldir. Þar var lýsigull haft fyrir elts ljós. Sjálft barsk þar öl; þar var griðastaðr mikill. Menn lofuðu mjök hversu góðir þjónustumenn Ægis váru. Loki mátti eigi heyra þat, ok drap hann Fimafeng. Þá skóku æsir skjöldu sína ok æpðu at Loka, ok eltu hann braut til skógar, en þeir fóru at drekka. | |
Loki hvarf aftr ok hitti úti Eldi; Loki kvaddi hann: | |
1 |
Segðu þat, Eldir, svá at þú einugi feti gangir framarr, hvat hér inni hafa at ölmálum sigtíva synir. |
Eldir kvað: | |
2 |
Of vápn sín dæma ok um vígrisni sína sigtíva synir; ása ok álfa er hér inni eru, manngi er þér í orði vinr. |
Loki kvað: | |
3 |
Inn skal ganga Ægis hallir í, á þat sumbl at sjá; jöll ok áfu færi ek ása sonum, ok blend ek þeim svá meini mjöð. |
Eldir kvað: | |
4 |
Veiztu, ef þú inn gengr Ægis hallir í, á þat sumbl at sjá, hrópi ok rógi ef þú eyss á holl regin: á þér munu þau þerra þat. |
Loki kvað: | |
5 |
Veiztu þat, Eldir, ef vit einir skulum sáryrðum sakask, auðigr verða mun ek í andsvörum, ef þú mælir til mart. |
Síðan gekk Loki inn í höllina. En er þeir sá, er fyrir váru, hverr inn var kominn, þögnuðu þeir allir. | |
6 |
Þyrstr ek kom þessar hallar til, Loptr, um langan veg, ásu at biðja at mér einn gefi mæran drykk mjaðar. |
7 |
Hví þegið ér svá, þrungin goð, at þér mæla né meguð? Sessa ok staði velið mér sumbli at, eða heitið mik héðan. |
Bragi kvað: | |
8 |
Sessa ok staði velja þér sumbli at æsir aldregi, þvíat æsir vitu hveim þeir alda skulu gambansumbl of geta. |
Loki kvað: | |
9 |
Mantu þat, Óðinn, er vit í árdaga blendum blóði saman? Ölvi bergja lézktu eigi mundu, nema okkr væri báðum borit. |
Óðinn kvað: | |
10 |
Rístu þá, Viðarr, ok lát úlfs föður sitja sumbli at, síðr oss Loki kveði lastastöfum Ægis höllu í. |
Þá stóð Viðarr upp ok skenkti Loka, en áðr hann drykki, kvaddi hann ásuna: | |
11 |
Heilir æsir, heilar ásynjur ok öll ginnheilög goð - nema sá einn áss er innar sitr, Bragi, bekkjum á. |
Bragi kvað: | |
12 |
Mar ok mæki gef ek þér míns féar, ok bætir þér svá baugi Bragi, síðr þú ásum öfund of gjaldir; grem þú eigi goð at þér! |
Loki kvað: | |
13 |
Jós ok armbauga mundu æ vera beggja vanr, Bragi; ása ok álfa, er hér inni eru, þú ert við víg varastr ok skjarrastr við skot. |
Bragi kvað: | |
14 |
Veit ek, ef fyr útan værak, svá sem fyr innan emk Ægis höll of kominn, höfuð þitt bæra ek í hendi mér; lykak þér þat fyr lygi. |
Loki kvað: | |
15 |
Snjallr ertu í sessi, skal-at-tu svá gera, Bragi bekkskrautuðr! vega þú gakk, ef þú vreiðr séir, hyggsk vætr hvatr fyrir. |
Iðunn kvað: | |
16 |
Bið ek, Bragi, barna sifjar duga ok allra óskmaga, at þú Loka kveðir-a lastastöfum Ægis höllu í. |
Loki kvað: | |
17 |
Þegi þú, Iðunn, þik kveð ek allra kvenna vergjarnasta vera, síztu arma þína lagðir ítrþvegna um þinn bróðurbana. |
Iðunn kvað: | |
18 |
Loka ek kveðk-a lastastöfum Ægis höllu í; Braga ek kyrri bjórreifan, vilk-at ek at it vreiðir vegizk. |
Gefjun kvað: | |
19 |
Hví it æsir tveir skuluð inni hér sáryrðum sakask? Loftki þat veit, at hann leikinn er ok hann fjörg öll fíá. |
Loki kvað: | |
20 |
Þegi þú, Gefjun, þess mun ek nú geta, er þik glapði at geði: sveinn inn hvíti, er þér sigli gaf ok þú lagðir lær yfir. |
Óðinn kvað: | |
21 |
Ærr ertu, Loki, ok örviti, er þú fær þér Gefjun at gremi, því at aldar örlög hygg ek, at hon öll of viti jafngörla sem ek. |
Loki kvað: | |
22 |
Þegi þú, Óðinn, þú kunnir aldregi deila víg með verum; oft þú gaft þeim er þú gefa skyldir-a, inum slævurum, sigr. |
Óðinn kvað: | |
23 |
Veiztu, ef ek gaf þeim er ek gefa né skylda, inum slævurom, sigr, átta vetr vartu fyr jörð neðan kýr mólkandi ok kona, ok hefr þú þar börn borit, ok hugða ek þat args aðal. |
Loki kvað: | |
24 |
En þik síða kóðu Sámseyu í, ok draptu á vétt sem völur, vitka líki fórtu verþjóð yfir, ok hugða ek þat args aðal. |
Frigg kvað: | |
25 |
Örlögum ykkrum skylið aldregi segja seggjum frá, hvat it æsir tveir drýgðuð í árdaga; firrisk æ forn rök firar. |
Loki kvað: | |
26 |
Þegi þú, Frigg, þú ert fjörgyns mær ok hefr æ vergjörn verit, er þá Véa ok Vilja léztu þér, Viðris kvæn, báða i baðm of tekit. |
Frigg kvað: | |
27 |
Veiztu, ef ek inni ættak Ægis höllum i Baldri líkan bur, út þú né kvæmir frá ása sonum, ok væri þá at þér vreiðum vegit. |
Loki kvað: | |
28 |
Enn vill þú, Frigg, at ek fleiri telja mína meinstafi; ek því réð, er þú ríða sér-at síðan Baldr at sölum. |
Freyja kvað: | |
29 |
Ærr ertu, Loki, er þú yðra telr ljóta leiðstafi; örlög Frigg hygg ek at öll viti, þótt hon sjálfgi segi. |
Loki kvað: | |
30 |
Þegi þú, Freyja, þik kann ek fullgörva; er-a þér vamma vant; ása ok álfa, er hér inni eru, hverr hefir þinn hór verit. |
Freyja kvað: | |
31 |
Flá er þér tunga, hygg ek at þér fremr myni ógott of gala; reiðir ro þér æsir ok ásynjur, hryggr muntu heim fara. |
Loki kvað: | |
32 |
Þegi þú, Freyja, þú ert fordæða ok meini blandin mjök, síz þik at brœðr þínum stóðu blíð regin, ok myndir þú þá, Freyja, frata. |
Njörðr kvað: | |
33 |
Þat er válítit, þótt sér varðir vers fái, hós eða hvárs; hitt er undr, er áss ragr er hér inn of kominn, ok hefir sá börn of borit. |
Loki kvað: | |
34 |
Þegi þú, Njörðr, þú vart austr heðan gíls of sendr at goðum; Hymis meyjar höfðu þik at hlandtrogi ok þér i munn migu. |
Njörðr kvað: | |
35 |
Sú erumk líkn, er ek vark langt heðan gísl of sendr at goðum, þá ek mög gat, þann er mangi fiár, ok þikkir sá ása jaðarr. |
Loki kvað: | |
36 |
Hættu nú, Njörðr, haf þú á hófi þik! munk-a ek því leyna lengr: við systur þinni gaztu slíkan mög, ok er-a þó vánu verr. |
Týr kvað: | |
37 |
Freyr er beztr allra ballriða ása görðum í; mey hann né grætir né manns konu, ok leysir ór höptum hvern. |
Loki kvað: | |
38 |
Þegi þú, Týr, þú kunnir aldregi bera tilt með tveim; handar innar hægri mun ek hinnar geta, er þér sleit Fenrir frá. |
Týr kvað: | |
39 |
Handar em ek vanr, en þú hróðrsvitnis; böl er beggja þrá; úlfgi hefir ok vel, er í böndum skal bíða ragnarökrs. |
Loki kvað: | |
40 |
Þegi þú, Týr, þat varð þinni konu, at hon átti mög við mér; öln né penning hafðir þú þess aldregi vanréttis, vesall. |
Freyr kvað: | |
41 |
Úlfr sé ek liggja árósi fyrir, unz rjúfask regin; því mundu næst, nema þú nú þegir, bundinn, bölvasmiðr! |
Loki kvað: | |
42 |
Gulli keypta léztu Gymis dóttur ok seldir þitt svá sverð; en er Muspells synir ríða Myrkvið yfir, veizt-a þú þá, vesall, hvé þú vegr. |
Byggvir kvað: | |
43 |
Veiztu, ef ek eðli ættak sem Ingunar-Freyr, ok svá sælligt setr, mergi smæra mölða ek þá meinkráku ok lemða alla í liðu. |
Loki kvað: | |
44 |
Hvat er þat it litla er ek þat löggra sék, ok snapvíst snapir? at eyrum Freys mundu æ vera ok und kvernum klaka. |
Byggvir kvað: | |
45 |
Byggvir ek heiti, en mik bráðan kveða goð öll ok gumar; því em ek hér hróðugr, at drekka Hrofts megir allir öl saman. |
Loki kvað: | |
46 |
Þegi þú, Byggvir, þú kunnir aldregi deila með mönnum mat; ok þik í flets strái finna né máttu, þá er vágu verar. |
Heimdallr kvað: | |
47 |
Ölr ertu, Loki, svá at þú ert örviti, - hví né lezk-a-ðu, Loki? - því at ofdrykkja veldr alda hveim, er sína mælgi né man-at. |
Loki kvað: | |
48 |
Þegi þú, Heimdallr, þér var í árdaga it ljóta líf of lagit: örgu baki þú munt æ vera ok vaka vörðr goða. |
Skaði kvað: | |
49 |
Létt er þér, Loki; mun-at-tu lengi svá leika lausum hala, því at þik á hjörvi skulu ins hrímkalda magar görnum binda goð. |
Loki kvað: | |
50 |
Veiztu, ef mik á hjörvi skulu ens hrímkalda magar görnum binda goð, fyrstr ok efstr var ek at fjörlagi, þars vér á Þjaza þrifum. |
Skaði kvað: | |
51 |
Veiztu, ef fyrstr ok efstr vartu at fjörlagi, þá er ér á Þjaza þrifuð frá mínum véum ok vöngum skulu þér æ köld ráð koma. |
Loki kvað: | |
52 |
Léttari í málum vartu við Laufeyjar son, þá er þú létz mér á beð þinn boðit; getit verðr oss slíks, ef vér görva skulum telja vömmin vár. |
þá gekk Sif fram ok byrlaði Loka í hrímkálki mjöð ok mælti: | |
53 |
Heill ver þú nú, Loki, ok tak við hrímkálki fullum forns mjaðar, heldr þú hana eina látir með ása sonum vammalausa vera. |
Hann tók við horni ok drakk af: | |
54 |
Ein þú værir, ef þú svá værir, vör ok gröm at veri; einn ek veit, svá at ek vita þikkjumk, hór ok af Hlórriða, ok var þat sá inn lævísi Loki. |
Beyla kvað: | |
55 |
Fjöll öll skjálfa; hygg ek á för vera heiman Hlórriða; han ræðr ró þeim er rægir hér goð öll ok guma. |
Loki kvað: | |
56 |
Þegi þú, Beyla, þú ert Byggvis kvæn ok meini blandinn mjök; ókynjan meira kom-a med ása sonum; öll ertu, deigja, dritin. |
Þá kom Þórr at ok kvað: | |
57 |
Þegi þú, rög vættr, þér skal minn þrúðhamarr, Mjöllnir, mál fyrnema: herða klett drep ek þér hálsi af, ok verðr þá þínu fjörvi of farit. |
Loki kvað: | |
58 |
Jarðar burr er hér nú inn kominn; hví þrasir þú svá, Þórr? en þá þorir þú ekki er þú skalt við úlfinn vega, ok svelgr hann allan Sigföður. |
Þórr kvað: | |
59 |
Þegi þú, rög vættr, þér skal minn þrúðhamarr, Mjöllnir, mál fyrnema: upp ek þér verp ok á austrvega, síðan þík mangi sér. |
Loki kvað: | |
60 |
Austrförum þínum skaltu aldregi segja seggjum frá, síz í hanska þumlungi hnúkðir þú, einheri, ok þóttisk-a þú þá Þórr vera. |
Þórr kvað: | |
61 |
Þegi þú, rög vættr, þér skal minn þrúðhamarr, Mjöllnir, mál fyrnema: hendi inni hægri drep ek þik Hrungnis bana, svá at þér brotnar beina hvat. |
Loki kvað: | |
62 |
Lifa ætla ek mér langan aldr, þóttú hætir hamri mér; skarpar álar þóttu þér Skrýmis vera, ok máttir-a þú þá nesti ná, ok svaltz þú þá hungri heill. |
Þórr kvað: | |
63 |
Þegi þú, rög vættr, þér skal minn þrúðhamarr, Mjöllnir, mál fyrnema: Hrungnis bani mun þér í hel koma fyr nágrindr neðan. |
Loki kvað: | |
64 |
Kvað ek fyr ásum, kvað ek fyr ása sonum, þaz mik hvatti hugr, en fyr þér einum mun ek út ganga, þvi at ek veit at þú vegr. |
65 |
Öl görðir þú, Ægir, en þú aldri munt síðan sumbl of gera; eiga þín öll, er hér inni er, leiki yfir logi, ok brenni þér á baki. |
Frá Loka | |
En eftir þetta falst Loki í Fránangrsforsi í lax líki. Þar tóku æsir hann. Hann var bundinn með þörmum sonar síns Vála, en Narfi sonr hans varð at vargi. Skaði tók eitrorm ok festi upp yfir annlit Loka; draup þar ór eitr. Sigyn kona Loka sat þar ok helt munnlaug undir eitrit. En er munnlaugin var full, bar hón út eitrit; en meðan draup eitrit á Loka. Þá kippðist hann svá hart við, at þaðan af skalf jörð öll; þat eru nú kallaðir landsskjálftar. |
1 |
Reiðr var þá Vingþórr er hann vaknaði ok síns hamars of saknati, skegg nam at hrista, skör nam at dýja, réð Jarðar burr um at þreifask. |
2 |
Ok hann þat orða alls fyrst of kvað: "Heyrðu nú, Loki, hvat ek nú mæli er eigi veit Jarðar hvergi né upphimins: áss er stolinn hamri". |
3 |
Gengu þeir fagra Freyju túna ok hann þat orða alls fyrst of kvað: "Muntu mér, Freyja, fjaðrhams léa, ef ek minn hamar mættak hitta?". |
Freyja kvað: | |
4 |
"Þó munda ek gefa þér þótt ór gulli væri ok þó selja, at væri ór silfri." |
5 |
Fló þá Loki, - fjatrhamr dunði, - unz fyr útan kom ása garða ok fyr innan kom jötna heima. |
6 |
Þrymr sat á haugi, þursa dróttinn, greyjum sínum gullbönd sneri ok mörum sínum mön jafnaði. |
Þrymr kvað: | |
7 |
"Hvat er með ásum? Hvat er með álfum? Hví ertu einn kominn í Jötunheima?" |
Loki kvað: | |
"Illt er með ásum, illt er með álfum; hefr þú Hlórriða hamar of folginn?" | |
Þrymr kvað: | |
8 |
"Ek hef Hlórriða. hamar of fólginn átta röstum fyr jörð neðan, hann engi maðr aftr of heimtir nema færi mér Freyju at kvæn." |
9 |
Fló þá Loki, - fjatrhamr dundi, - unz fyr útan kom jötna heima ok fyr innan kom ása garða. Mætti hann Þór miðra garða ok þat hann orða alls fyrst of kvað: |
10 |
"Hefir þú erindi sem erfiði? Segðu á lofti löng tíðendi, oft sitjanda sögur of fallask ok liggjandi lygi of bellir." |
Loki kvað: | |
11 |
"Hef ek erfiði ok erendi. Þrymr hefir þinn hamar, þursa dróttinn, hann engi maðr aftr of heimtir nema hánum færi Freyju at kván. |
12 |
Ganga þeir fagra Freyju at hitta ok hann þat orða alls fyrst of kvað: "Bittu þik, Freyja, brúðar líni; vit skulum aka tvau í Jötunheima." |
13 |
Reið varð þá Freyja ok fnasaði, allr ása salr undir bifðisk, stökk þat it mikla men Brísinga: "Mik veiztu verða vergjarnasta ef ek ek með þér í Jötunheima." |
14 |
Senn váru æsir allir á þingi ok ásynjur allar á máli ok um þat réðu ríkir tívar hvé þeir Hlórriða hamar of sætti. |
15 |
Þá kvað þat Heimdallr, hvítastr ása, vissi hann vel fram sem vanir aðrir: "Bindum vér Þór þá brúðar líni, hafi hann it mikla men Brísinga. |
16 |
Látum und honum hrynja lukla ok kvenváðir um kné falla en á brjósti breiða steina ok hagliga um höfuð typpum." |
17 |
Þá kvað þat Þór, þrúðugr áss: "Mik munu æsir argan kalla ef ek bindask læt brúðar líni." |
18 |
Þá kvað þat Loki Laufeyjar sonr: "Þegi þú, Þórr, þeirra orða. Þegar munu jötnar Ásgarð búa nema þú þinn hamar þér of heimtir." |
19 |
Bundu þeir Þór þá brúðar líni ok inu mikla meni Brísinga, létu und hánum hrynja lukla ok kvenváðir um kné falla en á brjósti breiða steina ok hagliga um höfuð typpðu. |
20 |
Þá kvað Loki Laufeyjar sonr: "Mun ek ok með þér ambótt vera, vit skulum aka tvær í Jötunheima." |
21 |
Senn váru hafrar heim of reknir, skyndir at sköklum, skyldu vel renna. Björg brotnuðu, brann jörð loga, ók Óðins sonr í Jötunheima. |
22 |
Þá kvað þat Þrymr, þursa dróttinn: "Standið upp, jötnar, ok stráið bekki, nú færa mér Freyju at kván Njarðar dóttur ór Nóatúnum. |
23 |
Ganga hér at garði gullhyrnðar kýr, öxn alsvartir jötni at gamni; fjöld á ek meiðma, fjölð á ek menja, einnar mér Freyju ávant þykir." |
24 |
Var þar at kveldi um komit snemma ok fyr jötna öl fram borit; einn át oxa, átta laxa, krásir allar þær er konur skyldu, drakk Sifjar verr sáld þrjú mjaðar. |
25 |
Þá kvat þat Þrymr, þursa dróttinn: "Hvar sáttu brúðir bíta hvassara? Sák-a ek brúðir bíta breiðara né inn meira mjöð mey of drekka." |
26 |
Sat in alsnotra ambótt fyrir er orð of fann við jötuns máli: "Át vætr Freyja átta nóttum, svá var hon óðfús í Jötunheima." |
27 |
Laut und línu, lysti at kyssa, en hann útan stökk endlangan sal: "Hví eru öndótt augu Freyju? Þykki mér ór augum eldr um brenna." |
28 |
Sat in alsnotra ambótt fyrir er orð of fann við jötuns máli: "Svaf vætr Freyja átta nóttum, svá var hon óðfús í Jötunheima." |
29 |
Inn kom in arma jötna systir, hin er brúðféar biðja þorði: "Láttu þér af höndum hringa rauða, ef þú öðlask vill ástir mínar, ástir mínar, alla hylli. |
30 |
Þá kvað þat Þrymr, þursa dróttinn: "Berið inn hamar brúði at vígja, lekkið Mjöllni í meyjar kné, vígið okkr saman. Várar hendi." |
31 |
Hló Hlórriða hugr í brjósti er harðhugaðr hamar of þekkði; Þrym drap hann fyrstan, þursa dróttin, ok ætt jötuns alla lamði. |
32 |
Drap hann ina öldnu jötna systr, hin er brúðféar of beðið hafði, hon skell of hlaut fyr skillinga, en högg hamars fyr hringa fjölð. Svá kom Óðins sonr endr at hamri. |
Alvíss kvað: | |
1 |
"Bekki breiða, nú skal brúðr með mér heim í sinni snúask, hratat of mægi mun hverjum þykkja, heima skal-at hvílð nema." |
Þórr kvað: | |
2 |
"Hvat er þat fira? Hví ertu svá fölr um nasar? Þursa líki þykki mér á þér vera, ert-at-tu til brúðar borinn." |
Alvíss kvað: | |
3 |
"Alvíss ek heiti, bý ek fyr jörð neðan, á ek und steini stað, vagna vers ek em á vit kominn, bregði engi föstu heiti fira." |
Þórr kvað: | |
4 |
"Ek mun bregða, þvíat ek brúðar á flest of ráð sem faðir, vark-a ek heima, þá er þér heitit var, at sá einn, er gjöf er, með goðum. " |
Alvíss kvað: | |
5 |
"Hvat er þat rekka, er í ráðum telsk fljóðs ins fagrglóa, fjarrafleina, - þik munu fáir kunna, - hverr hefr þik baugum borit?" |
Þórr kvað: | |
6 |
"Vingþórr ek heiti, hef ek víða ratat, sonr em ek Síðgrana; at ósátt minni skal-at-tu þat it unga man hafa ok þat gjaforð geta." |
Alvíss kvað: | |
7 |
"Sáttir þínar er ek vil snemma hafa ok þat gjaforð geta, eiga vilja ek, heldr en án vera, þat it mjallhvíta man." |
Þórr kvað: | |
8 |
"Meyjar ástum mun-a þér verða vísi gestr of varit, ef þú ór heimi kannt hverjum at segja allt þat er vilja ek vita." |
9 |
"Segðu mér þat Alvíss, - öll of rök fira vörumk, dvergr, at vitir, hvé sú jörð heitir, er liggr fyr alda sonum heimi hverjum í?" |
Alvíss kvað: | |
10 |
"Jörð heitir með mönnum, en með ásum fold, kalla vega vanir, ígrœn jötnar, alfar gróandi, kalla aur uppregin." |
Þórr kvað: | |
11 |
"Segðu mér þat Alvíss, - öll of rök fira vörumk, dvergr, at vitir, hvé sá himinn heitir erakendi, heimi hverjum í?" |
Alvíss kvað: | |
12 |
"Himinn heitir með mönnum, en hlýrnir með goðum, kalla vindófni vanir, uppheim jötnar, alfar fagraræfr, dvergar drjúpansal." |
Þórr kvað: | |
13 |
"Segðu mér þat Avlíss, - öll of rök fira vörumk, dvergr, at vitir, hversu máni heitir, sá er menn séa, heimi hverjum í?" |
Alvíss kvað: | |
14 |
"Máni heitir með mönnum, en mylinn með goðum, kalla hverfanda hvél helju í, skyndi jötnar, en skin dvergar, kalla alfar ártala." |
Þórr kvað: | |
15 |
"Segðu mér þat Alvíss, - öll of rök fira vörumk, dvergr, at vitir, hvé sú sól heitir, er séa alda synir, heimi hverjum í?" |
Alvíss kvað: | |
16 |
"Sól heitir með mönnum, en sunna með goðum, kalla dvergar Dvalins leika, eygló jötnar, alfar fagrahvél, alskír ása synir." |
Þórr kvað: | |
17 |
"Segðu mér þat Alvíss, - öll of rök fira vörumk, dvergr, at vitir, hvé þau ský heita, er skúrum blandask, heimi hverjum í? |
Alvíss kvað: | |
18 |
"Ský heita með mönnum, en skúrván með goðum, kalla vindflot vanir, úrván jötnar, alfar veðrmegin, kalla í helju hjalm huliðs." |
Þórr kvað: | |
19 |
"Segðu mér þat Alvíss, - öll of rök fira vörumk, dvergr, at vitir, hvé sá vindr heitir, er víðast ferr, heimi hverjum í?" |
Alvíss kvað: | |
20 |
"Vindr heitir með mönnum, en váfuðr með goðum, kalla gneggjuð ginnregin, œpi jötnar, alfar dynfara, kalla í helju hviðuð." |
Þórr kvað: | |
21 |
"Segðu mér þat Alvíss, - öll of rök fira vörumk, dvergr, at vitir, hvé þat logn heitir, er liggja skal, heimi hverjum í?" |
Alvíss kvað: | |
22 |
"Logn heitir með mönnum, en lœgi með goðum, kalla vindlot vanir, ofhlý jötnar, alfar dagsefa, kalla dvergar dagsveru." |
Þórr kvað: | |
23 |
"Segðu mér þat Alvíss, - öll of rök fira vörumk, dvergr, at vitir, hvé sá marr heitir, er menn róa, heimi hverjum í?" |
Alvíss kvað: | |
24 |
"Sær heitir með mönnum, en sílœgja með goðum, kalla vág vanir, álheim jötnar, alfar lagastaf, kalla dvergar djúpan mar." |
Þórr kvað: | |
25 |
"Segðu mér þat, Alvíss, - öll of rök fira vörumk, dvergr, at vitir, hvé sá eldr heitir, er brennr fyr alda sonum, heimi hverjum í?" |
Alvíss kvað: | |
26 |
"Eldr heitir með mönnum, en með ásum funi, kalla vág vanir, frekan jötnar, en forbrenni dvergar, kalla í helju hröðuð." |
Þórr kvað: | |
27 |
"Segðu mér þat Alvíss, - öll of rök fira vörumk, dvergr, at vitir, hvé viðr heitir, er vex fyr alda sonum, heimi hverjum í?" |
Alvíss kvað: | |
28 |
"Viðr heitir með mönnum, en vallarfax með goðum, kalla hlíðþang halir, eldi jötnar alfar fagrlima, kalla vönd vanir." |
Þórr kvað: | |
29 |
"Segðu mér þat Alvíss, - öll of rök fira vörumk, dvergr,at vitir, hvé sú nótt heitir, in Nörvi kennda, heimi hverjum í?" |
Alvíss kvað: | |
30 |
"Nótt heitir með mönnum, en njól með goðum, kalla grímu ginnregin, óljós jötnar, alfar svefngaman, kalla dvergar draumnjörun." |
Þórr kvað: | |
31 |
"Segðu mér þat Alvíss, - öll of rök fira vörumk, dvergr, at vitir, hvé þat sáð heitir, er sáa alda synir, heimi hverjum í?" |
Alvíss kvað: | |
32 |
"Bygg heitir með mönnum, en barr með goðum, kalla vöxt vanir, æti jötnar, alfar lagastaf, kalla í helju hnipin." |
Þórr kvað: | |
33 |
"Segðu mér þat Alvíss, - öll of rök fira vörumk, dvergr, at vitir, hvé þat öl heitir, er drekka alda synir, heimi hverjum í?" |
Alvíss kvað: | |
34 |
"Öl heitir með mönnum, en með ásum bjórr, kalla veig vanir, hreinalög jötnar, en í helju mjöð, kalla sumbl Suttungs synir." |
Þórr kvað: | |
35 |
"Í einu brjósti sá ek aldrigi fleiri forna stafi; miklum tálum kveð ek tælðan þik, uppi ertu, dvergr, of dagaðr, nú skínn sól í sali." |
Frá Völundi | |
Níðuðr hét konungr í Svíþjóð. Hann átti tvá sonu ok eina dóttur. Hon hét Böðvildr. | |
Brœðr váru þrír, synir Finnakonungs. Hét einn Slagfiðr, annarr Egill, þriði Völundr. Þeir skriðu ok veiddu dýr. Þeir kómu í Úlfdali ok gerðu sér þar hús. Þar er vatn er heitir Úlfsjár. Snemma um morgin fundu þeir á vatnsströndu konur þrjár, ok spunnu lín. Þar váru hjá þeim álftarhamir þeira. Þat váru valkyrjur. Þar váru tvær dætr Hlöðvés konungs, Hlaðguðr svanhvít ok Hervör alvitr, in þriðja var Ölrún Kjársdóttir af Vallandi. Þeir höfðu þær heim til skála með sér. Fekk Egill Ölrúnar en Slagfiðr Svanhvítrar, en Völundr Alvitrar. Þau bjuggu sjau vetr. Þá flugu þær at vitja víga ok kómu eigi aftr. Þá skreið Egill at leita Ölrúnar en Slagfiðr leitaði Svanhvítrar, en Völundr sat í Úlfdölum. Hann var hagastr maðr, svá at menn viti, í fornum sögum. Níðuðr konungr lét hann höndum taka, svá sem hér er um kveðit: | |
Frá Völundi ok Níðaði | |
1 |
Meyjar flugu sunnan, myrkvið í gögnum, Alvitr unga, örlög drýgja; þær á sævarströnd settusk at hvílask, drósir suðrænar, dýrt lín spunnu. |
2 |
Ein nam þeira Egil at verja, fögr mær fira, faðmi ljósum; önnur var Svanhvít, svanfjaðrar dró, en in þriðja þeira systir varði hvítan háls Völundar. |
3 |
Sátu síðan sjö vetr at þat en inn átta allan þráðu en inn níunda nauðr um skilði; meyjar fýstusk á myrkvan við, Alvitr unga, örlög drýgja. |
4 |
Kom þar af veiði veðreygr skyti, [Völundr, líðandi um langan veg], Slagfiðr ok Egill, sali fundu auða, gengu út ok inn ok um sáusk; austur skreið Egill at Ölrúnu en suðr Slagfiðr at Svanhvítu, |
5 |
En einn Völundr sat í Úlfdölum, hann sló gull rautt við gim fastan, lukði hann alla lind baugum vel; svá beið hann sinnar ljóssar kvánar ef honum koma gerði. |
6 |
Þat spyrr Níðuðr, Níára dróttinn, at einn Völundr sat í Ulfdölum; nóttum fóru seggir, neklðar váru brynjur, skildir bliku þeira við inn skarða mána. |
7 |
Stigu ór sölum at salar gafli, gengu inn þaðan endlangan sal; sáu þeir á bast bauga dregna, sjau hundruð allra, er sá seggur átti. |
8 |
Og þeir af tóku ok þeir á létu, fyr einn útan, er þeir af létu. Kom þar af veiði veðreygr skyti, Völundr, líðandi um langan veg. |
9 |
Gekk hann brúnni beru hold steikja, ár brann hrísi allþurr fura, viðr inn vindþurri, fyrir Völundi. |
10 |
Sat á berfjalli, bauga talði, alfa ljóði, eins saknaði; hugði hann, at hefði Hlöðvés dóttir, Alvitr unga, væri Hon aftr komin. |
11 |
Sat hann svá lengi at hann sofnaði; ok hann vaknaði viljalauss; vissi sér á höndum höfgar nauðir, en á fótum fjötur of spenntan. |
Völundr kvað: | |
12 |
"Hverir ro jöfrar þeir er á lögðu besti bör síma ok mik bundu?" |
13 |
Kallaði nú Níðuðr Níára dróttinn: "Hvar gaztu, Völundr, vísi alfa, vára aura í Ulfdölum?" |
Völundr Kvað: | |
14 |
"Gull var þar eigi á Grana leiðu, fjarri hugða ek várt land fjöllum Rínar; man ek, at vér meiri mæti áttum er vér heil hjú heima várum. |
15 |
Hlatguðr ok Hervör borin var Hlöðvé kunn var Ölrún Kjárs dóttir." |
16 |
[Úti stóð kunnig kván Níðaðar], hon inn of gekk endlangan sal, stóð á golfi, stillti röddu: "Er-a sá nú hýrr, er ór holti ferr." |
Níðuðr konungr gaf dóttur sinni, Böðvildi gullhring þann, er hann tók af bastinu at Völundar, en hann sjálfr bar sverðit, er Völundr átti. En dróttning kvað: | |
17 |
"Ámun eru augu ormi þeim inum frána, tenn hánum teygjask er hánum er tét sverð ok hann Böðvildar baug of þekkir; sníðið ér hann sina magni ok setjið hann síðan í Sævarstöð." |
Svá var gert, at skornar váru sinar í knésbótum, ok settr í hólm einn, er þar var fyrir landi, er hét Sævarstaðr. Þar smíðaði hann konungi alls kyns görsimar. Engi maðr þorði at fara til hans nema konungr einn. | |
Völundr kvað: | |
18 |
"Skínn Níðaði sverð á linda, þat er ek hvessta, sem ek hagast kunna ok ek herðak, sem mér hægst þótti; sá er mér fránn mækir æ fjarri borinn, Sékk-a ek þann Völundi til smiðju borinn |
19 |
Nú berr Böðvildr brúðar minnar - bíðk-a ek þess bót, - bauga rauða." |
20 |
Sat hann, né hann svaf, ávallt ok hann sló hamri; vél gerði hann heldr hvatt Níðaði. Drifu ungir tveir á dýr séa synir Níðaðar, í Sævarstöð. |
21 |
Kómu þeir til kistu, kröfðu lukla, opin var illúð er þeir í sáu; fjölð var þar menja er þeim mögum sýndisk at væri gull rautt ok görsimar. |
Völundr kvað: | |
22 |
"Komið einir tveir, komið annars dags; ykkr læt ek þat gull of gefit verða; sekið-a meyjum né salþjóðum, manni öngum, at it mik fyndið." |
23 |
Snemma kallaði seggur annan, bróðir á bróður: "Göngum baug séa!" Kómu til kistu, kröfðu lukla, opin var illúð er þeir í litu. |
24 |
Sneið af höfuð Húna þeira ok und fen fjöturs fætr of lagði en þær skálar, er und skörum váru, sveip hann útan silfri, seldi Níðaði. |
25 |
En ór augum jarknasteina sendi hann kunnigri kván Níðaðar, en ór tönnum tveggja þeira sló hann brjóstkringlur sendi Böðvildi. |
26 |
Þá nam Böðvildr baugi at hrósa . . . [bar hann Völundi], er brotit hafði: "Þorig-a ek at segja nema þér einum." |
Völundr kvað: | |
27 |
"Ek bæti svá brest á gulli at feðr þínum fegri þykir ok mæðr þinni miklu betri ok sjalfri þér at sama hófi." |
28 |
Bar hann hana bjóri því at hann betr kunni svá at hon í sessi um sofnaði. "Nú hef ek hefnt harma minna allra nema einna íviðgjarna." |
29 |
"Vel ek," kvað Völundr, "verða ek á fitjum þeim er mik Níðaðar námu rekkar." Hlæjandi Völundr hófsk at lofti, grátandi Böðvildr gekk ór eyju, tregði för friðils ok föður reiði. |
30 |
Úti stendr kunnig kván Níðaðar ok hon inn of gekk endlangan sal, - en hann á salgarð settisk at hvílask -: "Vakir þú, Níðuðr Níára dróttinn?" |
Níðuðr kvað: | |
31 |
"Vaki ek ávallt viljalauss, sofna ek minnst síz mína sonu dauða; kell mik í höfuð, köld eru mér ráð þín, vilnumk ek þess nú at ek við Völund dæma. |
32 |
Seg þú mér þat, Völundr, vísi alfa, af heilum hvat varð húnum mínum." |
Völundr kvað: | |
33 |
"Eiða skaltu mér áðr alla vinna, at skips borði ok at skjaldar rönd, at mars bægi ok at mækis egg at þú kvelj-at kván Völundar né brúði minni at bana verðir, þótt vér kván eigim, þá er ér kunnið, eða jóð eigim innan hallar. |
34 |
Gakk þú til smiðju þeirar er þú gerðir, þar fiðr þú belgi blóði stokkna; sneið ek af höfuð húna þinna, ok und fen fjöturs fætr um lagðak. |
35 |
En þær skálar, er und skörum váru, sveip ek útan silfri, selda ek Níðaði; en ór augum jarknasteina senda ek kunnigri kván Níðaðar, |
36 |
En úr tönnum tveggja þeira sló ek brjóstkringlur, senda ek Böðvildi; nú gengr Böðvildr barni aukin, eingadóttir ykkur beggja." |
Níðuðr kvað: | |
37 |
"Mæltir-a þú þat mál er mik meir tregi né ek þik vilja, Völundr, verr of níta; er-at svá maðr hár at þik af hesti taki, né svá öflugr at þik neðan skjóti, þar er þú skollir við ský uppi." |
38 |
Hlæjandi Völundr hófsk at lofti, en ókátr Níðuðr sat þá eftir. |
Níðuðr kvað: | |
39 |
"Upp rístu, Þakkráðr, þræll minn inn bezti bið þú Böðvildi, meyna bráhvítu, ganga fagrvarið við föður ræða. |
40 |
Er þat satt, Böðvildr, er sögðu mér; sátuð it Völundr saman í holmi?" |
Böðvildr kvað: | |
41 |
"Satt er þat, Níðuðr, er sagði þér: Sátum vit Völundr saman í holmi eina ögurstund, æva skyldi; ek vætr hánum vinna kunnak, ek vætr hánum vinna máttak." |
Frá Hjörvarði ok Sigrlinn | |
Hjörvarðr hét konungr. Hann átti fjórar konur. Ein hét Álfhildr; son þeira hét Heðinn. Önnur hét Særeiðr; þeira son hét Humlungr. In þriðja hét Sinrjóð; þeira son hét Hymlingr.
| |
Hjörvarðr konungr hafði þess heit strengt, at eiga þá konu, er hann vissi vænsta. Hann spurði, at Sváfnir konungr átti dóttur allra fegrsta; sú hét Sigrlinn. | |
Iðmundr hét jarl hans; Atli var hans son, er fór at biðja Sigrlinnar til handa konungi. Hann dvalðist vetrlangt með Sváfni konungi. Fránmarr hét þar jarl, fóstri Sigrlinnar; dóttir hans hét Álof. Jarlinn réð, at meyjar var synjat, ok fór Atli heim. | |
Atli jarls son stóð einn dag við lund nökkurn, en fugl sat í limunum uppi yfir hánum ok hafði heyrt til, at hans menn kölluðu vænstar konur þær, er Hjörvarðr konungr átti. Fuglinn kvakaði, en Atli hlýddi, hvat hann sagði. Hann kvað: | |
1 |
"Sáttu Sigrlinn Sváfnis dóttur, mey ina fegrstu í munarheimi? Þó hagligar Hjörvarðs konur gumnum þykkja at Glasislundi." |
Atli kvað: | |
2 |
"Mundu við Atla Iðmundar son fugl fróðhugaðr, fleira mæla?" |
Fuglinn kvað: | |
"Mun ek, ef mik buðlungr blóta vildi ok kýs ek þats vilk ór konungs garði." | |
Atli kvað: | |
3 |
"Kjós-at-tu Hjörvarð né hans sonu, né inar fögru fylkis brúðir, eigi brúðir þær, er buðlungr á; kaupum vel samam, þat er vina kynni." |
Fuglinn kvað: | |
4 |
"Hof mun ek kjósa, hörga marga, gullhyrnðar kýr frá grams búi, ef hánum Sigrlinn sefr á armi ok ónauðig jöfri fylgir." |
Þetta var, áðr Atli fœri, en er hann kom heim ok konungr spurði hann tíðenda, hann kvað: | |
5 |
"Höfum erfiði ok ekki örindi, mara þraut óra á meginfjalli, urðum síðan Sæmorn vaða, þá var oss synjat Sváfnis dóttur, hringum gœddrar, er hafa vildum." |
Konungr bað, at þeir skyldu fara annat sinn; fór hann sjálfr. En er þeir kómu upp á fjall, ok sá á Sváfaland lanzbruna ok jóreyki stóra. Reið konungr af fjallinu fram í landit ok tók náttból við á eina. Atli helt vörð ok fór yfir ána. Hann fann eitt hús. Fugl mikill sat á húsinu ok gætti, ok var sofnaðr. Atli skaut spjóti fuglinn bana, en í húsinu fann hann Sigrlinn konungs dóttur ok Álofu jarls dóttur ok hafði þær báðar braut með sér. Fránmarr jarl hafði hamazt í arnar líki ok varit þær fyrir hernum með fjölkyngi. | |
Hróðmarr hét konungr, biðill Sigrlinnar. Hann drap Sváfakonung ok hafði rænt ok brent landit. | |
Hjörvarðr konungr fekk Sigrlinnar, en Atli Álofar. | |
Hjörvarðr ok Sigrlinn áttu son mikinn ok vænan. Hann var þögull; ekki nafn festist við hann. Hann sat á haugi; hann sá ríða valkyrjur níu ok var ein göfugligust. Hon kvað: | |
6 |
"Síð muntu Helgi hringum ráða, ríkr rógapaldr, né Röðulsvöllum, - örn gól árla, - ef þú æ þegir, þótt þú harðan hug hilmir, gjaldir." |
Hjörvarðr kvað: | |
7 |
"Hvat lætr þú fylgja Helga nafni, brúðr bjartlituð, alls þú bjóða ræðr? Hygg þú fyr öllum atkvæðum vel, þigg ek eigi þat, nema ek þik hafa." |
Valkyrja kvað: | |
8 |
"Sverð veit ek liggja í Sigarsholmi fjórum færi en fimm tögu, eitt er þeira öllum betra vígnesta böl ok varit gulli. |
9 |
Hringr er í hjalti, hugr er í miðju, ógn er í oddi þeim er eiga getr, liggr með eggju ormr dreyrfáaðr, en á valböstu verpr naðr hala." |
Eylimi hét konungr. Dóttir hans var Sváfa. Hon var valkyrja ok reið loft ok lög. Hon gaf Helga nafn þetta ok hlífði hánum oft síðan í orrostum. Helgi kvað: | |
10 |
"Ert-at-tu, Hjörvarðr heilráðr konungr, folks oddviti, þótt þú frægr séir; léztu eld eta jöfra byggðir, en þeir angr við þik ekki gerðu. |
11 |
En Hróðmarr skal hringum ráða, þeim er áttu órir niðjar, sá sésk fylkir fæst at lífi, hyggsk aldauða arfi at ráða." |
Hjörvarðr svarar, at hann mundi fá lið Helga, ef hann vill hefna móðurföður síns. Þá sótti Helgi sverðit, er Sváfa vísaði hánum til. Þá fór hann ok Atli ok feldu Hróðmar ok unnu mörg þrekvirki. Hann drap Hata jötun, er hann sat á bargi nökkuru. Helgi ok Atli lágu skipum í Hatafirði. Atli helt vörð inn fyrra hluta nætrinnar. Hrímgerðr Hatadóttir kvað: | |
Hrímgerðarmál | |
12 |
"Hverir ro hölðar í Hatafirði? Skjöldum er tjaldat á skipum; frœknliga látið, fátt hygg ek yðr séask, kennið mér nafn konungs." |
Atli kvað: | |
13 |
"Helgi hann heitir, en þú hvergi mátt vinna grand grami; járnborgir ro of öðlings flota; knegu-t oss fálur fara." |
Hrímgerðr kvað: | |
14 |
"Hvé þik heitir, halr inn ámáttki, hvé þik kalla konir? Fylkir þér trúir, er þik í fögrum lætr beits stafni búa." |
Atli kvað: | |
15 |
"Atli heiti ek, atall skal ek þér vera, mjök em ek gífrum gramastr; úrgan stafn hefi ek oft búit ok kvalðar kveldriður. |
16 |
Hvé þú heitir, hála nágráðug? Nefndu þinn, fála, föður; níu röstum er þú skyldi neðar vera ok œxi þér á baðmi barr." |
Hrímgerðr kvað: | |
17 |
"Hrímgerðr heiti ek, Hati hét minn faðir, þann vissa ek ámáttkastan jötun; margar brúðir hann lét frá búi teknar, unz hann Helgi hjó." |
Atli kvað: | |
18 |
"Þú vart, hála, fyr hildings skipum ok látt í fjarðar mynni fyrir; ræsis rekka er þú vildir Rán gefa, ef þér kœmi-t í þverst þvari." |
Hrímgerðr kvað: | |
19 |
"Duliðr ertu nú, Atli, draums kveð ek þér vera, síga lætr þú brýnn fyr bráar; móðir mín lá fyrir mildings skipum; ek drekkða Hlövarðs sonum í hafi. |
20 |
Gneggja myndir þú, Atli, ef þú geldr né værir, brettir sinn Hrímgerðr hala; aftarla hjarta, hygg ek, at þitt, Atli sé, þótt hafir reina rödd." |
Atli kvað: | |
21 |
"Reini mun ek þér þykkja ef þú reyna knátt, ok stíga ek á land af legi, öll muntu lemjask, ef mér er alhugat, ok sveigja þinn, Hrímgerðr, hala." |
Hrímgerðr kvað: | |
22 |
"Atli, gakk þú á land, ef afli treystisk, ok hittumk í vík Varins, rifja rétti er þú munt, rekkr, fáa, ef þú mér í krummur kemr." |
Atli kvað: | |
23 |
"Munk-a ek ganga, áðr gumnar vakna, ok halda of vísa vörð; er-a mér örvænt, nær óru kemr skass upp und skipi." |
Hrímgerðr kvað: | |
24 |
"Vaki þú, Helgi, ok bœt við Hrímgerði, er þú lézt höggvinn Hata; eina nótt kná hon hjá jöfri sofa, þá hefr hon bölva bœtr." |
Helgi kvað: | |
25 |
"Loðinn heitir, er þik skal eiga, leið ertu mannkyni, sá býr í Þolleyju þurs, hundvíss jötunn, hraunbúa verstr, sá er þér makligr maðr." |
Hrímgerðr kvað: | |
26 |
"Hina vildu heldr, Helgi, er réð hafnir skoða fyrri nótt með firum; . . . |
27 |
Marggullin mær mér þótti afli bera; hér sté hon land af legi ok festi svá yðvarn flota, hon ein því veldr, er ek eigi mák buðlungs mönnum bana." |
Helgi kvað: | |
28 |
"Heyr nú, Hrímgerðr, ef bœti ek harma þér, segðu gerr grami, var sú ein véttr, er barg öðlings skipum, eða fóru þær fleiri saman?" |
Hrímgerðr kvað: | |
29 |
"Þrennar níundir meyja, þó reið ein fyrir hvít und hjalmi mær, marir hristusk, stóð af mönum þeira dögg í djúpa dala, hagl í hóva viðu, þaðan kemr með öldum ár, alt var mér þat leitt er ek leit." |
Helgi kvað: | |
30 |
"Austr líttu nú, Hrímgerðr, ef þik lostna hefr Helgi helstöfum, á landi ok á vatni borgit er lofðungs flota ok siklings mönnum it sama." |
Atli kvað: | |
31 |
"Dagr er nú, Hrímgerðr, en þik dvalða hefr Atli til aldrlaga, hafnarmark þykkir hlœgligt vera, þars þú í steins líki stendr." |
Helgi konungr var allmikill hermaðr. Hann kom til Eylima konungs ok bað Sváfu dóttur hans. Þau Helgi ok Sváfa veittust várar ok unnust furðu mikit. Sváfa var heima með feðr sínum, en Helgi í hernaði. Var Sváfa valkyrja enn sem fyrr. | |
Heðinn var heima með föður sínum, Hjörvarði konungi, í Nóregi. | |
Heðinn fór einn saman heim ór skógi jólaaptan ok fann trollkonu. Sú reið vargi ok hafði orma at taumum ok bauð fylgð sína Heðni. "Nei," sagði hann. Hon sagði: "Þess skaltu gjalda at bragarfulli." Um kveldit óru heitstrengingar. Var fram leiddr sonargöltr. Lögðu menn þar á hendr sínar ok strengðu menn þá heit at bragarfulli. Heðinn strengði heit til Sváfu Eylima dóttur, unnustu Helga bróður síns, ok iðraðisk svá mjök, at hann gekk á braut villistígu suðr á lönd ok fann Helga bróður sinn. Helgi kvað: | |
32 |
"Kom þú heill, Heðinn, hvat kanntu segja nýra spjalla ór Nóregi, hví er þér, stillir, stökkt ór landi ok ert einn kominn oss at finna?" |
Heðinn kvað: | |
33 |
"[Erumk-a, stillir, stökkt ór landi], mik hefr miklu glœpr meiri sóttan, ek hef körna ina konungbornu brúði þína at bagarfulli." |
Helgi kvað: | |
34 |
"Sakask eigi þú, sönn munu verða ölmál Heðinn okkur beggja. . . . |
35 |
Mér hefr stillir stefnt til eyrar, þriggja nátta skylak þar koma; if er mér á því, at ek aftr komak; þá má at góðu gerask slíkt, ef skal." |
Heðinn kvað: | |
36 |
"Sagðir þú, Helgi, at Heðinn væri góðs verðr frá þér ok gjafa stórra; þér er sœmra sverð at rjóða, en frið gefa fjándum þínum." |
Þat kvað Helgi, þvíat hann grunaði um feigð sína ok þat at fylgjur hans höfðu vitjat Heðins þá er hann sá konuna ríða varginum. | |
Álfr hét konungr, son Hróðmars, er Helga hafði öll haslaðan á Sigarsvelli á þriggja nátta fresti. Þá kvað Helgi: | |
37 |
"Reið á vargi, er rökvit var, fljóð eitt er hann fylgju beiddi; hón vissi þat, at veginn myndi Sigrlinnar sonr á Sigarsvöllum." |
Þar var orrosta mikil, ok fekk þar Helgi banasár. | |
38 |
Sendi Helgi Sigar at ríða eftir Eylima eingadóttur; "Bið bráðliga búna verða, ef hon finna vill fylki kvikvan." |
Sigarr kvað: | |
39 |
"Mik hefr Helgi hingat sendan við þik, Sváfa sjalfa at mæla; þik kvazk hilmir hitta vilja, áðr ítrborinn öndu týndi." |
Sváfa kvað: | |
40 |
"Hvat varð Helga Hjörvarðs syni? Mér er harðliga harma leitat, ef hann sær of lék eða sverð of beit, þeim skal ek gumna grand of vinna." |
Sigarr kvað: | |
41 |
"Fell hér í morgin at Frekasteini, buðlungr sá er var baztr und sólu; Alfr mun sigri öllum ráða, þótt þetta sinn þörfgi væri." |
Helgi kvað: | |
42 |
"Heil vertu Sváfa, hug skaltu deila, sjá mun í heimi hinztr fundr vera; téa buðlungi blœ?a undir, mér hefr hjörr komit hjarta it næsta. |
43 |
Bið ek þik, Sváfa, - brúðr grát-at-tu -, ef þú vill mínu máli hlýða, at þú Heðni hvílu gervir ok jöfur ungan ástum leiðir." |
Sváfa kvað: | |
44 |
"Mælt hafða ek þat í munarheimi, þá er mér Helgi hringa valði, myndig-a ek lostig at liðinn fylki jöfur ókunnan armi verja." |
Heðinn kvað: | |
45 |
"Kyss mik, Sváfa, kem ek eigi áðr Rogheims á vit né Röðulsfjalla, áðr ek hefnt of hefik Hjörvarðs sonar þess er buðlungr var baztr und sólu." |
Helgi ok Sváfa, er sagt, at væri endrborin. |
Hér hefr upp kvæði frá Helga Hundingsbana ok þeira Höðbrodds | |
Völsungakviða | |
1 |
Ár var alda, þat er arar gullu, hnigu heilög vötn af Himinfjöllum; þá hafði Helga inn hugumstóra Borghildr borit í Brálundi. |
2 |
Nótt varð í bœ, nornir kvámu, þær er öðlingi aldr of skópu; þann báðu fylki frægstan verða ok buðlunga beztan þykkja. |
3 |
Sneru þær af afli örlögþáttu, þá er borgir braut í Bráluni; þær of greiddu gullin símu ok und mánsal miðjan festu. |
4 |
Þær austr ok vestr, enda fálu, þar átti lofðungr land á milli; brá nipt Nera á norðrvega einni festi, ey bað hón halda. |
5 |
Eitt var at angri Ylfinga nið ok þeiri meyju, er munúgð fœddi; hrafn kvað at hrafni -sat á hám meiði andvanr átu -; "ek veit nökkvut. |
6 |
Stendr í brynju burr Sigmundar dœgrs eins gamall, nú er dagr kominn; hvessir augu sem hildingar, sá er varga vinr, vit skulum teitir." |
7 |
Drótt þótti sá döglingr vera, kváðu með gumnum góð ár komin; sjálfr gekk vísi ór vígþrimu ungum fœra ítrlauk grami. |
8 |
Gaf hann Helga nafn ok Hringstaði, Sólfjöll, Snæfjöll ok Sigarsvöllu, Hringstöð, Hátún ok Himinvanga, blóðorm búinn brœðr Sinfjötla. |
9 |
Þá nam at vaxa fyr vina brjósti álmr ítrborinn ynðis ljóma; hann galt ok gaf gull verðungu, sparði eigi hilmir hodd blóðrœkinn. |
10 |
Skamt lét vísi vígs at bíða; þá er fylkir var fimtán vetra, ok hann harðan lét Hunding veginn þann er lengi réð löndum ok þegnum. |
11 |
Kvöddu síðan Sigmundar bur auðs ok hringa Hundings synir; því at þeir áttu jöfri at gjalda fjárnám mikit ok föður dauða. |
12 |
Lét-at buðlungr bótir uppi né niðja in heldr nefgjöld fá; ván kvað hann mundu veðrs ins mikla grára geira ok gremi Óðins. |
13 |
Fara hildingar hjörstefnu til, þeirar er lögðu at Logafjöllum; sleit Fróða frið fjanda á milli, fara Viðris grey valgjörn of ey. |
14 |
Settisk vísi, þá er vegit hafði Álf ok Eyjólf, und arasteini, Hjörvarð ok Hávarð, Hundings sonu; farit hafði hann allri ætt geirmímis. |
15 |
Þá brá ljóma af Logafjöllum, en af þeim ljómum leiptrir kvámu, . . . |
16 |
[Sá þar mildingr meyjar ríða] hávar und hjálmum á Himinvanga; brynjur váru þeira blóði stoknar, en af geirum geislar stóðu. |
17 |
Frá árliga ór úlfíði döglingr at því dísir suðrœnar, ef þær vildi heim með hildingum þá nótt fara; þrymr vas álma. |
18 |
En af hesti Högna dóttir - líddi randa rym ræsi sagði: "Hygg ek, at vér eigim aðrar sýslur en með baugbrota bjór at drekka. |
19 |
Hefir minn faðir meyju sinni grimmum heitit Granmars syni; en ek hefi, Helgi, Höðbrodd kveðinn konung óneisan sem kattar son. |
20 |
Þó kemr fylkir fára nátta [ok hefir heim með sér Högna dóttur], nema þú hánum vísir valstefnu til, eða mey nemir frá mildingi." |
Helgi kvað: | |
21 |
"Uggi eigi þú Ísungs bana; Fyrr mun dólga dynr, nema ek dauðr séak." |
22 |
Sendi áru allvaldr þaðan of land ok um lög leiðar at biðja, iðgnógan ógnar ljóma brögnum bjóða ok burum þeira. |
23 |
"Biðið skjótliga til skipa ganga ok at Brandeyju búna verða." Þaðan beið þengill, unz þingat kvámu halir hundmargir ór Heðinseyju. |
24 |
Ok þar of ströndum ór Stafnsnesi beit her út skriðu ok búin gulli; spurði Helgi Hjörleif at því: "hefir þú kannaða koni óneisa?" |
25 |
En ungr konungr öðrum sagði, seint kvað at telja af Trönueyri langhöfðuð skip und líðöndum, þau er í Örvasund útan fóru. |
26 |
"Tólf hundruð tryggra manna; þó er í Hátúnum hálfu fleira víglið konungs, ván erum rómu." |
27 |
Svá brá stýrir stafntjöldum af, at mildinga mengi vakði, ok döglingar dagsbrún séa, ok siklingar sneru upp við tré vefnistingum á Varinsfirði. |
28 |
Varð ára ymr ok járna glymr, brast rönd við rönd, reru víkingar; eisandi gekk und öðlingum lofðungs floti löndum fjarri. |
29 |
Svá var at heyra, er saman kvámu kolgu systir ok kilir langir, sem björg eða brim brotna myndi. |
30 |
Draga bað Helgi há segl ofar, varð-at hrönnum höfn þingloga, þá er ógurlig Ægis dóttir stagstjórnmörum steypa vildi. |
31 |
En þeim sjálfum Sigrún ofan fólkdjörf of barg ok fari þeira, snerisk ramliga Rán ór hendi gjálfrdýr konungs at Gnípalundi. |
32 |
Samt þar of aptan í Unavágum flaust fagrbúin fljóta knáttu; en þeir sjálfir frá Svarinshaugi með hermðar hug her könnuðu. |
33 |
Frá góðborinn Guðmundr at því: "hverr er landreki, sá er liði stýrir, ok hann feiknalið fœrir at landi?" |
34 |
Sinfjötli kvað - slöng upp við rá rauðum skildi, rönd var ór gulli; þar var sundvörðr, sá er svara kunni ok við öðlinga orðum skipta -: |
35 |
"Segðu þat í aptan, er svínum gefr ok tíkr yðrar teygir at solli, at sé Ylfingar austan komnir gunnargjarnir fyr Gnípalundi. |
36 |
Þar mun Höðbroddr Helga finna, flugtrauðan gram, í flota miðjum, sá er opt hefir örnu sadda, meðan þú á kvernum kystir þýjar." |
Guðmundr kvað: | |
37 |
"Fátt mantu, fylkir, Fornra spjalla, er þú öðlingum ósönnu bregðr. |
38 |
Þú hefir etnar úlfa krásir ok brœðr þínum at bana orðit, opt sár sogin með svölum munni, hefr í hreysi hvarleiðr skriðit." |
Sinfjötli kvað: | |
39 |
"Þú vart völva í Varineyju, skollvís kona bartu skrök saman; kvaztu engi mann eiga vilja, segg brynjaðan, nema Sinfjötla. |
40 |
Þú vart, in skœ?a skass, valkyrja, ötul, ámátlig at Alföður; mundu einherjar allir berjask, svevís kona, of sakar þínar. |
41 |
Níu áttu vit á nesi Ságu úlfa alna, ek var einn faðir þeira." |
Guðmundr kvað: | |
42 |
"Faðir var-at-tu fenrisúlfa öllum ellri, svá at ek muna, síz þik geldu fyr Gnípalundi þursa meyjar á Þórsnesi. |
43 |
Stjúpr vartu Siggeirs, Látt und stöðum hreina vargljóðum vanr á viðum úti; kvámu þér ógögn öll at hendi, þá er brœðr þínum brjóst raufaðir; gerðir þik frægjan af firinverkum." |
Sinfjötli kvað: | |
44 |
"Þú vart brúðr Grana á Brávelli, gullbitluð vart, gör til rásar; hafðak þér móðri mart skeið riðit svangri und söðli, simul, forbergis." |
Guðmundr kvað: | |
45 |
"Sveinn þóttir þú siðlauss vera, þá er þú Gullnis geitr mólkaðir, en í annat sinn Imðar dóttir tötrughypja; vill þú tölu lengri?" |
Sinfjötli kvað: | |
46 |
"Fyrr vilda ek at Frekasteini hrafna seðja á hræum þínum, en tíkr yðrar teygja at solli eða gefa göltum; deili gröm við þik." |
Helgi kvað: | |
47 |
"Væri ykkr, Sinfjötli, Sœmra miklu gunni at heyja ok glaða örnu, en sé ónýtum orðum at bregðask, þótt hringbrotar heiptir deili. |
48 |
Þykkja-t mér góðir Granmars synir, þó dygir siklingum satt at mæla; þeir hafa markat á Móinsheimum, at hug hafa hjörum at bregða." |
49 |
Þeir af ríki renna létu Svipuð ok Sveggjuð Sólheima til dala döggótta, dökkvar hlíðir; skalf Mistar marr, hvar er megir fóru. |
50 |
Mœttu þeir tiggja í túnhliði, sögðu stríðliga stilli kvámu; úti stóð Höðbroddr hjálmi faldinn, hugði hann jóreið ættar sinnar: "hví er hermðar litr á Hniflungum?" |
Guðmundr kvað: | |
51 |
"Snúask hér at sandi snæfgir kjólar, rakka-hirtir ok ráar langar, skildir margir, skafnar árar, göfugt lið gylfa, glaðir Ylfingar. |
52 |
Ganga fimtán fólk upp á land, þá er í sogn út sjau þúsundir, liggja hér í grindum fyr Gnípalundi brimdýr blásvört ok búin gulli; þar er miklu mest mengi þeira, mun-a nú Helgi hjörþing dvala." |
Höðbroddr kvað: | |
53 |
"Renni raukn bitluð til Reginþinga, en Sporvitnir at Sparinsheiði, Mélnir ok Mýlnir til Myrkviðar; Látið engi mann eptir sitja, þeira er benlogum bregða kunni. |
54 |
Bjóðið ér Högna ok Hrings sonum, Atla ok Yngva, Álf inum gamla, Þeir ró gjarnir gunni at heyja; látum Völsunga viðrnám fáa." |
55 |
Svipr einn var þat, er saman kvámu fölvir oddar at Frekasteini. Ey var Helgi Hundings bani fyrstr í fólki, þar er firar börðusk, œstr á ímu, alltrauðr flugar; sá hafði hilmir hart móðakarn. |
56 |
Kvámu þar ór himni hjálmvítr ofan - óx geira gnýr – þær er grami hlífðu; þá kvað þat Sigrún, sárvítr fluga - át hálu skær af hugins barri -: |
57 |
"Heill skaltu, vísi, Virða njóta, áttstafr Yngva, ok una lífi, er þú fellt hefir, inn flugartrauða jöfur, þann er olli œgis dauða. |
58 |
Ok þér, buðlungr, samir bæði vel rauðir baugar ok in ríkja mær; Heill skaltu, buðlungr, bæði njóta Högna dóttur ok Hringstaða, sigrs ok landa. Þá er sókn lokit. |
Frá völsungum | |
Sigmundr konungr Völsungsson átti Borghildi af Brálundi. Þau hétu son sinn Helga ok eftir Helga Hjörvarðssyni. Helga fóstraði Hagall. | |
Hundingr hét ríkr konungr. Við hann er Hundland kennt. Hann var hermaðr mikill ok átti marga sonu þá er í hernaði váru. Ófriðr ok dylgjur váru á milli þeira Hundings konungs ok Sigmundar konungs. Drápu hvárir annarra frændr. Sigmundr konungr ok hans ættmenn hétu Völsungar ok Ylfingar. | |
Helgi fór ok njósnaði til hirðar Hundings konungs á laun. Hemingr, son Hundings konungs, var heima. En er Helgi fór í brott, þá hitti hann hjarðarsvein ok kvað: | |
1 |
"Segðu Hemingi at Helgi man hvern i brynju bragnar felldu, ér ulf gráan inni höfðuð, þar er Hamal hugði Hundingr konungr." |
Hamall hét son Hagals. Hundingr konungr sendi menn til Hagals at leita Helga, en Helgi mátti eigi forðast annan veg en tók klæði ambáttar ok gekk at mala. Þeir leituðu ok fundu eigi Helga. Þá kvað Blindr inn bölvísi: | |
2 |
"Hvöss eru augu í Hagals þýju; er-a þat karls ætt, er á kvernum stendr; steinar rifna stökk lúðr fyrir. |
3 |
Nú hefir hörð dæmi hildingr þekit, er vísi skal valbygg mala; heldr er sæmri hendi þeiri meðalkafli en möndultré." |
Hagall svaraði ok kvað: | |
4 |
"Þat er lítil vá þótt lúðr þrumi er mær konungs möndul hrærir; hon skævaði skýjum efri ok vega þorði sem víkingar, áðr hana Helgi höftu gerði; systir er hon þeira Sigars ok Högna; því hefir ötul augu Ylfinga man." |
Undan komst Helgi ok fór á herskip. Hann felldi Hunding konung ok var síðan kallatur Helgi Hundingsbani. Hann lá með her sinn í Brunavágum ok hafði þar strandhögg ok átu þar hrátt. Högni hét konungr. Hans dóttir var Sigrún. Hon var valkyrja ok reið loft ok lög. Hon var Sváfa endurborin. Sigrún reið at skipum Helga ok kvað: | |
5 |
"Hverir láta fljóta fley við bakka? Hvar, hermegir, heima eiguð? Hvers bíðið ér í Brunavágum? Hvert lystir yðr leið at kanna?" |
Helgi kvað: | |
6 |
"Hamall lætr fljóta fley við bakka, eigum heima í Hléseyju, bíðum byrjar í Brunavágum, austr lystir oss leið at kanna." |
Sigrún kvað: | |
7 |
"Hvar hefir þú, hilmir, hildi vakða eða gögl alin Gunnar systra? Hví er brynja þín blóði stokkin? Hví skal und hjálmum hrátt kjöt eta?" |
Helgi kvað: | |
8 |
"Þat vann næst nýs niðr Ylfinga fyr vestan ver, ef þik vita lystir, er ek björnu tók í Bragalundi ok ætt ara oddum saddak. |
9 |
Nú er sagt, mær, hvaðan sakar gerðusk, því var á legi mér lítt steikt etit." |
Sigrún kvað: | |
10 |
"Víg lýsir þú, varð fyr Helga Hundingr konungr hníga at velli. Bar sókn saman er sefa hefnduð ok busti blóð á brimis eggjar." |
Helgi kvað: | |
11 |
"Hvat vissir þú, at þeir séim, snót svinnhuguð, er sefa hefndum? Margir ro hvassir hildings synir ok ámunir ossum niðjum." |
Sigrún kvað: | |
12 |
"Vark-a ek fjarri, folks oddviti, gær á morgun grams aldrlokum. Þó tel ek slægjan Sigmundar bur, er í valrúnum vígspjöll segir. |
13 |
Leit ek þik um sinn fyrr á langskipum, þá er þú byggðir blóðga stafna ok úrsvalar unnir léku, nú vill dyljask döglingr fyr mér, en Högna mær Helga kennir." |
Granmarr hét ríkr konungr, er bjó at Svarinshaugi. Hann átti marga sonu: Höðbroddr, annarr Guðmundr, þriði Starkaðr. Höðbroddr var í konungastefnu. Hann fastnaði sér Sigrúnu Högnadóttur. En er hon spyrr þat þá reið hon með valkyrjur um loft ok um lög at leita Helga. | |
Helgi var þá at Logafjöllum ok hafði barizt við Hundings sonu. Þar felldi hann þá Álf ok Eyjólf, Hjörvarð ok Hervarð, ok var hann allvígmóðr ok sat undir Arasteini. Þar hitti Sigrún hann ok rann á háls honum ok kyssti hann ok sagði honum erindi sitt, svá sem segir í Völsungakviðu inni fornu: | |
Sótti Sigrún sikling glaðan, heim nam hon Helga hönd at sækja, kyssti ok kvaddi konung und hjálmi; þá varð hilmi hugr á vífi. | |
15 |
Fyrr lézt hon unna af öllum hug syni Sigmundar en hon sét hafði. |
Sigrún kvað: | |
16 |
"Var ek Höðbroddi í her föstnuð en jöfur annan eiga vildak; þó sjámk, fylkir, frænda reiði, hefi ek míns föður munráð brotit." |
17 |
Nam-a Högna mær of hug mæla, hafa kvaðsk hon Helga hylli skyldu. |
Helgi kvað: | |
18 |
"Hirð eigi þú Högna reiði né illan hug ættar þinnar. Þú skalt, mær ung, at mér lifa; ætt áttu, in góða, er ek eigi sjámk." |
Helgi samnaði þá miklum skipaher ok fór til Frekasteins, ok fengu í hafi ofviðri mannhætt. Þá kómu leiptr yfir þá ok stóðu geislar í skipin. Þeir sá í loftinu at valkyrjur níu riðu ok kenndu þeir Sigrúnu. Þá lægði storminn ok kómu þeir heilir til lands. | |
Granmarssynir sátu á bjargi nokkuru, er skipin sigldu at landi. Guðmundr hljóp á hest ok reið á njósn á bergit við höfnina. Þá hlóðu Völsungar seglum. | |
Þá kvað Guðmundr Granmarsson: | |
19 |
"Hver er skjöldungr sá er skipum stýrir, lætr gunnfana gullinn fyr stafni? Þykkja mér fríð í fararbroddi, verpr vígroða um víkinga. |
Sinfjötli kvað: | |
20 |
"Hér má Höðbroddr Helga kenna, flótta trauðan í flota miðjum, hann hefir eðli ættar þinnar, arf Fjörsunga, und sik þrungit." |
Guðmundr kvað: | |
21 |
"Því fyrr skulu at Frekasteini sáttir saman um sakar dæma; mál er, Höðbroddr, hefnd at vinna ef vér lægra hlut lengi bárum." |
Sinfjötli kvað: | |
22 |
"Fyrr muntu, Guðmundr, geitr of halda ok bergskorar brattar klífa, hafa þér í hendi heslikylfu. Þat er þér blíðara en brimis dómar. |
Helgi kvað: | |
23 |
"Þér er, Sinfjötli, sæmra miklu gunni at heyja ok glaða örnu en ónýtum orðum at bregða, þótt hildingar heiftir deili. |
24 |
Þykkja-t mér góðir Granmars synir, þó dugir siklingum satt at mæla, þeir merkt hafa á Móinsheimum, at hug hafa hjörum at bregða; eru hildingar hölzti snjallir. |
Guðmundr reið heim með hersögu. Þá sömnuðu Granmarssynir her. Kómu þar margir konungar. Þar var Högni, faðir Sigrúnar, ok synir hans, Bragi ok Dagr. Þar var orrusta mikil ok féllu allir Granmarssynir ok allir þeira höfðingjar nema Dagr Högnason fekk grið ok vann eiða Völsungum. | |
Sigrún gekk í valinn ok hitti Höðbrodd at kominn dauða. Hon kvað: | |
25 |
"Mun-a þér Sigrún frá Sefafjöllum Höðbroddr konungr, hníga at armi, liðin er ævi - oft náir hrævi gránstóð gríðar, - Granmars sona." |
Þá hitti hon Helga ok varð allfegin. Hann kvað: | |
26 |
"Er-at þér at öllu, alvitr, gefit, - þó kveð ek nökkvi nornir valda -: fellu í morgun at Frekasteini Bragi ok Högni, varð ek bani þeira. |
27 |
En at Styrkleifum Starkaðr konungr, en at Hlébjörgum Hrollaugs synir. Þann sá ek gylfa grimmúðgastan, er barðisk bolr, var á brott höfuð. |
28 |
Liggja at jörðu allra flestir niðjar þínir at náum orðnir. Vannt-at-tu vígi, var þér þat skapat at þú at rógi ríkmenni vart." |
Þá grét Sigrún. Hann kvað: | |
29 |
"Huggastu, Sigrún, Hildr hefr þú oss verið; vinna-t skjöldungar sköpum." |
Sigrún kvað: | |
"Lifna mynda ek nú kjósa er liðnir eru, ok knætta ek þér þó í faðmi felask." | |
Helgi fekk Sigrúnar ok áttu þau sonu. Var Helgi eigi gamall. Dagr Högnason blótaði Óðin til föðurhefnda. Óðinn léði Dag geirs síns. Dagr fann Helga, mág sinn, þar sem heitir at Fjöturlundi. Hann lagði í gögnum Helga með geirnum. Þar fell Helgi en Dagr reið til Sefafjalla ok sagði Sigrúnu tíðindi. | |
30 |
"Trauður em ek, systir, trega þér at segja, því at ek hefi nauðigr nifti grætta; fell í morgun und Fjöturlundi buðlungr, sá er var beztr í heimi ok hildingum á halsi stóð." |
Sigrún kvað: | |
31 |
"Þik skyli allir eiðar bíta þeir er Helga hafðir unna at inu ljósa Leiptrar vatni ok at úrsvölum Unnarsteini. |
32 |
Skríði-at þat skip er und þér skríði þótt óskabyrr eftir leggisk; renni-a sá marr er und þér renni þóttú fjándr þína forðask eigir. |
33 |
Bíti-a þér þat sverð er þú bregðir nema sjalfum þér syngvi of höfði. Þá væri þér hefnt Helga dauða ef þú værir vargr á viðum úti, auðs andvani ok alls gamans, hefðir eigi mat nema á hræjum spryngir." |
Dagur kvað: | |
34 |
"Ær ertu, systir, ok örvita er þú brœðr þínum biðr forskapa, einn veldr Óðinn öllu bölvi því at með sifjungum sakrúnar bar. |
35 |
Þér býðr bróðir bauga rauða, öll Vandilsvé ok Vígdali; hafðu halfan heim harms at gjöldum, brúðr baugvarið ok burir þínir." |
Sigrún kvað: | |
36 |
"Sitk-a ek svo sæl at Sefafjöllum ár né um nætr at ek una lífi nema at liði lofðungs ljóma bregði, renni und vísa Vígblær þinig, gullbitli vanr, knega ek grami fagna. |
37 |
Svá hafði Helgi hrædda görva fjándr sína alla ok frændr þeira sem fyr ulfi óðar rynni geitr af fjalli geiskafullar. |
38 |
Svá bar Helgi af hildingum sem ítrskapaðr askr af þyrni eða sá dýrkalfr döggu slunginn er efri ferr öllum dýrum ok horn glóa við himin sjalfan." |
Haugr var gjörr eftir Helga. En er hann kom til Valhallar þá bauð Óðinn honum öllu at ráða með sér. Helgi kvað: | |
39 |
"Þú skalt, Hundingr, hverjum manni fótlaug geta ok funa kynda, hunda binda, hesta gæta, gefa svínum soð áðr sofa gangir." |
Ambótt Sigrúnar gekk um aftan hjá haugi Helga ok sá at Helgi reið til haugsins með marga menn. Ambótt kvað: | |
40 |
"Hvárt eru þat svik ein, er ek sjá þykkjumk, eða ragnarök, - ríða menn dauðir, er jóa yðra oddum keyrið - eða er hildingum heimför gefin?" |
Helgi kvað: | |
41 |
"Er-a þat svik ein, er þú sjá þykkisk, né aldar rof þóttú oss lítir, þótt vér jóa óra oddum keyrim, né er hildingum heimför gefin." |
Heim gekk ambótt ok sagði Sigrúnu: | |
42 |
"Út gakk þú, Sigrún frá Sefafjöllum, ef þik folks jaðar finna lystir, upp er haugr lokinn, kominn er Helgi, dolgspor dreyra, döglingr bað þik at þú sárdropa svefja skyldir." |
Sigrún gekk í hauginn til Helga ok kvað: | |
43 |
"Nú em ek svá fegin fundi okkrum sem átfrekir Óðins haukar er val vitu, varmar bráðir, eða dögglitir dagsbrún sjá. |
44 |
Fyrr vil ek kyssa konung ólifðan en þú blóðugri brynju kastir, hár er þitt, Helgi, hélu þrungit, allr er vísi valdögg sleginn, hendr úrsvalar Högna mági; hvé skal ek þér, buðlungr, þess bót um vinna?" |
Helgi kvað: | |
45 |
"Ein veldr þú, Sigrún frá Sefafjöllum, er Helgi er harmdögg sleginn; grætr þú, gullvarið, grimmum tárum, sólbjört, suðræn, áðr sofa gangir. Hvert fellr blóðugt á brjóst grami, úrsvalt, innfjalgt, ekka þrungit. |
46 |
Vel skulum drekka dýrar veigar, þótt misst hafim munar ok landa; skal engi maðr angrljóð kveða þótt mér á brjósti benjar líti, nú eru brúðir byrgðar í haugi, lofða dísir hjá oss liðnum." |
Sigrún bjó sæing í hauginum. | |
47 |
"Hér hefi ek þér, Helgi, hvílu görva angrlausa mjök, Ylfinga niðr, vil ek þér í faðmi, fylkir, sofna sem ek lofðungi lifnum myndak." |
Helgi kvað: | |
48 |
"Nú kveð ek enskis örvænt vera síð né snimma at Sefafjöllum er þú á armi ólifðum sefr, hvít, í haugi, Högna dóttir, ok ertu kvik in konungborna. |
49 |
Mál er mér at ríða roðnar brautir, láta fölvan jó flugstíg troða; skal ek fyr vestan vindhjalms brúar áðr Salgófnir sigrþjóð veki." |
Þeir Helgi riðu leið sína, en þær fóru heim til bæjar. Annan aftan lét Sigrún ambótt halda vörð á hauginum. En at dagsetri er Sigrún kom til haugsins, hon kvað: | |
50 |
"Kominn væri nú ef koma hygði Sigmundar burr frá sölum Óðins; kveð ek grams þinig grænask vánir er á asklimum ernir sitja ok drífr drótt öll draumþinga til." |
Ambátt kvað: | |
51 |
"Vertu eigi svá ær at ein farir, dís skjöldunga, draughúsa til; verða öflgari allir á nóttum dauðir dolgar, mær, en um daga ljósa." |
Sigrún varð skammlíf af harmi ok trega. | |
Þat var trúa í forneskju at menn væri endrbornir en þat er nú kölluð kerlingavilla. Helgi ok Sigrún er kallat at væri endrborin. Hét hann þá Helgi Haddingjaskati en hon Kára Hálfdanardóttir, svá sem kveðit er í Káruljóðum, ok var hon valkyrja. |
Sigmundr Völsungsson var konungr á Frakklandi. Sinfjötli var elztr sona, annarr Helgi, þriði Hámundr. Borghildr, kona Sigmundar, átti bróður, er hét […] En Sinfjötli, stjúpson hennar, ok […] báðu einnar konu báðir, ok fyrir þá sök drap Sinfjötli hann. |
En er hann kom heim, þá bað Borghildr hann fara á brott, en Sigmundr bauð henni fébætr, ok þat varð hon at þiggja. En at erfinu bar Borghildr öl. Hon tók eitr mikit, horn fullt, ok bar Sinfjötla. En er hann sá í hornit, skilði hann, at eitr var í, ok mælti til Sigmundar: "Göróttr er drykkurinn, ái." Sigmundr tók hornit ok drakk af. Svá er sagt at Sigmundr var harðgörr, at hvárki mátti hánum eitr granda útan né innan, en allir synir hans stóðust eitr á hörund útan. |
Borghildr bar annat horn Sinfjötla ok bað drekka, ok fór allt sem fyrr. Ok enn it þriðja sinn bar hon hánum hornit ok ámælisorð með, ef hann drykki eigi af. Hann mælti enn sem fyrr við Sigmund. Hann sagði: "Láttu grön sía þá, sonr." Sinfjötli drakk ok varð þegar dauðr. Sigmundr bar hann langar leiðir í fangi sér ok kom at fyrði einum mjóvum ok löngum, ok var þar skip eitt lítit ok maðr einn á. Hann bauð Sigmundi far of fjörðinn. En er Sigmundr bar líkit út á skipit, þá var bátrinn hlaðinn. Karl mælti, at Sigmundr skyldi fara fyrir innan fjörðinn. Karl hratt skipinu ok hvarf þegar. |
Sigmundr konungr dvalðisk lengi í Danmörk í ríki Borghildar, síðan er hann fekk hennar. Fór Sigmundr þá suðr í Frakkland til þess ríkis, er hann átti þar. Þá fekk hann Hjördísar, dóttur Eylima konungs. Þeira son var Sigurðr. |
Sigmundr konungr fell í orrostu fyrir Hundingssonum, en Hjördís giftist þá Álfi, syni Hjálpreks konungs. Óx Sigurðr þar upp í barnæsku. |
Sigmundr ok allir synir hans váru langt um fram alla menn aðra um afl ok vöxt ok hug ok alla atgervi. Sigurðr var þó allra framastr, ok hann kalla allir menn í fornfræðum um alla menn fram ok göfgastan herkonunga. |
Grípir hét sonr Eylima, bróðir Hjördísar. Hann réð löndum ok var allra manna vitrastr ok framvíss. Sigurðr reið einn saman ok kom til hallar Grípis. Sigurðr var auðkenndr. Hann hitti mann at máli úti fyrir höllini. Sá nefndist Geitir. Þá kvaddi Sigurðr hann máls ok spyrr: | |
1 |
"Hverr byggir hér borgir þessar? Hvat þann þjóðkonung þegnar nefna?" |
Geitir kvað: | |
"Grípir heitir gumna stóri sá er fastri ræðr foldu ok þegnum." | |
Sigurðr kvað: | |
2 |
"Er horskr konungr heima í landi, mun sá gramr við mik ganga at mæla? Máls er þarfi maðr ókunnigr, vil ek fljótliga finna Grípi." |
Geitir kvað: | |
3 |
"Þess mun glaðr konungr Geiti spyrja, hverr sá maðr sé, er máls kveðr Grípi." |
Sigurðr kvað: | |
"Sigurðr ek heiti borinn Sigmundi, en Hjördís er hilmis móðir." | |
4 |
Þá gekk Geitir Grípi at segja; "Hér er maðr úti ókuðr kominn; hann er ítarligr at áliti, sá vill, fylkir, fund þinn hafa." |
5 |
Gengr ór skála skatna dróttinn ok heilsar vel hilmi komnum: "þiggðu hér, Sigurðr, væri sœmra fyrr, en þú, Geitir, tak við Grana sjalfum." |
6 |
Mæla námu ok margt hjala þá er ráðspakir rekkar fundusk. |
Sigurðr kvað: | |
"Segðu mér, ef þú veizt, móðurbróðir, hvé mun Sigurði snúa ævi." | |
Grípir kvað: | |
7 |
"Þú munt maðr vera mæztr und sólu ok hæstr borinn hverjum jöfri, gjöfull af gulli, en glöggr flugar, ítr áliti ok í orðum spakr." |
Sigurðr kvað: | |
8 |
"Segðu, gegn konungr gerr en spyrjak snotr, Sigurði, ef þú sjá þykkisk, hvat mun fyrst gerask til farnaðar, þá er ór garði emk genginn þínum?" |
Grípir kvað: | |
9 |
"Fyrst muntu fylkir föður of hefna, ok Eylima alls harms reka, þú munt harða Hundings sonu snjalla fella, muntu sigr hafa." |
Sigurðr kvað: | |
10 |
"Segðu, ítr konungr, ættingi, mér heldr horskliga, er vit hugat mælum; sér þú Sigurðar snör brögð fyrir, þau er hæst fara und himinskautum?" |
Grípir kvað: | |
11 |
"Muntu einn vega orm inn frána, þann er gráðugr liggr á Gnitaheiði, þú munt báðum at bana verða Regin ok Fáfni; rétt segir Grípir." |
Sigurðr kvað: | |
12 |
"Auðr mun œrinn, ef ek eflik svá víg með virðum, sem víst segir; leið at huga ok lengra seg, hvat mun enn vera ævi minnar?" |
Grípir kvað: | |
13 |
"Þú munt finna Fáfnis bœli ok upp taka auð inn fagra, gulli hlœða á Grana bógu; ríðr þú til Gjúka gramr vígrisinn." |
Sigurðr kvað: | |
14 |
"Enn skaltu hilmi í hugaðsrœðu, framlyndr jöfurr, fleira segja; gestr em ek Gjúka ok ek geng þaðan, hvat mun enn vera ævi minnar?" |
Grípir kvað: | |
15 |
"Sefr á fjalli fylkis dóttir björt í brynju eftir bana Helga; þú munt höggva hvössu sverði, brynju rísta með bana Fáfnis." |
Sigurðr kvað: | |
16 |
"Brotin er brynja, brúðr mæla tekr, er vaknaði víf ór svefni, hvat mun snót at heldr við Sigurð mæla þat er at farnaði fylki verði?" |
Grípir kvað: | |
17 |
"Hon mun ríkjum þér rúnar kenna, allar þær er aldir eignask vildu, ok á manns tungu mæla hverja, líf með læking, lifðu heill, konungr." |
Sigurðr kvað: | |
18 |
"Nú er því lokit, numin eru frœði ok em braut þaðan búinn at ríða, leið at huga ok lengra seg, hvat mun meir vera minnar ævi?" |
Grípir kvað: | |
19 |
"Þú munt hitta Heimis byggðir ok glaðr vera gestr þjóðkonungs; farit er Sigurðr þats ek fyrir vissak, skal-a fremr en svá fregna Grípi." |
Sigurðr kvað: | |
20 |
"Nú fær mér ekka orð þatstu mæltir, því at þú fram of sér fylkir lengra, veiztu ofmikit angr Sigurði; því þú, Grípir, þat gerr-a segja." |
Grípir kvað: | |
21 |
"Lá mér um œsku ævi þinnar ljósast fyrir líta eftir, rétt em ek ráðspakr taliðr né in heldr framvíss, farit þats ek vissak." |
Sigurðr kvað: | |
22 |
"Mann veit ek engi fyr mold ofan, þann er fleira sé fram en þú Grípir; skal-at-tu leyna, þótt ljót séi, eða mein gerisk á mínum hag." |
Grípir kvað: | |
23 |
"Er-a með löstum Iögð ævi þér, lát, inn ítri, þat öðlingr, nemask; því at uppi mun, meðan öld lifir, naddéls boði, nafn þitt vera." |
Sigurðr kvað: | |
24 |
"Verst hyggjum því, verðr at skiljask Sigurðr við fylki at sógöru; leið vísa þú, - lagt er allt fyrir — mærr, mér, ef þú veizt móðurbróðir." |
Grípir kvað: | |
25 |
"Nú skal Sigurði segja görva, alls þengill mik til þess neyðir; muntu víst vita at vætki lýgr; dœgr eitt er þér dauði ætlaðr." |
Sigurðr kvað: | |
26 |
"Vilk-at ek reiði ríks þjóðkonungs, góð ráð at heldr Grípis þiggja; nú vill víst vita, þótt viltki sé, hvat á sýnt Sigurðr sér fyr höndum." |
Grípir kvað: | |
27 |
"Fljóð er at Heimis fagrt álitum, hana Brynhildi bragnar nefna, dóttir Buðla, en dýrr konungr harðugðigt man Heimir fœðir." |
Sigurðr kvað: | |
28 |
"Hvat er mik at því, þótt mær séi fögr áliti fœdd at Heimis? Þat skaltu Grípir görva segja, því at þú öll of sér örlög fyrir." |
Grípri kvað: | |
29 |
"Hon firrir þik flestu gamni, fögr áliti, fóstra Heimis, svefn þú né sefr né of sakar dœmir, gár-a þú manna nema þú mey séir." |
Sigurðr kvað: | |
30 |
"Hvat mun til líkna lagt Sigurði? Segðu, Grípir, þat, ef þú sjá þykkisk; mun ek mey náa mundi kaupa, þá ina fögru fylkis dóttur?" |
Grípir kvað: | |
31 |
"It munuð alla eiða vinna fullfastliga, fá munuð halda; verit hefr þú Gjúka gestr eina nótt, mant-at-tu horska Heimis fóstru." |
Sigurðr kvað: | |
32 |
"Hvat er þá, Grípir, get þú þess fyr mér, sér þú geðleysi í grams skapi, er ek skal við mey þá málum slíta, er ek alls hugar unna þóttumk." |
Grípir kvað: | |
33 |
"Þú verðr, siklingr, fyr svikum annars, muntu Grímhildar gjalda ráða, mun bjóða þér bjarthaddat man dóttur sína, dregr hón vél at gram." |
Sigurðr kvað: | |
34 |
"Mun ek við þá Gunnar görva hleyti ok Guðrúnu ganga at eiga? Fullkvæni þá fylkir væri, ef meintregar mér angraði-t." |
Grípir kvað: | |
35 |
"Þik mun Grímhildr görva véla, mun hón Brynhildar biðja fýsa Gunnari til handa, Gotna drótni, heitr þú fjótliga för fylkis móður." |
Sigurðr kvað: | |
36 |
"Mein eru fyr höndum, má ek líta þat; ratar görliga ráð Sigurðar, ef skal ek mærrar meyjar biðja öðrum til handa, þeirar ek unna vel." |
Grípir kvað: | |
37 |
"Ér munuð allir eiða vinna Gunnar ok Högni, en þú, gramr, þriði, þá it litum víxlið, er á leið eruð, Gunnar ok þú; Grípir lýgr-at." |
Sigurðr kvað: | |
38 |
"Hví gegnir þat, hví skulum skipta litum ok látum, er á leið erum? Þar mun fláræði fylgja annat atalt með öllu, enn segðu, Grípir." |
Grípir kvað: | |
39 |
"Lit hefr þú Gunnars ok læti hans, mælsku þína ok meginhyggjur; muntu fastna þér framlundaða fóstru Heimis, sér vætr fyr því." |
Sigurðr kvað: | |
40 |
"Verst hyggjum því, vándr munk heitinn Sigurðr með seggjum at sógöru, vilda ek eigi vélum beita jöfra brúði, er ek œðsta veitk." |
Grípir kvað: | |
41 |
"Þú munt hvíla, hers oddviti, mærr, hjá meyju sem þín móðir sé; því mun uppi, meðan öld lifir, þjóðar þengill, þitt nafn vera." |
Sigurðr kvað: | |
42 |
"Mun góða kván Gunnarr eiga, mærr með mönnum, - mér segðu, Grípir, - þótt hafi þrjár nætr þegns brúðr hjá mér snarlynd sofit? Slíks eru-t dœmi." |
Grípir kvað: | |
43 |
"Saman munu brullup bæði drukkin Sigurðar ok Gunnars í sölum Gjúka; þá hömum víxlið, er it heim komið; hefr hvárr fyr því hyggju sína." |
Sigurðr kvað: | |
44 |
"Hvé mun at ynði eftir verða mægð með mönnum, mér segðu, Grípir; mun Gunnari til gamans ráðit síðan verða eða sjálfum mér?" |
Grípir kvað: | |
45 |
"Minnir þik eiða, máttu þegja þó, anntu Guðrúnu góðra ráða, en Brynhildr þykkisk brúðr vargefin, snót fiðr vélar sér at hefndum." |
Sigurðr kvað: | |
46 |
"Hvat mun at bótum brúðr sú taka, er vélar vér vífi gerðum?; hefr snót af mér svarna eiða enga efnda, en unað lítit." |
Grípir kvað: | |
47 |
"Mun hon Gunnari görva segja, at þú eigi vel eiðum þyrmðir, þá er ítr konungr af öllum hug, Gjúka arfi, á gram trúði." |
Sigurðr kvað: | |
48 |
"Hvat er þá, Grípir, get þú þess fyr mér, mun ek saðr vera at sögu þeiri, eða lýgr á mik lofsæl kona ok á sjalfa sik? Segðu, Grípir, þat." |
Grípir kvað: | |
49 |
"Mun fyr reiði rík brúðr við þik né af oftrega allvel skipa, viðr þú góðri grand aldrigi, þó ér víf konungs vélum beittuð." |
Sigurðr kvað: | |
50 |
"Mun horskr Gunnarr at hvötun hennar Gutþormr ok Högni ganga síðan? Munu synir Gjúka á sifjugum mér eggjar rjóða? Enn segðu, Grípir." |
Grípir kvað: | |
51 |
"Þá er Guðrúnu grimmt um hjarta, er brœðr hennar þér til bana ráða, ok at engu verðr ynði síðan vitru vífi; veldr því Grímhildr. |
52 |
Því skal hugga þik, hers oddviti, sú mun gift lagið á grams ævi: mun-at mætri maðr á mold koma und sólar sjöt, en þú, Sigurðr, þykkir." |
Sigurðr kvað: | |
53 |
"Skiljum heilir, mun-at sköpum vinna, nú hefr þú, Grípir, vel gört sem ek beiddak; fljótt myndir þú fríði segja mína ævi, ef þú mættir þat." |
Sigurðr gekk til stóðs Hjálpreks ok kaus sér af hest einn, er Grani var kallaðr síðan. Þá var kominn Reginn til Hjálpreks, sonr Hreiðmars. Hann var hverjum manni hagari ok dvergr of vöxt. Hann var vitr, grimmr ok fjölkunnigr. Reginn veitti Sigurði fóstr ok kenslu ok elskaði hann mjök. Hann sagði Sigurði frá forellri sínu ok þeim atburðum, at Óðinn ok Hœnir ok Loki höfðu komit til Andvarafors. Í þeim forsi var fjölði fiska. Einn dvergr hét Andvari. Hann var löngum í forsinum í geddu líki ok fekk sér þar matar. "Otr hét bróðir várr," kvað Reginn, "er oft fór í forsinn í otrs líki. Hann hafði tekit einn lax ok sat á árbakkanum ok át blundandi. Loki laust hann með steini til bana. Þóttust æsir mjök hepnir verit hafa ok flógu belg af otrinum. Þat sama kveld sóttu þeir gisting til Hreiðmars ok sýndu veiði sína. Þá tóku vér þá höndum ok lögðum þeim fjörlausn at fylla otrbelginn með gulli ok hylja útan með rauðu gulli. Þá sendu þeir Loka at afla gullsins. Hann kom til Ránar ok fekk net hennar ok fór til Andvarafors ok kastaði netinu fyrir gedduna, en hon hljóp í netit. Þá mælti Loki: | |
1 |
"Hvat er þat fiska, er rennr flóði í, kann-at við víti varask? Höfuð þitt leystu helju ór, finn mér lindar loga." |
Geddan kvað: | |
2 |
"Andvari heiti ek, Óinn hét minn faðir, margan hef ek fors of farit, aumlig norn skóp oss í árdaga, at skylda ek í vatni vaða." |
Loki kvað: | |
3 |
"Segðu þat Andvari, ef þú eiga vill líf í lýða sölum, hver gjöld fáa gumna synir, ef þeir höggvask orðum á?" |
Andvari kvað: | |
4 |
"Ofrgjöld fáa gumna synir, þeir er Vaðgelmi vaða, ósaðra orða, hverr er á annan lýgr, oflengi leiða limar." |
Loki sá allt gull þat er Andvari átti. En er hann hafði framreitt gullit, þá hafði hann eftir einn hring, ok tók Loki þann af hánum. Dvergrinn gekk inn í steininn ok mælti: | |
5 |
"Þat skal gull, er Gustr átti, brœðrum tveim at bana verða ok öðlingum átta at rógi; mun míns féar manngi njóta." |
Æsir reiddu Hreiðmari féit ok tráðu upp otrbelginn ok reistu á fœtr. Þá skyldu æsirnir hlaða upp gullinu ok hylja. En er þat var gört, gekk Hreiðmarr fram ok sá eitt granahár ok bað hylja. Þá dró Óðinn fram hringinn Andvaranaut ok hulði hárit. Loki kvað: | |
6 |
"Gull er þér nú reitt en þú gjöld of hefr mikil míns höfuðs, syni þínum verðr-a sæla sköpuð; þat verðr ykkarr beggja bani." |
Hreiðmarr kvað: | |
7 |
"Gjafar þú gaft, gaft-at-tu ástgjafar, gaft-at-tu af heilum hug; fjörvi yðru skylduð ér firrðir vera, ef vissa ek þat fár fyrir." |
Loki kvað: | |
8 |
"Enn er verra - þat vita þykkjumk, - niðja stríð of neppt; jöfra óborna hygg þá enn vera, er þat er til hatrs hugat." |
Hreiðmarr kvað: | |
9 |
"Rauðu gulli hygg ek mik ráða munu, svá lengi sem ek lifi; hót þín hræðumk ekki lyf, of haldið heim heðan." |
Fáfnir ok Reginn kröfðu Hreiðmarr niðgjalda eftir Otr bróður sinn. Hann kvað nei við. En Fáfnir lagði sverði Hreiðmar föður sinn sofanda. Hreiðmarr kallaði á dœtr sínar: | |
10 |
"Lyngheiðr ok Lofnheiðr, vitið mínu lífi farit, mart er þat, er þörf þéar." |
Lyngheiðr sagði: | |
"Fá mun systir, þótt föður missi, hefna hlýra harms." | |
Hreiðmarr kvað: | |
11 |
"Al þú þó dóttur, dís ulfhuguð, ef getr-at son við siklingi, fá mey manni í meginþarfar; þá mun þeirar sonr þíns harms reka." |
Þá dó Hreiðmarr, en Fáfnir tók gullit allt. Þá beiddisk Reginn at hafa föðurarf sinn, en Fáfnir galt þar nei við. Þá leitaði Reginn ráða við Lyngheiði, systur sína, hvernig hann skyldi heimta föðurarf sinn. Hon kvað: | |
12 |
"Bróður kveðja skaltu blíðliga arfs ok œðra hugar, er-a þat hœft, at þú hjörvi skylir kveðju Fáfni féar." |
Þessa hluti sagði Reginn Sigurði. Einn dag er hann kom til húsa Regins, var hánum vel fagnat. Reginn kvað: | |
13 |
"Kominn er hingat konr Sigmundar, seggr inn snarráði, til sala várra, móð hefr meira en maðr gamall ok er mér fangs ván at frekum ulfi. |
14 |
Ek mun fœða folkdjarfan gram; nú er Yngva konr með oss kominn; sjá mun ræsir ríkstr und sólu; þrymr um öll lönd örlögsímu." |
Sigurðr var þá jafnan með Regin ok sagði hann Sigurði, at Fáfnir lá á Gnitaheiði ok var í orms líki. Hann átti œgishjalm, er öll kvikvendi hræddusk við. | |
Reginn gerði Sigurði sverð, er Gramr hét. Þat var svá hvast, at hann brá því ofan í Rín ok lét reka ullarlagð fyrir straumi ok tók í sundr lagðinn sem vatnit. Því sverði klauf Sigurðr í sundr steðja Regins. | |
Eftir þat eggjaði Reginn Sigurð at vega Fáfni. Hann sagði: | |
15 |
"Hátt munu hlæja Hundings synir, þeir er Eylima aldrs synjuðu, ef meir tyggja munar at sœkja hringa rauða en hefnd föður." |
Hjálprekr konungr fekk Sigurði skipalið til föðurhefnda. Þeir fengu storm mikinn ok beittu fyrir bergsnös nökkura. Maðr einn stóð á berginu ok kvað: | |
16 |
"Hverir ríða þar Rævils hestum hóvar unnir, haf glymjanda? Seglvigg eru sveita stokkin, mun-at vágmarar vind of standask." |
Reginn kvað: | |
17 |
"Hér ro vér Sigurðr á sætréum, er oss byrr gefinn við bana sjalfan, fellr brattr breki bröndum hæri, hlunnvigg hrapa, hverr spyrr at því?" |
Maðr kvað: | |
18 |
"Hnikar hétu mik, þá er hugin gladdak Völsungr ungi ok vegit hafðak; nú máttu kalla karl af bergi Fengi eða Fjölni; far vil ek þiggja." |
Þeir viku at landi ok gekk karl á skip ok lægði þá veðrit. | |
Sigurðr kvað: | |
19 |
"Segðu mér Hnikarr, alls þá hvártveggja veizt goða heill ok guma: hver bözt eru, ef berjask skal, heill at sverða svipun." |
Hnikarr kvað: | |
20 |
"Mörg eru góð, ef gumar vissi, heill at sverða svipun; dyggva fylgju hygg ins dökkva vera hrotta meiði hrafns. |
21 |
Þat er annat, ef þú ert út of kominn, ok ert á braut búinn, tvá þú lítr á tái standa hróðrfúsa hali. |
22 |
Þat er it þriðja, ef þú þjóta heyrir ulf und asklimum; heilla auðit verðr þér af hjalmstöfum, ef þú sér þá fyrri fara. |
23 |
Engr skal gumna í gögn vega síð skínandi systur Mána, þeir sigr hafa er séa kunnu, hjörleiks hvatir, eða hamalt fylkja. |
24 |
Þat er fár mikit ef þú fœti drepr, þars þú at vígi veðr, tálar dísir, standa þér á tvær hliðar ok vilja þik sáran sjá. |
25 |
Kembðr ok þveginn skal kœnna hverr ok at morgni mettr, því at ósýnt er, hvar at aftni kemr; ilt er fyr heill at hrapa." |
Sigurðr átti orrostu mikla við Lyngva Hundingsson ok brœðr hans. Þar fell Lyngvi ok þeir þrír brœðr. Eftir orrostu kvað Reginn: | |
26 |
"Nú er blóðugr örn bitrum hjörvi bana Sigmundar á baki ristinn, engr var fremri, sá er fold ryði, hilmis arfi, ok hugin gleddi." |
Heim fór Sigurðr til Hjálpreks. Þá eggjaði Reginn Sigurð til at vega Fáfni. |
Sigurðr ok Reginn fóu upp á Gnitaheiði ok hittu þar slóð Fáfnis, þá er hann skreið til vatns. Þar gerði Sigurðr gröf mikla á veginum, ok gekk Sigurðr þar í. En er Fáfnir skreið af gullinu, blés hann eitri, ok hraut þat fyrir ofan höfuð Sigurði. En er Fáfnir skreið yfir gröfina, þá lagði Sigurðr hann með sverði til hjarta. Fáfnir hristi sik ok barði höfði ok sporði. Sigurðr hljóp ór gröfinni, ok sá þá hvárr annan. Fáfnir kvað: | |
Frá dauða Fáfnis | |
1 |
"Sveinn ok sveinn, hverjum ertu svein of borinn, hverra ertu manna mögr, er þú á Fáfni rautt þinn inn frána mæki; stöndumk til hjarta hjörr." |
Sigurðr dulði nafn síns, fyrir því at þat var trúa þeira í forneskju, at orð feigs manns mætti mikit, ef hann bölvaði óvin sínum með nafni. Hann kvað: | |
2 |
"Göfugt dýr heiti ek, en gengit hef ek inn móðurlausi mögr, föður ek ákk-a sem fira synir; æ geng ek einn saman." |
Fáfnir kvað: | |
3 |
"Veiztu, ef föður né átt-at sem fira synir, ……… af hverju vastu undri alinn?" |
Sigurðr kvað: | |
4 |
"Ætterni mitt kveð ek þér ókunnigt vera ok mik sjalfan it sama; Sigurðr heiti ek, Sigmundr hét minn faðir, er hefk þik vápnum vegit." |
Fáfnir kvað: | |
5 |
"Hverr þik hvatti, hví hvetjask lézt mínu fjörvi at fara? Inn fráneygi sveinn, þú áttir föður bitran; óbornum skjór á skeið." |
Sigurðr kvað: | |
6 |
"Hugr mik hvatti, hendr mér fulltýðu ok minn inn hvassi hjörr; fár er hvatr, er hröðask tekr, ef í barnœsku er blauðr." |
Fáfnir kvað: | |
7 |
"Veit ek, ef þú vaxa næðir fyr þinna vina brjósti, sæi maðr þik vreiðan vega; nú ertu haftr ok hernuminn; æ kveða bandingja bifask." |
Sigurðr kvað: | |
8 |
"Því bregðr þú mér, Fáfnir, at til fjarri séak mínum feðrmunum, eigi em ek haftr, þótt væra ek hernumi, þú fannt, at ek laus lifi." |
Fáfnir kvað: | |
9 |
"Heiftyrði ein telr þú þér í hvívetna, en ek þér satt eitt segik: it gjalla gull ok it glóðrauða fé, þér verða þeir baugar at bana." |
Sigurðr kvað: | |
10 |
"Féi ráða vill fyrða hverr æ til ins eina dags; því at einu sinni skal alda hverr fara til heljar heðan." |
Fáfnir kvað: | |
11 |
"Norna dóm þú munt fyr nesjum hafa ok örlög ósvinns apa, í vatni þú druknar ef í vindi rœr, alt er feigs forað." |
Sigurðr kvað: | |
12 |
"Segðu mér Fáfnir alls þik fróðan kveða ok vel margt vita: hverjar ro þær nornir, er nauðgönglar ro ok kjósa mœðr frá mögum." |
Fáfnir kvað: | |
13 |
"Sundrbornar mjök segi ek nornir vera, eigu-t þær ætt saman, sumar ro áskunngar, sumar alfkunngar, sumar dœtr Dvalins." |
Sigurðr kvað: | |
14 |
"Segðu mér þat Fáfnir, alls þik fróðan kveða ok vel margt vita: hvé sá holmr heitir, er blanda hjörlegi Surtr ok æsir saman." |
Fáfnir kvað: | |
15 |
"Óskópnir hann heitir, en þar öll skulu geirum leika goð, Bilröst brotnar, er þeir á brú fara, ok svima í móðu marir." |
16 |
Ægishjalm bar ek of alda sonum, meðan ek of menjum lák; einn rammari hugðumk öllum vera, fannk-a ek svá marga mögu." |
Sigurðr kvað: | |
17 |
"Ægishjalmr bergr einungi hvars skulu vreiðir vega, þá þat finnr, er með fleirum kemr, at engi er einna hvatastr." |
Fáfnir kvað: | |
18 |
"Eitri fnœstak, er ek á arfi lá miklum míns föður ………" |
Sigurðr kvað: | |
19 |
"Inn fráni ormr, þú gerðir frœs mikla ok galzt harðan hug, heift at meiri verðr hölða sonum, at þann hjalm hafi." |
Fáfnir kvað: | |
20 |
"Ræð ek þér nú, Sigurðr, en þú ráð nemir, ok ríð heim heðan; it gjalla gull ok it glóðrauða fé, þér verða þeir baugar at bana." |
Sigurðr kvað: | |
21 |
"Ráð er þér ráðit, en ek ríða mun til þess gulls, er í lyngvi liggr, en þú, Fáfnir, ligg í fjörbrotum, þar er þik hel hafi." |
Fáfnir kvað: | |
22 |
"Reginn mik réð, han þik ráða mun, hann mun okkr verða báðum at bana; fjör sitt láta, hygg ek at Fáfnir myni, þitt varð nú meira megin." |
Reginn var á brott horfinn, meðan Sigurðr vá Fáfni, ok kom þá aftr, er Sigurðr strauk blóð af sverðinu. Reginn kvað: | |
23 |
"Heill þú nú Sigurðr, nú hefr þú sigr vegit ok Fáfni of farit, manna þeira, er mold troða, þik kveð ek óblauðastan alinn." |
Sigurðr kvað: | |
24 |
"Þat er óvíst at vita, þá er komum allir saman, hverr óblauðastr er alinn, margr er sá hvatr er hjör né rýðr annars brjóstum í." |
Reginn kvað: | |
25 |
"Glaðr ertu nú Sigurðr ok gagni feginn, er þú þerrir Gram á grasi; bróður minn hefr þú benjaðan ok veld ek þó sjalfr sumu." |
Sigurðr kvað: | |
26 |
"Þú því rétt, er ek ríða skyldak hélug fjöll hinig; féi ok fjörvi réði sá inn fráni ormr, nema þú frýðir mér hvats hugar." |
Þá gekk Reginn at Fáfni ok skar hjarta ór hánum með sverði, er Riðill heitir, ok drakk hann blóð ór undinni eftir. | |
Reginn kvað: | |
27 |
"Sittu nú Sigurðr, en ek mun sofa ganga ok halt Fáfnis hjarta við funa, eisköld ek vil of etin láta eftir þenna dreyra drykk." |
Sigurðr kvað: | |
28 |
"Fjarri þú gekkt, meðan ek á Fáfni rauðk minn inn hvassa hjör; afli mínu atta ek við orms megin, meðan þú í lyngvi látt." |
Reginn kvað: | |
29 |
"Lengi liggja létir þú lyngvi í þann inn aldna jötun, ef þú sverðs né nytir, þess er ek sjalfr gerða, ok þíns ins hvassa hjörs." |
Sigurðr kvað: | |
30 |
"Hugr er betri en sé hjörs megin, hvars vreiðir skulu vega; því at hvatan mann ek sé harðliga vega með slævu sverði sigr." |
31 |
"Hvötum er betra en sé óhvötum í hildileik hafask; glöðum er betra en sé glúpnanda, hvat sem at hendi kemr." |
Sigurðr tók Fáfnis hjarta ok steikði á teini. Er hann hugði at fullsteikt væri ok freyddi sveitinn ór hjartanu, þá tók hann á fingri sínum ok skynjaði, hvárt fullsteikt væri. Hann brann ok brá fingrinum í munn sér. En er hjartablóð Fáfnis kom á tungu hánum, ok skilði hann fugls rödd. Hann heyrði, at igður klökuðu á hrísinu. Igðan kvað: | |
32 |
"Þar sitr Sigurðr sveita stokkinn, Fáfnis hjarta við funa steikir; spakr þœtti mér spillir bauga, ef hann fjörsega fránan æti." |
Önnur kvað: | |
33 |
"Þar liggr Reginn, ræðr um við sik, vill tæla mög þann er trúir hánum, berr af reiði röng orð saman, vill bölvasmiðr bróður hefna." |
In þriðja kvað: | |
34 |
"Höfði skemmra láti hann inn hára þul fara til heljar heðan, öllu gulli þá kná hann einn ráða, fjölð því er und Fáfni lá." |
In fjórða kvað: | |
35 |
Horskr þœtti mér, ef hafa kynni ástráð mikit yðvar systra, hygði hann of sik ok hugin gleddi; þar er mér ulfs ván, er ek eyru sék." |
In fimmta kvað: | |
36 |
"Er-at svá horskr hildimeiðr sem ek hers jaðar hyggja myndak, ef hann bróður lætr á brot komask, en hann öðrum hefr aldrs of synjat." |
In sétta kvað: | |
37 |
"Mjök er ósviðr, ef hann enn sparir fjanda inn folkskáa, þar er Reginn liggr, er hann ráðinn hefr, kann-at hann við slíku séa." |
In sjaunda kvað: | |
38 |
"Höfði skemmra láti hinn þann inn hrímkalda jötun ok af baugum búa, þá mun hann fjár þess, er Fáfnir réð, einvaldi vera." |
Sigurðr kvað: | |
39 |
"Verða-t svá rík sköp, at Reginn skyli mitt banorð bera; því at þeir báðir brœðr skulu bráðliga fara til heljar heðan." |
Sigurðr hjó höfuð af Regin, ok þá át han Fáfnis hjarta ok drakk blóð þeira beggja, Regins ok Fáfnis. Þá heyrði Sigurðr, hvar igður mæltu: | |
40 |
"Bitt þú Sigurðr bauga rauða, er-a konungligt kvíða mörgu; mey veit ek eina miklu fegrsta, gulli gœdda, ef þú geta mættir." |
41 |
"Liggja til Gjúka grœnar brautir fram vísa sköp folklíðöndum, þar hefr dýrr konungr dóttur alna; þá munt þú Sigurðr mundi kaupa." |
42 |
"Salr er á hóu Hindarfjalli, allr er hann útan eldi sveipinn, þann hafa horskir halir of görvan ór ódökkum Ógnar ljóma." |
43 |
"Veit ek á fjalli folkvitr sofa ok leikr yfir lindar váði; Yggr stakk þorni, aðra feldi hör-gefn hali, en hafa vildi." |
44 |
"Knáttu mögr séa mey und hjalmi, þá er frá vígi Vingskorni reið; má-at Sigrdrífar svefni bregða, skjöldunga niðr, fyr sköpum norna." |
Sigurðr reið eftir slóð Fáfnis til bœlis hans ok fann þat opit, ok hurðir af járni ok gætti; af járni váru ok allir timbrstokkar í húsinu, en grafit í jörð niðr. Þar fann Sigurðr stórmikit gull ok fylldi þar tvær kistur. Þar tók hann œgishjálm ok gullbrynju ok sverðit Hrotta ok marga dýrgripi ok klyfjaði þar með Grana, en hestrinn vildi eigi fram ganga, fyrr en Sigurðr steig á bak hánum. |
Sigurðr reið upp á Hindarfjall ok stefndi suðr til Frakklands. Á fjallinu sá hann ljós mikit, svá sem eldr brynni, ok ljómaði af til himuns. En er hann kom at, þá stóð þar skjaldborg ok upp ór merki. Sigurðr gekk í skjaldborgina ok sá, at þar lá maðr ok svaf með öllum hervápnum. Hann tók fyrst hjálminn af höfði hánum. Þá sá hann, at þat var kona. Brynjan var föst sem hon væri holdgróin. Þá reist hann með Gram frá höfuðsmátt brynjuna í gögnum niðr ok svá út í gögnum báðar ermar. Þá tók hann brynju af henni, en hon vaknaði, ok settist hon upp ok sá Sigurð ok mælti: | |
1 |
"Hvat beit brynju? Hví brá ek svefni? Hverr felldi af mér fölvar nauðir?" |
Hann svaraði: | |
"Sigmundar burr, - sleit fyr skömmu hrafn hrælundir, - hjörr Sigurðar." | |
Hon kvað: | |
2 |
"Lengi ek svaf, lengi ek sofnuð var, löng eru lýða læ; Óðinn því veldr, er ek eigi máttak bregða blundstöfum." |
Sigurðr settist niðr ok spyrr hana nafns. Hon tók þá horn fullt mjaðar ok gaf honum minnisveig: | |
3 |
"Heill dagr. Heilir dags synir. Heil nótt ok nift. Óreiðum augum lítið okkr þinig ok gefið sitjöndum sigr. |
4 |
Heilir æsir. Heilar ásynjur. Heil sjá in fjölnýta fold. Mál ok mannvit gefið okkr mærum tveim ok læknishendr, meðan lifum." |
Hon nefndist Sigrdrífa ok var valkyrja. Hon sagði, at tveir konungar börðust. Hét annarr Hjálmgunnarr. Hann var þá gamall ok inn mesti hermaðr, ok hafði Óðinn hánum sigri heitit en | |
"Annarr hét Agnarr, Auðu bróðir, er vætr engi vildi þiggja." | |
Sigrdrífa felldi Hjálmgunnarr í orrustunni, en Óðinn stakk hana svefnþorni í hefnd þess ok kvað hana aldri skyldu síðan sigr vega í orrustu ok kvað hana giftast skyldu - "en ek sagðak hánum, at ek strengðak heit þar í mót at giftast engum þeim manni, er hræðast kynni." | |
Hann segir ok biðr hana kenna sér speki, ef hon vissi tíðindi ór öllum heimum. Sigrdrífa kvað: | |
5 |
"Bjór færi ek þér, brynþings apaldr, magni blandinn ok megintíri, fullr er hann ljóða ok líknstafa, góðra galdra ok gamanrúna. |
6 |
Sigrúnar skaltu kunna, ef þú vilt sigr hafa, ok rista á hjalti hjörs, sumar á véttrinum, sumar á valböstum, ok nefna tysvar Tý. |
7 |
Ölrúnar skaltu kunna, ef þú vill annars kvæn véli-t þik í tryggð, ef þú trúir; á horni skal þær rista ok á handarbaki ok merkja á nagli Nauð. |
8 |
Full skal signa ok við fári sjá ok verpa lauki í lög; þá ek þat veit, at þér verðr aldri meinblandinn mjöðr. |
9 |
Bjargrúnar skaltu kunna, ef þú bjarga vilt ok leysa kind frá konum; á lófum þær skal rista ok of liðu spenna ok biðja þá dísir duga. |
10 |
Brimrúnar skaltu rista, ef þú vilt borgit hafa á sundi seglmörum, á stafni skal rista ok á stjórnarblaði ok leggja eld í ár, er-a svá brattr breki né svá bláar unnir, þó kemstu heill af hafi. |
11 |
Limrúnar skaltu kunna, af þú vilt læknir vera, ok kunna sár at sjá; á berki skal þær rista ok á baðmi viðar, þeim er lúta austr limar. |
12 |
Málrúnar skaltu kunna ef þú vilt, at manngi þér heiftum gjaldi harm: þær of vindr, þær of vefr, þær of setr allar saman, á því þingi, er þjóðir skulu í fulla dóma fara. |
13 |
Hugrúnar skaltu kunna, ef þú vilt hverjum vera geðsvinnari guma; þær of réð, þær of reist, þær of hugði Hroptr af þeim legi, er lekit hafði ór hausi Heiðdraupnis ok ór horni Hoddrofnis. |
14 |
Á bjargi stóð með Brimis eggjar, hafði sér á höfði hjálm; þá mælti Mímis höfuð fróðligt it fyrsta orð ok sagði sanna stafi. |
15 |
Á skildi kvað ristnar, þeim er stendr fyr skínandi goði, á eyra Árvakrs ok á Alsvinns hófi, ok á því hveli, er snýsk undir reið Hrungnis, á Sleipnis taumum ok á sleða fjötrum. |
16 |
Á bjarnar hrammi ok á Braga tungu, á úlfs klóum ok á arnar nefi, á blóðgum vængjum ok á brúar sporði, á lausnarlófa ok á líknarspori, |
17 |
Á gleri ok á gulli ok á gumna heillum, í víni ok í virtri ok vilisessi, á Gugnis oddi ok á Grana brjósti, á nornar nagli ok á nefi uglu. |
18 |
Allar váru af skafnar, þær er váru á ristnar, ok hverfðar við inn helga mjöð ok sendar á víða vega, þær ro með ásum, þær ro með álfum, sumar með vísum vönum sumar hafa mennskir menn. |
19 |
Þat eru bókrúnar, þat eru bjargrúnar ok allar ölrúnar ok mætar meginrúnar, hveim er þær kná óvilltar ok óspilltar sér at heillum hafa; njóttu, ef þú namst, unz rjúfask regin. |
20 |
Nú skaltu kjósa, alls þér er kostr of boðinn, hvassa vápna hlynr; sögn eða þögn hafðu þér sjálfr í hug; öll eru mein of metin." |
Sigurðr kvað: | |
21 |
"Munk-a ek flæja, þótt mik feigan vitir, emk-a ek með bleyði borinn; ástráð þín ek vil öll hafa; svá lengi sem ek lifi." |
Sigrdrífa kvað: | |
22 |
"Þat ræð ek þér it fyrsta, at þú við frændr þína vammalaust verir; síðr þú hefnir, þótt þeir sakar geri; þat kveða dauðum duga. |
23 |
Þat ræð ek þér annat, at þú eið né sverir, nema þann er saðr sé; grimmar limar ganga at tryggðrofi; armr er vára vargr. |
24 |
Þat ræð ek þér þriðja, at þú þingi á deili-t við heimska hali, því að ósviðr maðr lætur oft kveðin verri orð en viti. |
25 |
Allt er vant, ef þú við þegir, þá þykkir þú með bleyði borinn eða sönnu sagðr; hættr er heims kviðr, nema sér góðan geti; - annars dags láttu hans öndu farit, ok launa svá lýðum lygi. |
26 |
Þat ræð ek þér it fjórða, ef býr fordæða vammafull á vegi, ganga er betra en giska sé, þótt þik nótt of nemi. |
27 |
Fornjósnar augu þurfu fira synir, hvars skulu vreiðir vega; oft bölvísar konur sitja brautu nær, þær er deyfa sverð ok sefa. |
28 |
Þat ræð ek þér it fimmta, þóttú fagrar séir brúðir bekkjum á, sifja silfr lát-a-ðu þínum svefni ráða; teygj-at-tu þér at kossi konur. |
29 |
Þat ræð ek þér it sétta, þótt með seggjum fari ölðrmál til öfug, drukkin deila skal-at-tu við dolgviðu; margan stelr vín viti. |
30 |
Söngr ok öl hefr seggjum verit mörgum at móðtrega, sumum at bana, sumum at bölstöfum; fjölð er, þat er fira tregr. |
31 |
Þat ræð ek þér it sjaunda, ef þú sakar deilir við hugfulla hali, berjask er betra en brenna sé inni auðstöfum. |
32 |
Þat ræð ek þér it átta, at þú skalt við illu sjá ok firrask flærðarstafi; mey þú teygj-at né manns konu né eggja ofgamans. |
33 |
Þat ræð ek þér it níunda, at þú náum bjargir, hvars þú á foldu finnr, hvárts eru sóttdauðir eða eru sædauðir eða eru vápndauðir verar. |
34 |
Laug skal gera, þeim er liðnir eru, þváa hendr ok höfuð, kemba ok þerra, áðr í kistu fari, ok biðja sælan sofa. |
35 |
Þat ræð ek þér it tíunda, at þú trúir aldregi várum vargdropa, hvárstu ert bróður bani eða hafir þú felldan föður; ulfr er í ungum syni, þó sé hann gulli gladdr. |
36 |
Sakar ok heiftir hyggja-t svefngar vera né harm in heldr; vits ok vápna vant er jöfri at fá þeim er skal fremstr með firum. |
37 |
Þat ræð ek þér it ellifta, at þú við illu séir hvern veg at vini; langt líf þykkjumk-a-k lofðungs vita; römm eru róg of risin." |
Brot af Sigurðarkviðu | |
1 |
Eldr nam at æsask en jörð at skjalfa ok hár logi við himni gnæfa fár treystisk þar fylkis rekka eld at ríða né yfir stíga |
2 |
Sigurðr Grana sverði keyrði eldr sloknaði fyrir öðlingi, logi allr lægðisk fyrir lofgjörðum, bliku reiði er Reginn átti . . . |
Brynhildr kvað: | |
3 |
"Sigurðr vá at ormi, en þat síðan mun engum fyrnask meðan öld lifir; en hlýri þinn hvárki þorði eld at ríða né yfir stíga." |
4 |
Út gekk Sigurðr andspjalli frá, hollvinr lofða ok hnipnaði, svá at ganga nam gunnarfúsum sundr of síður sekr járnofinn. |
Högni kvað: | |
5 |
"[hvat hefir Sigurðr til] saka unnit, er þú fræknan vill fjörvi næma?" |
Gunnar kvað: | |
6 |
"Mér hefir Sigurðr selda eiða, eiða selda, alla logna; þá vélti hann mik, er hann vera skyldi allra eiða einn fulltrúi." |
Högni kvað: | |
7 |
"Þik hefir Brynhildr böl at gerva heiptar hvattan harm at vinna; fyrman hon Guðrúnu góðra ráða, en síðan þér sín at njóta." |
8 |
Sumir ulf sviðu, sumir orm sniðu, sumir Goþormi af gera deildu; áðr þeir mætti meins of lystir á horskum hal hendr um leggja. |
9 |
Soltinn varð Sigurðr sunnan Rínar, hrafn af meiði hátt kallaði: "Ykkr mun Atli eggjar rjóða, munu vígskáum of viða eiðar." |
10 |
Úti stóð Guðrún Gjúka dóttir ok hon þat orða alls fyrst um kvað: "Hvar er nú Sigurðr seggja dróttinn, er frændr mínir fyrri ríða?" |
11 |
Einn því Högni andsvör veitti: "Sundr höfum Sigurð sverði höggvinn, gnapir æ grár jór yfir gram dauðum." |
12 |
Þá kvað þat Brynhildr Buðla dóttir: "Vel skuluð njóta vápna ok landa; einn mundi Sigurðr öllu ráða, ef hann lengr litlu lífi heldi. |
13 |
Væri-a þat sæmt, at hann svá reði Gjúka arfi ok Gota mengi, er hann fimm sonu at folkræði, gunnarfúsa, getna hafði." |
14 |
Hló þá Brynhildr - bær allr dunði - einu sinni af öllum hug: "Lengi skuluð njóta landa ok þegna, er þér fræknan gram falla létuð." |
15 |
Þá kvað þat Guðrún Gjúka dóttir: "Mjök mælir þú miklar firnar; gramir hafi Gunnar götvað Sigurðar; heiptgjarns hugar hefnt skal verða." |
16 |
Fram var kvelda, fjölð var drukkit, þá var hvívetna vilmál talið; sofnuðu allir, er i sæing kómu, einn vakði Gunnarr öllum lengr. |
17 |
Fót nam-at hræra, fjölð nam-at spjalla, hitt herglötuðr hyggja téði, hvat þeir í bölvi báðir sögðu hrafn ey ok örn, er þeir heim riðu. |
18 |
Vaknaði Brynhildr Buðla dóttir dís skjöldunga fyr dag litlu: "Hvetið mik eða letið mik - harmr er unninn - sorg at segja eða svá láta." |
19 |
Þögdu allir við því orði, fár kunni þeim fljóða látum, er hon grátandi gerðisk at segja þat er hlæjandi hölða beiddi: |
20 |
"Hugða ek mér, Gunnarr, grimmt í svefni, svalt allt í sal, ætta sæing kalda; enn þú, gramr, riðir glams andvani, fjötri fatlaðr, í fjánda lið; svá mun öll yður ætt Niflunga afli gengin, eruð eiðrofa. |
21 |
Mant-at-tu, Gunnarr, til görva þat, er þit blóði í spor báðir rennduð; nú hefir þú hánum þat allt illu launat, er hann fremstan þik finna vildi. |
22
|
Þá reyndi þat, er riðit hafði móðigr á vit mín at biðja, hvé herglötuðr hafði fyrri eiðum haldit við inn unga gram. |
23 |
Benvönd of lét brugðinn gulli margdýrr konungr á meðal okkar; eldi váru eggjar utan görvar, en eitrdropum innan fáðar." |
Frá dauða Sigurðar | |
Hér er sagt í þessi kviðu frá dauða Sigurðar, ok víkr hér svá til, sem þeir drepi hann úti; en sumir segja svá, at þeir drepi hann inni í rekkju sinni sofanda. En þýðverskir menn segja svá, at þeir drepi hann úti í skógi, ok svá segir í Guðrúnarkviðu inni fornu, at Sigurðr ok Gjúka synir hefði til þings riðit, þá er hann var drepinn; en þat segja allir einnig, at þeir sviku hann í tryggð ok vógu at hánum liggjanda ok óbúnum. |
Guðrún sat yfir Sigurði dauðum. Hon grét eigi sem aðrar konur; en hon var búinn til at springa af harmi. Til gengu bæði konur ok karlar at hugga hana, en þat var eigi auðvelt. | |
Þat er sögn manna, at Guðrún hefði etit af Fáfnis hjarta ok hon skilði því fugls rödd. - | |
Þetta er enn kveðit um Guðrúnu: | |
1
|
Ár var, þats Guðrún gerðisk at deyja, er hón sat sorgfull yfir Sigurði; gerði-t hon hjúfra né höndum slá, né kveina umb sem konur aðrar. |
2
|
Gengu jarlar alsnotrir fram, þeir er harðs hugar hana löttu; þeygi Guðrún gráta mátti, svá var hón móðhug, mundi hon springa. |
3
|
Sátu ítrar jarla brúðir, gulli brúnar, fyr Guðrúnu; hvar sagði þeira sinn oftrega, þann er bitrastan of beðit hafði. |
4
|
Þá kvað Gjaflaug Gjúka systir: "Mik veit ek á moldu munarlausasta; hefi ek fimm vera forspell beðit, tveggja dœtra, þriggja systra, átta brœðra, þó ek ein lifi." |
5
|
Þeygi Guðrún gráta mátti, svá var hón móðug at mög dauðan ok harðhuguð of hrör fylkis. |
6
|
Þá kvað þat Herborg, Húnalands dróttning: "Hefi ek harðara harm at segja, mínir sjau synir sunnan lands, verr inn átti í val fellu. |
7
|
Faðir ok móðir, fjórir brœðr, þau á vági vindr of lék, barði bára við borðþili. |
8
|
Sjálf skylda ek göfga, sjálf skylda ek götva, sjálf skylda ek höndla hrör þeira; þat ek allt of beið ein misseri, svá at mér maðr engi munar leitaði. |
9
|
Þá varð ek hafta ok hernuma sams misseris síðan verða, skylda ek skreyta ok skúa binda hersis kván hverjan morgin. |
10
|
Hon œgði mér af afbrýði, ok hörðum mik höggum keyrði; fann ek húsguma hvergi in betra, en húsfreyju hvergi verri." |
11
|
Þeygi Guðrún gráta mátti, svá var hón móðug at mög dauðan ok harðhuguð of hrör fylkis. |
12
|
Þá kvað þat Gullrönd Gjúka dóttir: "Fá kanntu, fóstra, þótt þú fróð séir, ungu vífi andspjöll bera." Varaði hon at hylja of hrör fylkis. |
13
|
Svipti hon blæju af Sigurði ok vatt vengi fyr vífs knéum: "Líttu á ljúfan, leggðu munn við grön, sem þú halsaðir heilan stilli." |
14
|
Á leit Guðrún einu sinni, sá hon döglings skör dreyra runna, fránar sjónir fylkis liðnar, hugborg jöfurs hjörvi skorna. |
15
|
Þá hné Guðrún höll við bolstri, haddr losnaði, hlýr roðnaði, en regns dropi rann niðr of kné. |
16
|
Þá grét Guðrún Gjúka dóttir, svá at tár flugu tresk í gögnum, ok gullu við gæss í túni, mærir fuglar, er mær átti. |
17
|
Þá kvað þat Gullrönd Gjúka dóttir: "Ykkrar vissa ek ástir mestar manna allra fyr mold ofan; unðir þá hvárki úti né inni, systir mín nema hjá Sigurði." |
Guðrún kvað: | |
18
|
"Svá var minn Sigurðr hjá sonum Gjúka sem væri geirlaukr ór grasi vaxinn, eða væri bjartr steinn á band dreginn jarknasteinn of öðlingum. |
19
|
Ek þótta ok þjóðans rekkum hverri hæri Herjans dísi, nú em ek svá lítil sem lauf séi oft í jölstrum at jöfur dauðan. |
20
|
Sakna ek í sessi ok í sæingu míns málvinar, valda megir Gjúka, valda megir Gjúka mínu bölvi ok systur sinnar sárum gráti. |
21
|
Svá ér of lýða landi eyðið, sem ér of unnuð eiða svarða; mun-a þú, Gunnarr gulls of njóta; þeir munu þér baugar þér at bana verða, er þú Sigurði svarðir eiða. |
22
|
Oft var í túni teiti meiri, þá er minn Sigurðr söðlaði Grana ok þeir Brynhildar biðja fóru, armrar véttar, illu heilli." |
23
|
Þá kvað þat Brynhildr Buðla dóttir: "Vön sé sú véttr vers ok barna, er þik, Guðrún, gráts of beiddi ok þér í morgun málrúnar gaf." |
24
|
Þá kvað þat Gullrönd Gjúka dóttir: "Þegi þú, þjóðleið, þeira orða; urðr öðlinga hefr þú æ verit, rekr þik alda hver illrar skepnu, sorg sára sjau konunga ok vinspell vífa mest." |
25 |
Þá kvað þat Brynhildr Buðla dóttir: "Veldr einn Atli öllu bölvi of borinn Buðla bróðir minn. |
26
|
Þá er vit í höll húnskrar þjóðar eld á jöfri ormbeðs litum, þess hefi ek gangs goldit síðan; þeirar sýnar ek sáumk ey." |
27
|
Stóð hon und stoð, strengði hon efli; brann Brynhildi Buðla dóttur eldr ór augum, eitri fnœsti, er hon sár of leit á Sigurði. |
Guðrún gekk þaðan á braut til skógar á eyðimerkr ok fór alt til Danmarkar ok var þar með Þóru Hákonardóttur sjau misseri. | |
Brynhildr vildi eigi lifa eftir Sigurð; hon lét drepa þræla sína átta ok fimm ambóttir; þá lagði hon sik sverði til bana, svá sem segir í Sigurðarkviðu inni skömmu. |
1 |
Ár var, þats Sigurðr sótti Gjúka, Völsungr ungi, er vegit hafði; tók við tryggðum tveggja brœðra, seldusk eiða eljunfræknir. |
2 |
Mey buðu hánum ok meiðma fjölð, Guðrúnu ungu, Gjúka dóttur; drukku ok dæmðu dægr margt saman Sigurðr ungi ok synir Gjúka. |
3 |
Unz þeir Brynhildar biðja fóru, svá at þeim Sigurðr reið í sinni Völsungr ungi, ok vega kunni; hann of ætti, ef hann eiga knætti. |
4 |
Sigurðr inn suðræni lagði sverð nökkvit, mæki málfán á meðal þeirra, né hann konu kyssa gerði, né húnskr konungr hefja sér at armi, mey frumunga fal hann megi Gjúka. |
5 |
Hon sér at lífi löst né vissi ok at aldrlagi ekki grand, vamm þat er væri eða vera hygði; gengu þess á milli grimmar urðir. |
6 |
Ein sat hon úti aptan dags, nam hon svá margt um at mælask: "Hafa skal ek Sigurð, - eða þó svelta, - mög frumungan mér á armi. |
7 |
Orð mæltak nú, iðrumk eptir þess: kván er hans Guðrún, en ek Gunnars; ljótar nornir skópu oss langa þrá." |
8 |
Opt gengr hon innan ills of fylld, ísa ok jökla, aptan hvern, er þau Guðrún ganga á beð ok hana Sigurðr sveipr í ripti, konungr inn húnski kván frjá sína. |
9 |
"Vön geng ek vilja vers ok beggja, verð ek mik gæla af grimmum hug." |
10 |
Nam af þeim heiptum hvetjask at vígi: "Þú skalt, Gunnarr, gerst of láta mínu landi ok mér sjalfri; mun ek una aldri með öðlingi. |
11 |
Mun ek aptr fara, þars ek áðan vark með nábornum niðjum mínum; þar mun ek sitja ok sofa lífi, nema þú Sigurð svelta látir ok jöfurr öðrum æðri verðir. |
12 |
Látum son fara feðr í sinni, skal-at ulf ala ungan lengi. Hveim verðr hölða hefnd léttari síðan til sátta, at sonr lifi?" |
13 |
Hryggr varð Gunnarr ok hnipnaði, sveip sínum hug, sat of allan dag; hann vissi þat vilgi görla, hvat hánum væri vinna sæmst eða hánum væri vinna bezt, alls sik Völsung vissi firrðan ok at Sigurð söknuð mikinn. |
14 |
Ýmist hann hugði jafnlanga stund: þat var eigi afartítt, at frá konungdóm kvánir gengi; nam hann sér Högna heita at rúnum, þar átti hann alls fulltrúa. |
15 |
"Ein er mér Brynhildr öllum betri of borin Buðla, hon er bragr kvenna; fyrr skal ek mínu fjörvi láta en þeirar meyjar meiðmum týna. |
16 |
Vildu okkr fylki til fjár véla? Gótt er at ráða Rínar malmi ok unandi áði stýra ok sitjandi sælu njóta." |
17 |
Einu því Högni andsvör veitti: "Samir eigi okkr slíkt at vinna, sverði rofna svarna eiða, eiða svarna, unnar tryggðir. |
18 |
Vitum-a vit á moldu menn in sælli, meðan fjórir vér folki ráðum ok sá inn húnski her-Baldr lifir, né in mætri mægð á foldu; ef vér fimm sonu fæðum lengi, áttumgóða æxla knættim. |
19 |
Ek veit görla, hvaðan vegir standa: eru Brynhildar brek ofmikil." |
Gunnarr kvað: | |
20 |
"Vit skulum Guthorm gerva at vígi, yngra bróður ofróðara; hann var fyr útan eiða svarna, eiða svarna, unnar tryggðir." |
21 |
Dælt var at eggja óbilgjarnan, stóð til hjarta hjörr Sigurði. |
Réð til hefnda hergjarn í sal ok eptir varp óbilgjörnum; fló til Guthorms Grams ramliga kynbirt járn ór konungs hendi. | |
23 |
Hné hans um dolgr til hluta tveggja, hendr ok höfuð hné á annan veg, en fóta hlutr féll aptr í stað. |
24 |
Sofnuð var Guðrún í sæingu sorgalaus hjá Sigurði; en hon vaknaði vilja firrð, er hon Freys vinar flaut í dreyra. |
25 |
Svá sló hon svárar sínar hendr, at rammhugaðr reis upp við beð: "Grát-a-ðu, Guðrún, svá grimmliga, brúðr frumunga! þér bróðr lifa. |
26 |
Á ek til ungan erfinytja, kann-at hann firrask ór fjándgarði; þeir sér hafa svárt ok dátt enn nær numit nýlig ráð. |
27 |
Ríðr-a þeim síðan, þótt sjau alir, systursonr slíkr at þingi; ek veit görla, hví gegnir nú: ein veldr Brynhildr öllu bölvi. |
28 |
Mér unni mær fyr mann hvern, en við Gunnar grand ekki vannk; þyrmða ek sifjum, svörnum eiðum, síðr værak heitinn hans kvánar vinr." |
29 |
Kona varp öndu, en konungr fjörvi, svá sló hon svárar sínar hendr, at kváðu við kálkar í rá ok gullu við gæss í túni. |
30 |
Hló þá Brynhildr Buðla dóttir einu sinni af öllum hug, er hon til hvílu heyra knátti gjallan grát Gjúka dóttur. |
31 |
Hitt kvað þá Gunnarr gramr haukstalda: "Hlær-a þú af því, heiptgjörn kona, glöð á gólfi, at þér góðs viti. Hví hafnar þú inum hvíta lit, feikna fæðir? Hygg ek, at feig séir. |
32 |
Þú værir þess verðust kvenna, at fyr augum þér Atla hjöggim, sæir bróðr þínum blóðugt sár, undir dreyrgar knættir yfir binda." |
Brynhildr kvað: | |
33 |
"Frýr-a maðr þér, Gunnarr, hefir þú fullvegit; lítt sésk Atli ófu þína; hann mun ykkar önd síðari ok æ bera afl it meira. |
34 |
Segja mun ek þér, Gunnarr, - sjalfr veiztu görla, - hvé er yðr snemma til saka réðuð; varð ek til ung né ofþrungin fullgædd féi á fleti bróður. |
35 |
Né ek vilda þat, at mik verr ætti, áðr þér Gjúkungar riðuð at garði þrír á hestum þjóðkonungar; en þeira för þörfgi væri. |
36 |
Þeim hétumk þá þjóðkonungi, er með gulli sat á Grana bógum; var-at hann í augu yðr um líkr, né á engi hlut at álitum, þó þikkizk ér þjóðkonungar. |
37 |
Ok mér Atli þat einni sagði, at hvárki lézk höfn of deila, gull né jarðir, nema ek gefsk létak, ok engi hlut auðins féar, þá er mér jóðungri eigu seldi ok mér jóðungri aura talði. |
38 |
Þá var á hvörfun hugr minn um þat, hvárt ek skylda vega eða val fella böll í brynju um bróður sök; þat myndi þá þjóðkunnt vera mörgum manni at munar stríði. |
39 |
Létum síga sáttmál okkur, lék mér meir í mun meiðmar þiggja, bauga ráða burar Sigmundar, né ek annars manns aura vildak. |
40 |
Unnak einum né ýmissum, bjó-at of hverfan hug men-Skögul; allt mun þat Atli eptir finna, er hann mína spyrr morðför görva, |
41 |
at þeygi skal þunngeð kona annarrar ver aldri leiða; þá mun á hefndum harma minna." |
42 |
Upp reis Gunnarr gramr verðungar ok um hals konu hendr of lagði; gengu allir ok þó ýmissir af heilum hug hana at letja. |
43 |
Hratt af halsi hveim þar sér, lét-a mann sik letja langrar göngu. |
44 |
Nam hann sér Högna hvetja at rúnum: "Seggi vil ek alla í sal ganga þína með mínum - nú er þörf mikil, - vita, ef meini morðför konu, unz af méli en mein komi; þá látum því þarfar ráða." |
45 |
Einu því Högni andsvör veitti: "Leti-a maðr hana langrar göngu, þars hon aftrborin aldri verði; hon kröng of komsk fyr kné móður, hon æ borin óvilja til, mörgum manni at móðtrega." |
46 |
Hvarf sér óhróðugr andspilli frá, þar er mörk menja meiðmum deildi. |
47 |
Leit hon um alla eigu sína, soltnar þýjar ok salkonur; gullbrynju smó, - var-a gott í hug, - áðr sik miðlaði mækis eggjum. |
48 |
Hné við bollstri hon á annan veg ok hjörunduð hugði at ráðum: |
49 |
"Nú skulu ganga, þeir er gull vili ok minni því at mér þiggja; ek gef hverri of hróðit sigli, bók ok blæju, bjartar váðir." |
50 |
Þögðu allir, hugðu at ráðum, ok allir senn andsvör veittu: "Ærnar soltnar, munum enn lifa, verða salkonur sæmð at vinna." |
51 |
Unz af hyggjandi hörskrýdd kona ung at aldri orð viðr of kvað: "Vilk-at ek mann trauðan né torbænan um óra sök aldri týna. |
52 |
Þó mun á beinum brenna yðrum færi eyrir, þá er ér fram komið, neitt Menju góð, mín at vitja. |
53 |
Sezktu niðr, Gunnarr, mun ek segja þér lífs örvæna ljósa brúði; mun-a yðvart far allt í sundi, þótt ek hafa öndu látit. |
54 |
Sátt munuð it Guðrún snemr, en þú hyggir, hefir kunn kona við konungi daprar minjar at dauðan ver. |
55 |
Þar er mær borin, - móðir fæðir, - sú mun hvítari en inn heiði dagr Svanhildr vera, sólar geisla. |
56 |
Gefa muntu Guðrúnu góðra nökkurum skeyti skæða skatna mengi; mun-at at vilja versæl gefin, hana mun Atli eiga ganga of borinn Buðla, bróðir minn. |
57 |
Margs á ek minnask, hvé við mik fóru, þá er mik sára svikna höfðuð, vaðin at vilja vark, meðan ek lifðak. |
58 |
Muntu Oddrúnu eiga vilja, en þik Atli mun eigi láta; it munuð lúta á laun saman, hon mun þér unna, sem ek skyldak, ef okkr góð of sköp gerði verða. |
59 |
Þik mun Atli illu beita, muntu í öngan ormgarð lagiðr. |
60 |
Þat mun ok verða þvígit lengra, at Atli mun öndu týna, sælu sinni ok sona lífi, því at hánum Guðrún grýmir er á beð snörpum eggjum af sárum hug. |
61 |
Sæmri væri Guðrún, systir ykkur, frumver sínum [at fylgja dauðum], ef henni gæfi góðra ráð, eða ætti hon hug ossum líkan. |
62 |
Ört mæli ek nú, en hon eigi mun of óra sök aldri týna; hana munu hefja hávar bárur til Jónakrs óðaltorfu. |
63 |
[ Ala mun hon sér jóð, erfivörðu ], erfivörðu, Jónakrs sonum; mun hon Svanhildi senda af landi, sína mey ok Sigurðar. |
64 |
Hana munu bíta Bikka ráð, því at Jörmunrekkr óþarft lifir; þá er öll farin ætt Sigurðar, eru Guðrúnar græti at fleiri. |
65 |
Biðja mun ek þik bænar einnar, - sú mun í heimi hinzt bæn vera -: Láttu svá breiða borg á velli, at undir oss öllum jafnrúmt sé, þeim er sultu með Sigurði. |
66 |
Tjaldi þar um þá borg tjöldum ok skjöldum, valarift vel fáð ok Vala mengi; brenni mér inn húnska á hlið aðra. |
67 |
Brenni inum húnska á hlið aðra mína þjóna menjum göfga, tveir at höfðum ok tveir haukar; þá er öllu skipt til jafnaðar. |
68 |
Liggi okkar enn í milli malmr hringvariðr, egghvast járn, sem endr lagit, þá er vit bæði beð einn stigum ok hétum þá hjóna nafni. |
69 |
Hrynja hánum þá á hæl þeygi hlunnblik hallar hringi litkuð, ef hánum fylgir ferð mín heðan; þeygi mun ór för aumlig vera. |
70 |
Því at hánum fylgja fimm ambáttir, átta þjónar eðlum góðir, fóstrman mitt ok faðerni, þat er Buðli gaf barni sínu. |
71 |
Mart sagða ek, munda ek fleira, er mér meir mjötuðr málrúm gæfi; ómum þverr, undir svella, satt eitt sagðak, svá mun ek láta." |
Eptir dauða Brynhildar váru gör bál tvau, annat Sigurði, ok brann þat fyrr, enn Brynhildr var á öðru brennd, ok var hon í reið þeiri, er guðvefjum var tjölduð. Svá er sagt, at Brynhildr ók með reiðinni á helveg ok fór um tún, þar er gýgr nökkur bjó. | |
Gýgrin kvað: | |
1 |
"Skaltu í gögnum ganga eigi grjóti studda garða mína; betr semði þér borða at rekja, heldr en vitja vers annarrar. |
2 |
Hvat skaltu vitja af Vallandi, hvarfúst höfuð, húsa minna? þú hefir, Vár gulls, ef þik vita lystir, mild af höndum manns blóð þvegit." |
Brynhildr kvað: | |
3 |
"Bregðu eigi mér, brúðr ór steini, þótt ek værak í víkingu; ek mun okkur æðri þikkja, hvars menn eðli okkart kunna." |
Gýgrin kvað: | |
4 |
"Þú vart, Brynhildr Buðla dóttir, heilli verstu í heim borin; þú hefir Gjúka of glatat börnum ok búi þeira brugðit góðu." |
Brynhildr kvað: | |
5 |
"Ek mun segja þér svinn ór reiðu vitlaussi mjök, ef þik vita lystir, hvé gerðu mik Gjúka arfar ástalausa ok eiðrofa. |
6 |
Hétu mik allir í Hlymdölum Hildi undir hjalmi hverr er kunni. |
7 |
Annar hét Agnarr, Auðu bróðir, er véttr engi vildi týja. |
8 |
Lét hami vára hugfullr konungr átta systra undir eik borit; var ek vetra tolf, ef þik vita lystir, er ek ungum gram eiða seldak. |
9 |
Þá lét ek gamlan á Goðþjóðu Hjalmgunnar næst heljar ganga; gaf ek ungum sigr Auðu bróður, þar varð mér Óðinn ofreiðr of þat. |
10 |
Lauk hann mik skjöldum í Skatalundi rauðum ok hvítum, randir snurtu; þann bað hann slíta svefni mínum, er hvergi lands hræðask kynni. |
11 |
Lét hann um sal minn sunnanverðan hávan brenna her alls viðar; þar bað hann einn þegn yfir at ríða, þanns mér færði gull, þats und Fáfni lá. |
12 |
Reið góðr Grana gullmiðlandi, þars fóstri minn fletjum stýrði; einn þótti hann þar öllum betri víkingr Dana í verðungu. |
13 |
Sváfu við ok unðum í sæing einni, sem hann minn bróðir um borinn væri; hvárki knátti hönd yfir annat átta nóttum okkart leggja. |
14 |
Því brá mér Guðrún Gjúka dóttir, at ek Sigurði svæfak á armi; þar varð ek þess vís, er ek vildig-a-k, at þau véltu mik í verfangi. |
15 |
Munu við ofstríð alls til lengi konur ok karlar kvikvir fæðask; við skulum okkrum aldri slíta Sigurðr saman. Sökkstu, gýgjar kyn." |
Dráp Niflunga | |
Gunnarr ok Högni tóku þá gullit allt, Fáfnis arf. Ófriðr var á milli Gjúkunga ok Atla. Kenndi hann Gjúkungum völd um andlát Brynhildar. Þat var til sætta, at þeir skyldu gifta hánum Guðrúnu, ok gáfu henni óminnisveig at drekka, áðr hon játti at giftast Atla. Synir Atla váru þeir Erpr ok Eitill, en Svanhildr var Sigurðar dóttir ok Guðrúnar. | |
Atli konungr bauð heim Gunnari ok Högna ok sendi Vinga eða Knéfröð. Guðrún vissi vélar ok sendi með rúnum orð, at þeir skyldu eigi koma, ok til jartegna sendi hon Högna hringinn Andvaranaut ok knýtti í vargshár. | |
Gunnar hafði beðit Oddrúnar, systur Atla, ok gat eigi. Þá fekk hann Glaumvarar, en Högni átti Kostberu. Þeira synir váru þeir Sólarr ok Snævarr ok Gjúki. | |
En er Gjúkungar kómu til Atla, þá bað Guðrún sonu sína, at þeir bæði Gjúkungum lífs, en þeir vildu eigi. Hjarta var skorit ór Högna, en Gunnarr settr í ormgarð. Hann sló hörpu ok svæfði ormana, en naðra stakk hann til lifrar. | |
Þjóðrekr konungr var með Atla ok hafði þar látit flesta alla menn sína. Þjóðrekr ok Guðrún kærðu harma sín á milli. Hon sagði hánum ok kvað: | |
1 |
Mær var ek meyja, - móðir mik fæddi, - björt í búri, unna ek vel brœðrum: unz mik Gjúki gulli reifði, gulli reifði, gaf Sigurði. |
2 |
Svá var Sigurðr of sonum Gjúka, sem væri grœnn laukr ór grasi vaxinn eða hjörtr hábeinn of hvössum dýrum eða gull glóðrautt af gráu silfri. |
3 |
Unz mér fyrmunðu mínir brœðr, at ek ætta ver öllum fremra; sofa þeir né máttu-t né of sakar dæma, áðr þeir Sigurð svelta létu. |
4 |
Grani rann at þingi, - gnýr var at heyra, - enn þá Sigurðr sjálfr eigi kom; öll váru söðuldýr sveita stokkin ok of vanið vási und vegöndum. |
5 |
Gekk ek grátandi við Grana ræða, úrughlýra jó frá ek spjalla; hnipnaði Grani þá, drap í gras höfði: jór þat vissi, eigendr né lifðu-t. |
6 |
Lengi hvarfaðak, lengi hugir deildusk, áðr ek of frægak folkvörð at gram. |
7 |
Hnipnaði Gunnarr, sagði mér Högni fra Sigurðar sárum dauða: "Liggr of höggvinn fyr handan ver Gothorms bani of gefinn ulfum. |
8 |
Líttu þar Sigurð á suðrvega; þá heyrir þú hrafna gjalla, örnu gjalla æzli fegna, varga þjóta of veri þínum." |
9 |
"Hví þú mér, Högni, harma slíka viljalaussi vill um segja? Þitt skyli hjarta hrafnar slíta við lönd yfir, en þú vitir manna." |
10 |
Svaraði Högni sinni einu trauðr góðs hugar, af trega stórum: "Þess áttu, Guðrún, græti at fleiri, at hjarta mitt hrafnar slíti." |
11 |
Hvarf ek ein þaðan annspilli frá á við lesa varga leifar; gerðig-a ek hjúfra né höndum slá né kveina um sem konur aðrar, þá er sat soltin of Sigurði. |
12 |
Nótt þótti mér niðmyrkr vera, er ek sárla satk yfir Sigurði; ulfar þóttumk öllu betri, ef þeir léti mik lífi týna, eða brenndi mik sem birkinn við. |
13 |
Fór ek af fjalli fimm dægr talið, unz ek höll Halfs háva þekðak. |
14 |
Sat ek með Þóru sjau misseri dætr Hákonar í Danmörku; hon mér at gamni gullbókaði sali suðræna ok svani danska. |
15 |
Hafðu vit á skriptum þat er skatar léku ok á hannyrðum hilmis þegna, randir rauðar, rekka Húna, hjördrótt, hjalmdrótt, hilmis fylgju. |
16 |
Skip Sigmundar, skriðu frá landi, gyltar grímur, grafnir stafnar; byrðu vit á borða þat er þeir borðusk Sigarr ok Siggeirr suðr á Fjóni. |
17 |
Þá frá Grimildr gotnesk kona, hvat ek væra hyggjuð - -; hon brá borða ok búri heimti þrágjarnliga þess at spyrja: hverr vildi son systur bæta eða ver veginn vildi gjalda. |
18 |
Görr lézk Gunnarr gull at bjóða sakar at bæta, ok it sama Högni; hon frétti at því, hverr fara vildi vigg at söðla vagn at beita, hesti ríða, hauki fleygja, öðrum at skjóta af ýboga. |
19 |
Valdarr Dönum með Jarizleifi, Eymóðr þriði með Jarizskári inn gengu þá jöfrum líkir; Langbarðs liðar, höfðu loða rauða, stuttar brynjur, steypða hjalma, skalmum gyrðir, höfðu skarar jarpar. |
20 |
Hverr vildi mér hnossir velja, hnossir velja ok hugat mæla, ef þeir mætti mér margra súta trygðir vinna, - né ek trúa gerða. |
21 |
Forði mér Grímhildr full at drekka svalt ok sárligt, né ek sakar munðak; þat var of aukit jarðar magni, svalköldum sæ ok sónum dreyra. |
22 |
Váru í horni hvers kyns stafir ristnir ok roðnir, - ráða ek né máttak; lyngfiskr langr, lands Haddingja ax óskorit, innleið dyra. |
23 |
Váru þeim bjóri böl mörg saman, urt alls viðar ok akarn brunnin, umdögg arins, iðrar blótnar, svíns lifr soðin, því at hon sakar deyfði. |
24 |
En þá gleymðu, er getit höfþu, öll jöfurs jórbjúg í sal; kómu konungar fyr kné þrennir, áðr hon sjalfa mik sótti at máli. |
Grimhildr kvað: | |
25 |
"Gef ek þér, Guðrún, gull at þiggja, fjölð alls féar at þinn föður dauðan; hringa rauða, Hlöðvés sali, ársal allan at jöfur fallinn. |
26 |
Húnskar meyjar, þér er hlaða spjöldum ok gera gull fagrt, svá at þér gaman þykki; ein skaltu ráða auði Buðla gulli göfguð ok gefin Atla." |
Guðrún kvað: | |
27 |
"Vilk eigi ek með veri ganga né Brynhildar bróður eiga; samir eigi mér við son Buðla ætt at auka né una lífi." |
Grímhildr kvað: | |
28 |
"Hirð-a-ðu hölðum heiptir gjalda, því at vér höfum valdit fyrri; svá skaltu láta, sem þeir lifi báðir Sigurðr ok Sigmundr, ef þú sonu fæðir." |
Guðrún kvað: | |
29 |
"Mák-a ek, Grímhildr, glaumi bella né vígrisins vánir telja, siz Sigurðar sárla drukku hrægífr, huginn hjartblóð saman." |
Grímhildr kvað: | |
30 |
"Þann hefi ek allra ættgöfgastan fylki fundit ok framarst nökkvi; hann skaltu eiga, unz þik aldr viðr, verlaus vera, nema þú vilir þenna." |
Guðrún kvað: | |
31 |
"Hirð-a-ðu bjóða bölvafullar þrágjarnliga þær kindir mér; hann mun Gunnar grandi beita ok ór Högna hjarta slíta, munk-at ek létta, áðr lífshvatan eggleiks hvötuð aldri næmik." |
32 |
Grátandi Grímhildr greip við orði, er burum sínum bölva vætti ok mögum sínum meina stórra. |
Grímhildr kvað: | |
33 |
"Lönd gef ek enn þér, lýða sinni, Vinbjörg, Valbjörg, ef þú vill þiggja; eigðu um aldr þat ok uni, dóttir." |
Guðrún kvað: | |
34 |
"Þann mun ek kjósa af konungum ok þó af niðjum nauðig hafa; verðr eigi mér verr at ynði né böl brœðra at bura skjóli." |
35 |
Senn var á hesti hverr drengr litinn, en víf valnesk hafið í vagna; vér sjau daga svalt land riðum, en aðra sjau unnir kníðum, en ina þriðju sjau þurt land stigum. |
36 |
Þar hliðverðir hárar borgar grind upp luku, áðr í garð riðum. |
37 |
Vakði mik Atli, en ek vera þóttumk full ills hugar at frændr dauða. |
Atli kvað: | |
38 |
"Svá mik nýliga nornir vekja," - vílsinnis spá vildi at ek réða, - "hugða ek þik, Guðrún Gjúka dóttir, læblöndnum hjör leggja mik í gögnum." |
Guðrún kvað: | |
39 |
"Þat er fyr eldi, er éarn dreyma, fyr dul ok vil drósar reiði; mun ek þik við bölvi brenna ganga, líkna ok lækna, þótt mér leiðr séir." |
Atli kvað: | |
40 |
"Hugða ek hér í túni teina fallna, þá er ek vildak vaxna láta, rifnir með rótum, roðnir í blóði, bornir á bekki, beðit mik at tyggva. |
41 |
Hugða ek mér af hendi hauka fljúga bráðalausa bölranna til; hjörtu hugða ek þeira við hunang tuggin, sorgmóðs sefa, sollin blóði. |
42 |
Hugða ek mer af hendi hvelpa losna, glaums andvana gylli báðir; hold hugða ek þeira at hræum orðit, nauðigr nái nýta ek skyldak." |
Guðrún kvað: | |
43 |
"Þar munu seggir um sæing dæma ok hvítinga höfði næma; þeir munu feigir fára nátta fyr dag litlu, drótt of bergja." |
Atli kvað: | |
44 |
"Lega ek síðan, né ek sofa vildak, þrágjarn í kör; þat man ek görva." |
Herkja hét ambótt Atla, hon hafði verit frilla hans; hon sagði Atla, at hon hefði séð Þjóðrek ok Guðrúnu bæði saman. Atli var þá allókátr. Þá kvað Guðrún: | |
1 |
"Hvat er þér, Atli, æ, Buðla sonr? Er þér hryggt í hug? Hví hlær þú æva? Hitt mundi æðra jörlum þykkja, at við menn mæltir ok mik sæir." |
Atli kvað: | |
2 |
"Tregr mik þat, Guðrún Gjúka dóttir, mér í höllu Herkja sagði, at þit Þjóðrekr und þaki svæfið ok léttliga líni verðið." |
Guðrún kvað: | |
3 |
"Þér mun ek alls þess eiða vinna at inum hvíta helga steini, at ek við Þjóðrek þatki áttak, er vörðr né verr vinna knátti. |
4 |
Nema ek halsaða herja stilli, jöfur óneisinn, einu sinni; aðrar váru okkrar spekjur, er vit hörmug tvau hnigum at rúnum. |
5 |
Hér kom Þjóðrekr með þría tegu, lifa þeir né einir þriggja tega manna. Hrink þú mik at brœðrum ok at brynjuðum, hnöggt þú mik at öllum höfuðniðjum. |
6 |
Sentu at Saxa sunnmanna gram, hann kann helga hver vellanda." |
7 |
Sjau hundruð manna í sal gengu, áðr kvæn konungs í ketil tæki. |
Guðrún kvað: | |
8 |
"Kemr-a nú Gunnarr, kallig-a ek Högna, sékk-a ek síðan svása brœðr; sverði mundi Högni slíks harms reka, nú verð ek sjalf fyrir mik synja lýta." |
9 |
Brá hon til botns björtum lófa ok hon upp of tók jarknasteina: |
"Sé nú, seggir, synk em ek orðin heilagliga, hvé sá hverr velli." | |
10 |
Hló þá Atla hugr í brjósti, er hann heilar sá hendr Guðrúnar: |
"Nú skal Herkja til hvers ganga, sú er Guðrúnu grandi vændi." | |
11 |
Sá-at maðr armlikt, hverr er þat sá-at, hvé þar á Herkju hendr sviðnuðu; leiddu þá mey í mýri fúla. Svá þá Guðrún sinna harma. |
Heiðrekr hét konungr, dóttir hans hét Borgný. Vilmundr hét sá, er var friðill hennar. Hon mátti eigi fæða börn, áðr til kom Oddrún Atla systir; hon hafði verit unnusta Gunnars Gjúkasonar. Um þessa sögu er hér kveðit: | |
1 |
Heyrða ek segja í sögum fornum, hvé mær of kom til Mornalands; engi mátti fyr jörð ofan Heiðreks dóttur hjalpir vinna. |
2 |
Þat frá Oddrún Atla systir, at sú mær hafði miklar sóttir; brá hon af stalli stjórnbitluðum ok á svartan söðul of lagði. |
3 |
Lét hon mar fara moldveg sléttan, unz at hári kom höll standandi; svipti hon söðli af svöngum jó, ok hon inn of gekk endlangan sal, ok hon þat orða alls fyrst of kvað: |
4 |
"Hvat er frægst hér á foldu, eða hvat er hlézt Húnalands?" |
Ambótt kvað: | |
"Hér liggr Borgný of borin verkjum, vina þín, Oddrún, vittu, ef þú hjalpir." | |
Oddrún kvað: | |
5 |
"Hverr hefir vísir vamms um leitat, hví eru Borgnýjar bráðar sóttir?" |
Ambótt kvað: | |
6 |
"Vilmundr heitir vinr haukstalda, hann varði mey varmri blæju fimm vetr alla, svá hon sinn föður leyndi." |
7 |
Þær hykk mæltu þvígit fleira, gekk mild fyr kné meyju at sitja; ríkt gól Oddrún, rammt gól Oddrún bitra galdra at Borgnýju. |
8 |
Knátti mær ok mögr moldveg sporna, börn þau in blíðu við bana Hagna; þat nam at mæla mær fjörsjúka, svá at hon ekki kvað orð it fyrra: |
9 |
"Svá hjalpi þér hollar véttir, Frigg ok Freyja ok fleiri goð, sem þú feldir mér fár af höndum." |
Oddrún kvað: | |
10 |
"Hnék-at ek af því til hjalpar þér, at þú værir þess verð aldregi; hét ek ok efndak, er ek hinig mælta, at ek hvívetna hjalpa skyldak, þá er öðlingar arfi skiptu." |
Borgný kvað: | |
11 |
Ær ertu, Oddrún, ok örvita, er þú mér af fári flest orð of kvatt; enn ek fylgðak þér á fjörgynju, sem vit brœðrum tveim of bornar værim." |
Oddrún kvað: | |
12 |
"Man ek, hvat þú mæltir enn um aftan, þá er ek Gunnari gerðag drekku; slíks dæmi kvað-at-tu síðan mundu meyju verða nema mér einni." |
13 |
Þá nam at setjask sorgmóð kona, at telja böl af trega stórum: |
14 |
"Var ek upp alin í jöfra sal - flestr fagnaði - at fira ráði; unða ek aldri ok eign föður fimm vetr eina, svá at minn faðir lifði. |
15 |
Þat nam at mæla mál ið efsta sjá móðr konungr, aðr hann sylti: mik bað hann gæða gulli rauðu ok suðr gefa syni Grímhildar. |
16 |
En hann Brynhildi bað hjalm geta, hana kvað hann óskmey verða skyldu; kvað-a hann ina æðri alna mundu mey í heimi, nema mjötuðr spillti. |
17 |
Brynhildr í búri borða rakði, hafði hon lýði ok lönd um sik; jörð dúsaði ok upphiminn, þá er bani Fáfnis borg of þátti. |
18 |
Þá var víg vegit völsku sverði ok borg brotin, sú er Brynhildr átti; var-a langt af því, heldr válítit, unz þær vélar vissi allar. |
19 |
Þess lét hon harðar hefndir verða, svá at vér öll höfum ærnar raunir; þat mun á hölða hvert land fara, er hon lét sveltask at Sigurði. |
20 |
En ek Gunnari gatk at unna bauga deili, sem Brynhildr skyldi. |
21 |
Buðu þeir árla bauga rauða ok brœðr mínum bætr ósmáar; bað hann enn við mér bú fimmtían, hliðfarm Grana, ef hann hafa vildi. |
22 |
En Atli kvaðsk eigi vilja mund aldrigi at megi Gjúka; þeygi vit máttum við munum vinna, nema ek helt höfði við hringbrota. |
23 |
Mæltu margir mínir niðjar, kváðusk okkr hafa orðit bæði; en mik Atli kvað eigi mundu lýti ráða né löst gera. |
24 |
En slíks skyli synja aldri maðr fyr annan, þar er munúð deilir. |
25 |
Sendi Atli áru sína um myrkvan við mín at freista; ok þeir kómu þar, er þeir koma né skyldu-t, þá er breiddum vit blæju eina. |
26 |
Buðum vit þegnum bauga rauða, at þeir eigi til Atla segði; en þeir hvatliga heim skunduðu ok óliga Atla sögðu. |
27 |
En þeir Guðrúnu görla leyndu því, at hon heldr vita halfu skyldi. |
28 |
Hlymr var at heyra hófgullinna, þá er í garð riðu Gjúka arfar; þeir ór Högna hjarta skáru, enn i ormgarð annan lögðu. |
29 |
Var ek enn farin einu sinni til Geirmundar gerva drykkju; nam horskr konungr hörpu sveigja, því at hann hugði mik til hjalpar sér kynríkr konungr of koma mundu. |
30 |
Nam ek at heyra ór Hléseyju, hvé þar af stríðum strengir gullu; bað ek ambáttir búnar verða, vilda ek fylkis fjörvi bjarga. |
31 |
Létum fljóta far sund yfir, unz ek alla sák Atla garða. |
32 |
Þá kom in arma út skævandi móðir Atla, - hon skyli morna -, ok Gunnari gróf til hjarta, svá at ek máttig-a-k mærum bjarga. |
33 |
Oft undrumk þat, hví ek eftir mák, linnvengis Bil! lífi halda; er ek ógnhvötum unna þóttumk sverða deili, sem sjalfri mér. |
34 |
Sattu ok hlýddir, meðan ek sagðak þér mörg ill of sköp mín ok þeira; maðr hverr lifir at munum sínum." Nú er of genginn grátr Oddrúnar. |
Dauði Atla | |
Guðrún Gjúkadóttir hefndi brœðra sinna svá sem frægt er orðit. Hon drap fyrst sonu Atla, en eptir drap hon Atla ok brenndi höllina ok hirðina alla. Um þetta er sjá kviða ort: | |
1
|
Atli sendi ár til Gunnars kunnan segg at ríða, Knéfröðr var sá heitinn; at görðum kom hann Gjúka ok at Gunnars Höllu, bekkjum aringreypum ok at bjóri svásum. |
2
|
Drukku þar dróttmegir, en dyljendr þögðu, vín í valhöllu, vreiði sásk þeir Húna; kallaði þá Knéfröðr kaldri röddu, seggr inn suðræni sat hann á bekk háum: |
3
|
"Atli mik hingat sendi ríða erendi mar inum mélgreypa myrkvið inn ókunna, at biðja yðr, Gunnarr, at it á bekk kæmið með hjalmum aringreypum at sækja heim Atla. |
4
|
Skjöldu kneguð þar velja ok skafna aska, hjalma gullroðna ok Húna mengi, silfrgyllt söðulklæði, serki valrauða dafar darraðar, drösla mélgreypa. |
5
|
Völl lézk ykkr ok mundu gefa víðrar Gnitaheiðar, af geiri gjallanda ok af gylltum stöfnum, stórar meiðmar ok staði Danpar, hrís þat it mæra, er meðr Myrkvið kalla." |
6
|
Höfði vatt þá Gunnarr ok Högna til sagði: "Hvat ræðr þú okkr, seggr inn æri, alls vit slíkt heyrum? Gull vissa ek ekki á Gnitaheiði, þat er vit ættim-a annat slíkt. |
7
|
Sjau eigum vit salhús sverða full, hverju eru þeira hjölt ór gulli; minn veit ek mar beztan, en mæki hvassastan, boga bekksæma, en brynjur ór gulli, hjalm ok skjöld hvítastan kominn ór höll Kíars; einn er minn betri en sé allra Húna." |
Högni kvað: | |
8
|
"Hvat hyggr þú brúði bendu, þá er hon okkr baug sendi varinn váðum heiðingja? hygg ek at hon vörnuð byð. Hár fann ek heiðingja riðit í hring rauðum, ylfskr er vegr okkarr at ríða erendi." |
9
|
Niðjar hvöttu Gunnar né náungr annarr, rýnendr né ráðendr né þeir er ríkir váru; kvaddi þá Gunnarr, sem konungr skyldi, mærr í mjöðranni af móði stórum: |
10
|
"Rístu nú, Fjörnir, láttu á flet vaða greppa gullskálir með gumna höndum. |
11
|
Ulfr mun ráða arfi Niflunga, gamlir, gránvarðir, ef Gunnars missir, birnir blakkfjallir bíta þreftönnum, gamna greystóði, ef Gunnarr né kemr-at." |
12
|
Leiddu landrögni lýðar óneisir, grátendr gunnhvata ór garði húna; þá kvað þat inn æri erfivörþr Högna: "Heilir farið nú ok horskir, hvars ykkr hugr teygir!" |
13
|
Fetum létu fræknir um fjöll at þyrja mari ina mélgreypu Myrkvið inn ókunna; hristisk öll Húnmörk þar er harðmóðgir fóru, ráku þeir vandstyggva völlu algrœna. |
14
|
Land sáu þeir Atla ok liðskjalfar djúpa, Bikka greppar standa á borg inni háu, sal of suðrþjóðum sleginn sessmeiðum, bundnum röndum, bleikum skjöldum, dafar darraðar; en þar drakk Atli vín í valhöllu, verðir sátu úti at varða þeim Gunnari, af þeir hér vitja kvæmi með geiri gjallanda at vekja gram hildi. |
15
|
Systir fann þeira snemst, at þeir í sal kómu brœðr hennar báðir, - bjóri var hon lítt drukkin: "Ráðinn ertv nú, Gunnarr. Hvat muntu, ríkr, vinna við Húna harmbrögðum? Höll gakk þú ór snemma. |
16
|
Betr hefðir þú, bróðir! at þú í brynju færir, sem hjalmum aringreypum at séa heim Atla, sætir þú í söðlum sólheiða daga, nái nauðfölva létir nornir gráta, Húna skjaldmeyjar herfi kanna, en Atla sjalfan létir þú í ormgarð koma; nú er sá ormgarðr ykkr of folginn." |
Gunnarr kvað: | |
17
|
"Seinat er nú, systir, at samna Niflungum, langt er at leita lýða sinnis til, ef rosmufjöll Rínar rekka óneissa." |
18
|
Fengu þeir Gunnar ok í fjötur settu vin Borgunda ok bundu fastla. |
19
|
Sjau hjó Högni sverði hvössu, en inum átta hratt hann í eld heitan; svá skal frækn fjándum verjask [sem] Högni varði hendr [sínar]. |
20
|
[. . . . . .] Gunnars; frágu fræknan, ef fjör vildi, gotna þjóðann, gulli kaupa. |
Gunnarr kvað: | |
21
|
"Hjarta skal mér Högna í hendi liggja blóðugt, ór brjósti skorit balldriða saxi slíðrbeitu syni þjóðans." |
22
|
Skáru þeir hjarta Hjalla ór brjósti, blóðugt ok á bjóð lögðu ok báru þat fyr Gunnar. |
23
|
Þá kvað þat Gunnarr gumna dróttinn: "Hér hefi ek hjarta Hjalla ins blauða, ólíkt hjarta Högna ins frækna, er mjök bifask, er á bjóði liggr, bifðisk halfu meirr, er í brjósti lá." |
24
|
Hló þá Högni, er til hjarta skáru kvikvan kumblasmið, klökkva hann sízt hugði; blóðugt þat á bjóð lögðu ok báru fyr Gunnar. |
25
|
Mærr kvað þat Gunnarr geirniflungr: "Hér hefi ek hjarta Högna ins frækna, ólíkt hjarta Hjalla ins blauða, er lítt bifask, er á bjóði liggr, bifðisk svági mjök, þá er í brjósti lá. |
26
|
Svá skaltu, Atli, augum fjarri, sem munt menjum verða; er unt einum mér öll of folgin hodd Niflunga, lifir-a nú Högni. |
27
|
Ey var mér týja, meðan vit tveir lifðum, nú er mér engi, er ek einn lifik; Rín skal ráða rógmalmi skatna, svinn, áskunna arfi Niflunga; - í veltanda vatni lýsask valbaugar, heldr en á höndum gull skíni Húna börnum." |
Atli kvað: | |
28¹
|
"Ýkvið ér hvélvögnum, haptr er nú í böndum." |
29
|
Atli inn ríki reið Glaum mönum, sleginn rógþornum, sifjungr þeira. . . . Guðrún sigtífa, varnaði við tárum vaðin í þyshöllu. |
Hon kvað: | |
30
|
"Svá gangi þér, Atli, sem þú við Gunnar áttir eiða oft of svarða ok ár of nefnda, at sól inni suðrhöllu ok at Sigtýs bergi, hölkvi hvílbeðjar ok at hringi Ullar." |
28²
|
Ok meir þaðan menvörð bituls dolgrögni dró til dauðs skokkr. |
31 |
Lifanda gram lagði í garð, þan er skriðinn var, skatna mengi, innan ormum; en einn Gunnarr heiptmóðr hörpu hendi kníði, glumðu strengir; svá skal gulli frækn hringdrifi við fira halda. |
32
|
Atli lét lands síns á vit jó eyrskáan aptr frá morði; dynr var í garði, dröslum of þrungit, vápnsöngr virða, váru af heiði komnir. |
33
|
Út gekk þá Guðrún Atla í gögn með gylltum kálki at reifa gjöld rögnis: "Þiggja knáttu, þengill, í þinni höllu glaðr at Guðrúnu gnadda niflfarna." |
34
|
Umðu ölskálir Atla vínhöfgar, þá er í höll saman Húnar tölðusk; gumar gransíðir gengu inn hvatir. |
35
|
Skævaði þá in skírleita . . . veigar þeim at bera, afkár dís, jöfrum ok ölkrásir valði nauðug, neffölum en níð sagði Atla: |
36
|
"Sona hefir þinna, sverða deilir, hjörtu hrædreyrug við hunang of tuggin; melta knáttu, móðugr! manna valbráðir, eta at ölkrásum ok í öndugi at senda. |
37
|
Kallar-a þú síðan til knéa þinna Erp né Eitil ölreifa tvá; sér-a þú síðan í seti miðju gulls miðlendr geira skepta, manar meita né mara keyra." |
38
|
Ymr varð á bekkjum, afkárr söngr virða, gnýr und guðvefjum, grétu börn Húna; nema ein Guðrún er hon æva grét brœðr sína berharða ok buri svása, unga, ófróða, þá er hon við Atla gat. |
39
|
Gulli söri in gaglbjarta, hringum rauðum reifði hon húskarla; sköp lét hon vaxa, en skíran malm vaða, æva fljóð ekki gáði fjarghúsa. |
40
|
Óvarr Atli óðan hafði hann sik drukkit, vápn hafði hann ekki, varnaði-t hann við Gudrúnu; oft var sá leikr betri, þá er þau lint skyldu oftar um faðmask fyr öðlingum. |
41
|
Hon beð broddi gaf blóð at drekka hendi helfússi ok hvelpa leysti; hratt fyr hallar dyrr ok húskarla vakði brandi brúðr heitum, þá lét hon gjöld brœðra. |
42
|
Eldi gaf hon þá alla, er inni váru ok frá morði þeira Gunnars komnir váru ór Myrkheimi; forn timbr fellu, fjarghús ruku, bær Buðlunga, brunnu ok skjaldmeyjar inni aldrstamnar, hnigu í eld heitan. |
43
|
Fullrætt er um þetta, ferr engi svá síðan brúðr í brynju brœðra at hefna; hon hefir þriggja þjóðkonunga banorð borit björt, áðr sylti. |
Enn segir gleggra í Atlamálum inum grœnlenzkum. |
1 |
Frétt hefir öld ófu, þá er endr of gerðu seggir samkundu, sú var nýt fæstum, æxtu einmæli; yggr var þeim síðan ok it sama sonum Gjúka, er váru sannráðnir. |
2 |
Sköp æxtu skjöldunga - skyldu-at feigir, - illa réðsk Atla, átti hann þó hyggju; felldi stóð stóra, stríddi sér harðla, af bragði boð sendi, at kvæmi brátt mágar. |
3 |
Horsk var húsfreyja, hugði at mannviti, lag heyrði hon orða, hvat þeir á laun mæltu; þá var vant vitri, vildi hon þeim hjalpa, skyldi of sæ sigla, en sjalf né komsk-at. |
4 |
Rúnar nam at rista, rengdi þær Vingi - fárs var hann flýtandi, - áðr hann fram seldi; fóru þá síðan sendimenn Atla um fjörð Lima, þar er fræknir bjuggu. |
5 |
Ölværir urðu ok elda kyndu, hugðu vætr véla, er þeir váru komnir; tóku þeir fórnir, er þeim fríðr sendi, hengðu á súlu, hugðu-t þat varða. |
6 |
Kom þá Kostbera, kvæn var hon Högna, kona kapps gálig, ok kvaddi þá báða; glöð var ok Glaumvor, er Gunnarr átti, fellsk-at saðr sviðri, sýsti of þörf gesta. |
7 |
Buðu þeir heim Högna, ef hann þá heldr færi, sýn var svipvísi, ef þeir sín gæði; hét þá Gunnarr, ef Högni vildi, Högni því nítti-t er hinn of réði. |
8 |
Báru mjöð mærar, margs var alls beini, fór þar fjölð horna, unz þótti fulldrukkit. |
9 |
Hjú gerðu hvílu sem þeim hægst þótti, kennd var Kostbera, kunni hon skil rúna; innti orðstafi at eldi ljósum, gæta varð hon tungu í góma báða, váru svá villtar, at var vant at ráða. |
10 |
Sæing fóru síðan sína þau Högni, dreymði dróttláta, dulði þess vætki, sagði horsk hilmi, þegars hon réð vakna: |
11 |
"Heiman gerisk þú, Högni, hyggðu at ráðum, fár er fullrýninn, far þú í sinn annat; réð ek þér rúnar er reist þín systir, björt hefir þér eigi boðit í sinn þetta. |
12 |
Eitt ek mest undrumk, mák-at ek enn hyggja, hvat þá varð vitri, er skyldi villt rísta; því at svá var á vísat, sem undir væri bani ykkarr beggja, ef it bráðla kvæmið; vant er stafs vífi, eða valda aðrir." |
Högni kvað: | |
13 |
"Allar ro illúðgar, ákk-a ek þess kynni, vilk-a ek þess leita, nema launa eigim; okkr mun gramr gulli reifa glóðrauðu, óumk ek aldregi, þótt vér ógn fregnim." |
Kostbera kvað: | |
14 |
"Stopalt munuð ganga, ef it stundið þangat; ykkr mun ástkynni eigi í sinn þetta. Dreymði mik, Högni, dyljumk þat eigi, ganga mun ykkr andæris, eða ella hræðumk. |
15 |
Blæju hugða ek þína brenna í eldi, hryti hár logi hús mín í gögnum." |
Högni kvað: | |
16 |
"Liggja hér línklæði, þau er lítt rækið, þau munu brátt brenna, þau er þú bleju sátt." |
Kostbera kvað: | |
17 |
"Björn hugða ek hér inn kominn, bryti upp stokka, hristi svá hramma, at vér hrædd yrðim; munn oss mörg hefði, svá at vér mættim ekki; þar var ok þrömmun þeygi svá lítil." |
Högni kvað: | |
18 |
"Veðr mun þar vaxa, verða ótt snemma, hvítabjörn hugðir, þar mun hregg austan." |
Kostbera kvað: | |
19 |
"Örn hugða ek hér inn fljúga at endlöngu húsi, þat mun oss drjúgt deilask, dreifði hann oss öll blóði, hugða ek af heitum at væri hamr Atla." |
Högni kvað: | |
20 |
"Slátrum sýsliga, séum þá roðru, oft er þat fyr öxnum, er örnu dreymir; heill er hugr Atla, hvatki er þik dreymir." Lokit því létu, líðr hver ræða. |
21 |
Vöknuðu vel borin, var þar sams dæmi, gettisk þess Glaumvör at væri grand svefna, [. . .] við Gunnarr at fáa tvær leiðir. |
Glaumvör kvað: | |
22 |
"Görvan hugða ek þér galga, gengir þú at hanga, æti þik ormar, yrða ek þik kvikvan, gerðisk rök ragna; ráð þú, hvat þat væri." |
Gunnarr kvað: | |
23 |
[. . .] |
Glaumvör kvað: | |
24 |
"Bólðgan hugða ek mæki borinn ór serk þínum - illt er svefn slíkan at segja nauðmanni, - geir hugða ek standa í gögnum þik miðjan, emjuðu ulfar á endum báðum." |
Gunnarr kvað: | |
25 |
"Rakkar þar renna, ráðask mjök geyja, opt verðr glaumr hunda fyr geira flaugun." |
Glaumvör kvað: | |
26 |
"Á hugða ek hér inn renna at endlöngu húsi, þyti af þjósti, þeystisk of bekki, bryti fætr ykra brœðra hér tveggja, gerði-t vatn vægja; vera mun þat fyr nökkvi." |
Gunnarr kvað: | |
27 |
[. . .] |
Glaumvör kvað: | |
28 |
"Konur hugðak dauðar koma í nótt hingat, væri-t vart búnar, vildi þik kjósa, byði þér bráðliga til bekkja sinna; ek kveð aflima orðnar þér dísir." |
Gunnarr kvað: | |
29 |
"Seinat er at segja, svá er nú ráðit, forumk-a för þó, alls þó er fara ætlat; margt er mjök glíkligt, at mynim skammæir." |
30 |
Litu er lýsti, létusk þeir fúsir, allir upp rísa, önnur þau löttu; fóru fimm saman, fleiri til váru halfu húskarlar hugat var því illa, Snævarr ok Sólarr, synir váru þeir Högna, Orkning þann hétu, er þeim enn fylgði, blíðr var börr skjaldar bróðir hans kvánar. |
31 |
Fóru fagrbúnar, unz þau fjörðr skilði; löttu ávallt ljósar, létu-at heldr segjask. |
32 |
Glaumvör kvað at orði, er Gunnarr átti, mælti hon við Vinga, sem henni vert þótti: "Veitk at ek, hvárt verðlaunið at vilja ossum; glæpr er gests kváma, ef í gerisk nakkvat." |
33 |
Sór þá Vingi, sér réð hann lítt eira: "Eigi hann jötnar, ef hann at yðr lygi, galgi görvallan, ef hann á grið hygði." |
34 |
Bera kvað at orði blíð í hug sínum: "Sigli þér sælir ok sigr árnið; fari sem ek fyr mælik, fæst eigi því níta." |
35 |
Högni svaraði, hugði gótt nánum: "Huggizk it, horskar, hvégi er þat gervisk; mæla þat margir, missir þó stórum, mörgum ræðr litlu, hvé verðr leiddr heiman." |
36 |
Sásk til síðan, áðr í sundr hyrfi, þá hygg ek sköp skiptu, skilðusk vegir þeira. |
37 |
Róa námu ríki, rifu kjöl halfan, beystu bakföllum, brugðusk heldr reiðir, hömlur slitnuðu, háir brotnuðu, gerðu-t far festa, áðr þeir frá hyrfi. |
38 |
Litlu ok lengra, - lok mun ek þess segja -, bæ sá þeir standa, er Buðli átti; hátt hriktu grindr, er Högni kníði. |
39 |
Orð kvað þá Vingi þats án væri: "Farið firr húsi, - flátt er til sækja, brátt hefi ek ykkr brennda, bragðs skuluð höggnir, fagrt bað ek ykkr kvámu, flátt var þó undir - ella heðan bíðið, meðan ek hegg yðr galga." |
40 |
Orð kvað hitt Högni, hugði lítt vægja, varr at véttugi, er varð at reyna: "Hirða þú oss hræða, hafðu þat fram sjaldan, ef þú eykr orði, illt muntu þér lengja." |
41 |
Hrundu þeir Vinga ok í hel drápu, öxar at lögðu, meðan í önd hixti. |
42 |
Flykðusk þeir Atli ok fóru í brynjur, gengu svá görvir, at var garðr milli; urpusk á orðum allir senn reiðir: "Fyrr várum fullráða at firra yðr lífi." |
43 |
"Á sér þat illa, ef höfðuð áðr ráðit, en eruð óbúnir, ok höfum einn felldan, lamðan til heljar, liðs var sá yðvars." |
44 |
Óðir þá urðu, er þat orð heyrðu, forðuðu fingrum ok fengu í snæri, skutu skarpliga ok skjöldum hlífðusk. |
45 |
Inn kom þá andspilli, hvat úti drýgðu, halir fyr höllu, heyrðu þræl segja. |
46 |
Ötul var þá Guðrún, er hon ekka heyrði, hlaðin halsmenjum, hreytti hon þeim gervöllum, slöngði svá silfri, at í sundr hrutu baugar. |
47 |
Út gekk hon síðan, yppði-t lítt hurðum, fór-a fælt þeygi ok fagnaði komnum; hvarf til Niflunga, sú var hinzt kveðja, fylgði saðr slíku, sagði hon mun fleira: |
48 |
"Leitaða ek í líkna at letja ykkr heiman, sköpum viðr manngi, ok skuluð þó hér komnir." Mælti af manviti, ef mundu sættask; ekki at reðusk, allir ní kváðu. |
49 |
Sá þá sælborin, at þeir sárt léku, hugði á harðræði ok hrauzk ór skikkju; nökðan tók hon mæki ok niðja fjör varði, hæg var-at hjaldri, hvars hon hendr festi. |
50 |
Dóttir lét Gjúka drengi tvá hníga, bróður hjó hon Atla, bera varð þann síðan, skapði hon svá skæru, skelldi fót undan. |
51 |
Annan réð hon höggva, svá at sá upp reis-at, í helju hon þann hafði, þeygi henni hendr skulfu. |
52 |
Þjörku þar gerðu, þeiri var við brugðit, þat brá of allt annat, er unnu börn Gjúka; svá kváðu Niflunga, meðan sjalfir lifðu, skapa sókn sverðum, slítask af brynjur, höggva svá hjalma, sem þeim hugr dygði. |
53 |
Morgin mest vágu, unz miðjan dag líddi, óttu alla ok öndurðan dag; fyrr var fullvegit, flóði völlr blóði, átján áðr fellu, efri þeir urðu Beru tveir sveinar ok bróðir hennar. |
54 |
Röskr tók at ræða, þótt hann reiðr væri: "Illt er um litask, yðr er þat kenna; várum þrír tigir, þegnar vígligir, eftir lifum ellifu, ór er þar brunnit. |
55 |
Bæðr várum fimm, er Buðla misstum; hefir nú Hel halfa, en höggnir tveir liggja. |
56 |
Mægð gat ek mikla, mák-a-k því leyna, kona váliga, knák-a ek þess njóta; hljótt áttum sjaldan, síz komt í hendr ossar; firrðan mik frændum, féi oft svikinn, senduð systur helju, slíks ek mest kennumk." |
Guðrún kvað: | |
57 |
"Getr þú þess, Atli, gerðir svá fyrri: móður tókt mína ok myrðir til hnossa, svinna systrungu sveltir þú í helli; hlæglikt mér þat þykkir, er þú þinn harm tínir, goðum ek þat þakka, er þér gengsk illa." |
Atli kvað: | |
58 |
"Eggja ek yðr, jarlar, auka harm stóran vífs ins vegliga, vilja ek þat líta; kostið svá keppa, at klökkvi Guðrún, séa ek þat mætta, at hon sér né ynði-t. |
59 |
Takið ér Högna ok hyldið með knífi, skerið ór hjarta, skuluð þess görvir; Gunnar grimmúðgan á galga festið, bellið því bragði, bjóðið til ormum." |
Högni kvað: | |
60 |
"Ger, sem til lystir, glaðr munk þess bíða, röskr munk þér reynask, reynt hefi ek fyrr brattara; höfuð hnekking, meðan heilir várum, nú erum svá sárir, at þú mátt sjalfr valda." |
61 |
Beiti þat mælti, bryti var hann Atla: "Tökum vér Hjalla, en Högna forðum, högum vér halft yrkjum, hann er skapdauði, lifir-a svá lengi, löskr mun hann æ heitinn." |
62 |
Hræddr var hvergætir, helt-a in lengr rúmi, kunni klökkr verða, kleif í rá hverja; vesall lézk vígs þeira, er skyldi váss gjalda, ok sinn dag dapran at deyja frá svínum, allri örkostu, er hann áðr hafði. |
63 |
Tóku þeir brás Buðla ok brugðu til knífi, æpði illþræli, áðr odds kenndi; tóm lézk at eiga teðja vel garða, vinna it vergasta, ef hann við rétti, feginn lézk þó Hjalli, at hann fjör þægi. |
64 |
Gættisk þess Högni - gerva svá færi - at árna ánauðgum, at undan gengi: "Fyrir kveð ek mér minna at fremja leik þenna; hví mynim hér vilja heyra á þá skræktun?" |
65 |
Þrifu þeir þjóðgóðan, þá var kostr engi rekkum rakklátum ráð enn lengr dvelja; hló þá Högni, heyrðu dagmegir, keppa hann svá kunni, kvöl hann vel þolði. |
66 |
Harpu tók Gunnarr, hrærði ilkvistum, sláa hann svá kunni, at snótir grétu, klukku þeir karlar, er kunnu görst heyra; ríkri ráð sagði; raptar sundr brustu. |
67 |
Dó þá dýrir, dags var heldr snemma, létu þeir á lesti lifa íþróttir. |
68 |
Stórr þóttisk Atli, sté hann um þá báða, horskri harm sagði ok réð heldr at bregða: "Morginn er nú, Guðrún, misst hefir þú þér hollra; sums ertu sjalfskapa, at hafi svá gengit." |
Guðrún kvað: | |
69 |
"Feginn ertu, Atli, ferr þú víg lýsa, á munu þér iðrar, ef þú alt reynir; sú mun erfð eftir, ek kann þér segja: ills gengsk þér aldri, nema ek ok deyja." |
Atli kvað: | |
70 |
"Kann ek slíks synja, sé ek til ráð annat hálfu hógligra - höfnum oft góðu -, mani mun ek þik hugga, mætum ágætum, silfri snæhvítu, sem þú sjalf vilir." |
Guðrún kvað: | |
71 |
"Ón er þess engi, ek vil því níta; sleit ek þá sáttir, er váru sakar minni; afkár ek áðr þótta, á mun nú gæða, hræfða ek um hotvetna, meðan Högni lifði. |
72 |
Alin vit upp várum í einu húsi, lékum leik margan ok í lundi óxom, gæddi okkr Grímhildr gulli ok halsmenjum; bana muntu mér brœðra bæta aldrigi, né vinna þess ekki, at mér vel þykki. |
73 |
Kostum drepr kvenna karla ofríki, í kné gengr hnefi, ef kvistir þverra; tré tekr at hníga, ef höggr tág undan; nú máttu einn, Atli, öllu hér ráða." |
74 |
Gnótt var grunnýðgi, er gramr því trúði, sýn var sveipvísi, ef hann sín gæði; kröpp var þá Guðrún, kunni of hug mæla, létt hon sér gerði, lék hon tveim skjöldum. |
Æxti hon aldrykkjur at erfa brœðr sína, samr lézk ok Atli at sína gerva. | |
76 |
Lokit því létu, lagat var drykkju, sú var samkunda við svörfun ofmikla; ströng var stórhuguð, stríddi hon ætt Buðla, vildi hon ver sínum [vinna] ofrhefndir. |
77 |
Lokkaði hon litla ok lagði við stokki, glúpnuðu grimmir ok grétu þeygi, fóru í faðm móður, fréttu, hvat þá skyldi. |
Guðrún kvað: | |
78 |
"Spyrið lítt eftir, spilla ætla ek báðum, lyst várumk þess lengi at lyfja ykkr elli." |
Sveinarnir kváðu: | |
"Blótt, sem vill, börnum! bannar þat manngi, skömm mun ró reiði, ef þú reynir görva." | |
79 |
Brá þá barnæsku brœðra in kappsvinna, skipti-t skapliga, skar hon á hals báða. Enn frétti Atli, hvert farnir væri sveinar hans leika, er hann sá þá hvergi. |
Guðrún kvað: | |
80 |
"Yfir ráðumk ganga Atla til segja, dylja munk þik eigi dóttir Grímhildar; glaða mun þik minnst, Atli, ef þú görva reynir; vakðir vá mikla, er þú vátt brœðr mína. |
81 |
Svaf ek mjök sjaldan, síðans þeir fellu, hét ek þér hörðu, hefi ek þik nú minntan; morgin mér sagðir, man ek enn þann görva, nú er ok aftann, átt þú slíkt at frétta. |
82 |
Maga hefir þú þinna misst, sem þú sízt skyldir, hausa veizt þú þeira hafða at ölskálum, drýgða ek þér svá drykkju, dreyra blett ek þeira. |
83 |
Tók ek þeira hjörtu, ok á teini steikðak, selda ek þér síðan, sagðak at kalfs væri: einn þú því ollir, ekki réttu leifa, töggtu tíðliga, trúðir vel jöxlum. |
84 |
Barna veiztu þinna, biðr sér fár verra; hlut veld ek mínum, hælumk þó ekki." |
Atli kvað: | |
85 |
"Grimm vartu, Guðrún, er þú gera svá máttir, barna þinna blóði at blanda mér drykkju; snýtt hefir þú sifjungum, sem þú sizt skyldir, mér lætr þú ok sjalfum millum ills lítit." |
Guðrún kvað: | |
86 |
"Vili mér enn væri at vega þik sjalfan, fátt er fullilla farit við gram slíkan; drýgt þú fyrr hafðir þat er menn dæmi vissu-t til heimsku harðræðis í heimi þessum; nú hefir þú enn aukit þat er áðan frágum, greipt glæp stóran, gört hefir þú þitt erfi." |
Atli kvað: | |
87 |
"Brend muntu á báli ok barið grjóti áðr, þá hefir þú árnat þatstu æ beiðisk." |
Guðrún kvað: | |
"Seg þér slíkar sorgir ár morgin, fríðra vil ek dauða fara í ljós annat." | |
88 |
Sátu samtýnis, sendusk fárhugi, hendysk heiptyrði, hvártki sér unði. Heipt óx Hniflungi, hugði á stórræði, gat fyr Guðrúnu, at hann væri grimmr Atla. |
89 |
Kómu í hug henni Högna viðfarar, talði happ hánum, ef hann hefnt ynni. Veginn var þá Atli, var þess skammt bíða, sonr vá Högna ok sjalf Guðrún. |
90 |
Röskr tók at ræða, rakðisk ór svefni, kenndi brátt benja, bands kvað hann þörf enga: "Segið it sannasta, hverr vá son Buðla; emk-a ek lítt leikinn, lífs tel ek ván enga." |
Guðrún kvað: | |
91 |
"Dylja mun þik eigi dóttir Grímhildar, látumk því valda, er líðr þína æfi, en sumu sonr Högna, er þik sár mæða." |
Atli kvað: | |
92 |
"Vaðit hefir þú at vígi, þótt væri-t skaplikt, illt er vin véla þannz þér vel trúir; beiddr fór ek heiman at biðja þín, Guðrún. |
93 |
Leyfð vartu ekkja, léto stórráða, varð-a ván lygi, er vér of reyndum; fórtu heim hingat, fylgði oss herr manna, allt var ítarligt um órar ferðir. |
94 |
Margs var alls sómi manna tíginna, naut váru ærin, nutum af stórum, þar var fjölð féar, fengu til margir. |
95 |
Mund galt ek mærri, meiðma fjölð þiggja, þræla þríá tigu, þýjar sjau góðar, sæmð var at slíku, silfr var þó meira. |
96 |
Léztu þér alt þykkja, sem ekki væri, meðan lönd þau lágu, er mér leifði Buðli, gróftu svá undir, gerði-t hlut þiggja; sværu léztu þína sitja oft grátna, fann ek í hug heilum hjóna vætr síðan." |
Guðrún kvað: | |
97 |
"Lýgr þú nú, Atli, þótt ek þat lítt rekja, heldr var ek hæg sjaldan, hóftu þó stórum; börðuzk ér brœðr ungir, báruzk róg milli, halft gekk til heljar ór húsi þínu, hrolldi hotvetna þat er til hags skyldi. |
98 |
Þrjú várum systkin, þóttum óvægin, fórum af landi, fylgðum Sigurði; skæva vér létum, skipi hvert várt stýrði, örkuðum at auðnu, unz vér austr kvómum. |
99 |
Konung drápum fyrstan, kurum land þaðra, hersar oss á hönd gengu, hræðslu þat vissi; vágum ór skógi þanns vildum syknan, settum þann sælan, er sér né átti-t. |
100 |
Dauðr varð inn húnski, drap þá brátt kosti, strangt var angr ungri ekkju nafn hljóta; kvöl þótti kvikri at koma í hús Atla, átti áðr kappi, illr var sá missir. |
101 |
Komt-a-ðu af því þingi, er vér þat frægim, at þú sök sættir né slekðir aðra; vildir ávallt vægja, en vætki halda, kyrrt of því láta, [. . .]" |
Atli kvað: | |
102 |
"Lýgr þú nú, Guðrún, lítt mun við bætask hluti hvárigra, höfum öll skarðan; gerðu nú, Guðrún, af gæzku þinni okkr til ágætis, er mik út hefja." |
Guðrún kvað: | |
103 |
"Knörr mun ek kaupa ok kistu steinda, vexa vel blæju at verja þitt líki, hyggja á þörf hverja, sem vit holl værim." |
104 |
Nár varð þá Atli, niðjum stríð æxti, efndi ítrborin allt þats réð heita; fróð vildi Gudrún fara sér at spilla, urðu dvöl dægra, dó hon í sinn annat. |
105 |
Sæll er hverr síðan, er slíkt getr fæða jóð at afreki, sems ól Gjúki; lifa mun þat eptir á landi hverju þeira þrámæli, hvargi er þjóð heyrir. |
Frá Guðrúnu | |
Guðrún gekk þá til sævar, er hon hafði drepit Atla. Gekk hon út á sæinn ok vildi fara sér. Hon mátti eigi sökkva. Rak hana yfir fjörðinn á land Jónakrs konungs. Hann fekk hennar. | |
Þeirra synir váru þeir Sörli ok Erpr ok Hamðir. Þar fæddist upp Svanhildr Sigurðardóttir. Hon var gift Jörmunrekk inum ríkja. Með honom var Bikki. Hann réð þat, at Randvér konungs son skyldi taka hana. Þat sagði Bikki konungi. Konungr lét hengja Randvé, enn troða Svanhildi undir hrossa fótum. Enn er þat spurði Guðrún, þá kvaddi hon sonu sína. | |
1 |
Þá frá ek sennu sliðrfengligsta, trauð mál talið af trega stórum, er harðhuguð hvatti at vígi grimmum orðum Guðrún sonu: |
2 |
"Hví sitið ér, hví sofið lífi, hví tregr-at ykkr teiti at mæla, er Jörmunrekr yðra systur, unga at aldri, jóm of traddi, hvítum ok svörtum, á hervegi, grám, gangtömum Gotna hrossum. |
3 |
Urðu-a it glíkir þeim Gunnari, né in heldr hugðir sem var Högni; hennar munduð it hefna leita, ef móð ættið minna brœðra eða harðan hug Húnkonunga." |
4 |
Þá kvað þat Hamðir inn hugumstóri: "Lítt myndir þú leyfa dáð Högna, þá er Sigurð vökðu svefni ór; bækr váru þínar enar bláhvítu roðnar í vers dreyra, folgnar í valblóði. |
5 |
Urðu þér beggja brœðra hefndir slíðrar ok sárar, er þú sonu myrðir; knættim allir Jörmunrekki samhyggjendr systur hefna. |
6 |
Berið hnossir fram Húnkonunga; hefir þú okkr hvatta at hjörþingi." |
7 |
Hlæjandi Guðrún hvarf til skemmu, kumbl konunga ór kerum valði, síðar brynjur, ok sonum færði; hlóðusk móðgir á mara bógu. |
8 |
Þá kvað þat Hamðir inn hugumstóri: "Svá kemsk meirr aptr móður at vitja geir-Njörðr hniginn á Goðþjóðu, at þú erfi at öll oss drykkir, at Svanhildi ok sonu þína." |
9 |
Guðrún grátandi, Gjúka dóttir, gekk hon tregliga á tái sitja ok at telja tárughlýra móðug spjöll á margan veg: |
10 |
"Þrjá vissa ek elda, þrjá vissa ek arna, var ek þrimr verum vegin at húsi; einn var mér Sigurðr öllum betri, er brœðr mínir at bana urðu. |
11 |
Svárra sára sák-at ek né kunna, [- - - -] meirr þóttusk mér of stríða, er mik öðlingar Atla gáfu. |
12 |
Húna hvassa hét ek mér at rúnum, máttig-a-k bölva betr of vinna, áðr ek hnóf höfuð af Niflungum. |
13 |
Gekk ek til strandar, gröm vark nornum, vilda ek hrinda stríðgrið þeira; hófu mik, né drekkðu, hávar bárur, því ek land of sték, at lifa skyldak. |
14 |
Gekk ek á beð, hugðak mér fyr betra, þriðja sinni þjóðkonungi; ól ek mér jóð, erfivörð, [erfivörðu] Jónakrs sonum. |
15 |
En um Svanhildi sátu þýjar, er ek minna barna bazt fullhugðak; svá var Svanhildr í sal mínum, sem væri semleitr sólar geisli. |
16 |
Gædda ek gulli ok guðvefjum, áðr ek gæfak Goðþjóðar til; þat er mér harðast harma minna of þann inn hvíta hadd Svanhildar, auri tröddu und jóa fótum. |
17 |
En sá sárastr, er þeir Sigurð minn sigri ræntan, í sæing vágu; en sá grimmastr, er þeir Gunnari fránir ormar til fjörs skriðu; en sá hvassastr, er til hjarta konung óblauðan kvikvan skáru. |
18 |
Fjölð man ek bölva, [- - - -]; beittu, Siguðr, inn blakka mar, hest inn hraðfæra láttu hinig renna; sitr eigi hér snör né dóttir, sú er Guðrúnu gæfi hnossir. |
19 |
Minnsktu, Sigurðr, hvat vit mæltum, þá er vit á beð bæði sátum, at þú myndir mín, móðugr, vitja halr, ór helju, en ek þín ór heimi. |
20 |
Hlaðið ér, jarlar, eikiköstinn, látið þann und hilmi hæstan verða; megi brenna brjóst bölvafullt eldr, þrungit um hjarta þíðni sorgir." |
21 |
Jörlum öllum óðal batni, snótum öllum sorg at minni, at þetta tregróf of talit væri. |
1 |
Spruttu á tái tregnar íðir græti alfa in glýstömu; ár of morgin manna bölva sútir hverjar sorg of kveykva. |
2 |
Var-a þat nú né í gær, þat hefir langt liðit síðan, - er fátt fornara, fremr var þat halfu, - er hvatti Guðrún Gjúka borin, sonu sína unga at hefna Svanhildar: |
3 |
„Systir var ykkur Svanhildr of heitin, sú er Jörmunrekkr jóm of traddi, hvítum ok svörtum á hervegi, grám, gangtömum Gotna hrossum. |
4 |
Eftir er ykkr þrungit þjóðkonunga, lifið einir ér þátta ættar minnar. |
5 |
Einstæð em ek orðin, sem ösp í holti, fallin at frændum, sem fura at kvisti, vaðin at vilja, sem viðr at laufi, þá er in kvistskæða kemr um dag varman.“ |
6 |
Hitt kvað þá Hamðir inn hugumstóri: „Lítt myndir þú þá, Guðrún, leyfa dáð Högna, er þeir Sigurð vökðu svefni ór, seztu á beð, en banar hlógu. |
7 |
Bækr váru þínar inar bláhvítu roðnar völundum, flutu í vers dreyra; svalt þá Sigurðr, saztu yfir dauðum, glýja þú né gáðir, Gunnarr þér svá vildi. |
8 |
Atla þóttisk þú stríða at Erps morði ok at Eitils aldrlagi, þat var þér enn verra; svá skyldi hverr öðrum verja til aldrlaga sverði sárbeitu, at sér né stríddi-t.“ |
9 |
Hitt kvað þá Sörli, - svinna hafði hann hyggju -: „Vilk-at ek við móður málum skipta, orðs þikkir enn vant ykkru hváru, hvers biðr þú nú, Guðrún, er þú at gráti né fær-at? |
10 |
Brœðr grát þú þína ok buri svása, niðja náborna leidda nær rógi; okkr skaltu ok, Guðrún, gráta báða, er hér sitjum feigir á mörum, fjarri munum deyja.“ |
11 |
Gengu ór garði görvir at eiskra, liðu þá yfir ungir úrig fjöll mörum húnlenzkum morðs at hefna. |
12 |
Fundu á stræti stórbrögðóttan: |
„Hvé mun jarpskammr okkr fulltingja?“ | |
13 |
Svaraði inn sundrmæðri, svá kvaðsk veita mundu fullting frændum, sem fótr öðrum. |
„Hvat megi fótr fæti veita né holdgróin hönd annarri?“ | |
14 |
Þá kvað þat Erpr einu sinni, - mærr of lék á mars baki: -: „Illt er blauðum hal brautir kenna.“ Kóðu harðan mjök hornung vera. |
15 |
Drógu þeir ór skíði skíðiéarn, mækis eggjar at mun flagði; þverrðu þeir þrótt sinn at þriðjungi, létu mög ungan til moldar hníga. |
16 |
Skóku loða, skalmir festu, ok góðbornir smugu í guðvefi. |
17 |
Fram lágu brautir, fundu vástigu ok systurson sáran á meiði, vargtré vindköld vestan bæjar, trýtti æ trönu hvöt, titt var-at bíða. |
18 |
Glamr var í höllu, halir ölreifir, ok til gota ekki gerðu at heyra, áðr halr hugfullr í horn of þaut. |
19 |
Segja fóru ærir Jörmunrekki, at sénir váru seggir und hjalmum: „Ræðið ér um ráð, ríkir eru komnir, fyr máttkum hafið er mönnum mey of tradda.“ |
20 |
Hló þá Jörmunrekkr, hendi drap á kampa, beiddisk-at bröngu, böðvaðisk at víni; skók hann skör jarpa, sá á skjöld hvítan, lét hann sér í hendi hvarfa ker gullit. |
21 |
„Sæll ek þá þóttumk, ef ek sjá knætta Hamði ok Sörla í höllu minni, buri mynda ek þá binda með boga strengjum, góð börn Gjúka festa á galga.“ |
Hitt kvað þá Hróðrglöð, stóð of hleðum, mæfingr mælti við mög þenna: . . . „Því at þat heita at hlýðigi myni, megu tveir menn einir tíu hundruð Gotna binda eða berja í borg inni háu.“ | |
23 |
Styrr varð í ranni, stukku ölskálir, í blóði bragnar lágu, komit ór brjósti Gotna. |
Hitt kvað þá Hamðir inn hugumstóri: „Æstir, Jörmunrekkr, okkarrar kvámu brœðra sammæðra innan borgar þinnar; fætr sér þína, höndum sér þú þínum, Jörmunrekkr, orpit í eld heitan.“ | |
Þá hraut við inn reginkunngi baldr í hrynju, sem björn hryti: „Grytið ér á gumna, alls geirar né bíta, eggjar né éarn Jónakrs sonu.“ | |
Hitt kvað þá Hamðir inn hugumstóri: „Böl vanntu, bróðir, er þú þann belg leystir, oft ór þeim belg böll ráð koma.“ | |
Sörli Kvað: | |
27 |
„Hug hefðir þú, Hamðir, ef þú hefðir hyggjandi; mikils er á mann hvern vant, er mannvits er.“ |
Hamðir kvað: | |
28 |
„Af væri nú höfuð, ef Erpr lifði, bróðir okkarr inn baðfrækni er vit á braut vágum, verr inn vígfrækni, - hvöttumk at dísir, - gumi inn gunnhelgi, - gerðumk at vígi.“ |
Sörli kvað: | |
29 |
„Ekki hygg ek okkr vera ulfa dæmi, at vit mynim sjalfir of sakask, sem grey norna, þá er gráðug eru í auðn of alin. |
30 |
Vel höfum vit vegit, stöndum á val Gotna, ofan eggmóðum, sem ernir á kvisti; góðs höfum tírar fengið, þótt skylim nú eða í gær deyja; kveld lifir maðr ekki eftir kvið norna.“ |
31 |
Þar fell Sörli at salar gafli, enn Hamðir hné at húsbaki. |
Þetta eru kölluð Hamðissmál in fornu. |
1 |
Senn váru æsir allir á þingi ok ásynjur alla á máli, ok um þat réðu ríkir tívar, hví væri Baldri ballir draumar. |
2
|
Upp reis Óðinn, alda gautr, ok hann á Sleipni söðul of lagði; reið hann niðr þaðan niflheljar til; mætti hann hvelpi, þeim er ór helju kom. |
3
|
Sá var blóðugr um brjóst framan ok galdrs föður gól of lengi; fram reið Óðinn, foldvegr dunði; hann kom at hávu Heljar ranni. |
4
|
Þá reið Óðinn fyrir austan dyrr, þar er hann vissi völu leiði; nam hann vittugri valgaldr kveða, unz nauðig reis, nás orð of kvað: |
5
|
"Hvat er manna þat mér ókunnra, er mér hefir aukit erfitt sinni? Var ek snivin snævi ok slegin regni drifin döggu, dauð var ek lengi." |
Óðinn kvað: | |
6
|
"Vegtamr ek heiti, sonr em ek Valtams; segðu mér ór helju, ek mun ór heimi: Hveim eru bekkir baugum sánir flet fagrlig flóuð gulli?" |
Völva kvað: | |
7
|
"Hér stendr Baldri of brugginn mjöðr, skírar veigar, liggr skjöldr yfir, en ásmegir í ofvæni; nauðug sagðak, nú mun ek þegja." |
Óðinn kvað: | |
8
|
"Þegj-at-tu, völva, þik vil ek fregna, unz alkunna, vil ek enn vita: Hverr mun Baldri at bana verða ok Óðins son aldri ræna?" |
Völva kvað: | |
9
|
"Höðr berr hávan hróðrbaðm þinig, hann mun Baldri at bana verða ok Óðins son aldri ræna; nauðug sagðak, nú mun ek þegja." |
Óðinn kvað: | |
10
|
"Þegj-at-tu, völva, þik vil ek fregna, unz alkunna, vil ek enn vita: Hverr mun heift Heði hefnt of vinna eða Baldrs bana á bál vega?" |
Völva kvað: | |
11
|
Rindr berr Vála í vestrsölum, sá mun Óðins sonr einnættr vega: hönd of þvær né höfuð kembir, áðr á bál of berr Baldrs andskota; nauðug sagðak, nú mun ek þegja." |
Óðinn kvað: | |
12
|
"Þegj-at-tu, völva, þik vil ek fregna, unz alkunna, vil ek enn vita: Hverjar ro þær meyjar, er at muni gráta ok á himin verpa halsa skautum?" |
Völva kvað: | |
13
|
"Ert-at-tu Vegtamr, sem ek hugða, heldr ertu Óðinn, aldinn gautr." |
Óðinn kvað: | |
"Ert-at-tu völva né vís kona, heldr ertu þriggja þursa móðir." | |
Völva kvað: | |
14
|
"Heim ríð þú, Óðinn, ok ver hróðigr, svá komir manna meir aftr á vit, er lauss Loki líðr ór böndum ok ragna rök rjúfendr koma." |
Svá segja menn í fornum sögum, at einnhverr af ásum, sá er Heimdallr hét, fór ferðar sinnar ok fram með sjóvarströndu nökkurri, kom at einum húsabœ ok nefndiz Rígr; eftir þeiri sögu er kvæði þetta: | |
1 |
Ár kváðu ganga grœnar brautir öflgan ok aldinn ás kunnigan, ramman ok röskvan Ríg stíganda; gekk hann meir at þat miðrar brautar. |
2 |
Kom hann at húsi, hurð var á gætti, inn nam at ganga eldr var á golfi; hjón sátu þar hár at árni, Ái ok Edda, aldinfalda. |
3 |
Rígr kunni þeim ráð at segja; [. . .] meir settisk hann miðra fletja, en á hlið hvára hjón salkynna. |
4 |
Þá tók Edda ökkvinn hleif, þungan ok þykkvan, þrunginn sáðum, bar hon meir at þat miðra skutla, soð var í bolla, setti á bjóð; var kálfr soðinn krása beztr. |
5 |
Rígr kunni þeim ráð at segja, reis hann upp þaðan, réðsk at sofna; meir lagðisk hann miðrar rekkju, en á hlið hvára hjón salkynna. |
6 |
Þar var hann at þat þríar nætr saman, gekk hann meir at þat miðrar brautar, liðu meir at þat mánuðr níu. |
7 |
Jóð ól Edda jósu vatni, hörvi svartan, hétu Þræl. |
8 |
Hann nam at vaxa ok vel dafna; var þar á höndum hrokkit skinn, kropnir knúar [. . .] fingr digrir, fúlligt andlit, lútr hryggr, langir hælar. |
9 |
Nam han meir at þat megins of kosta, bast at binda, byrðar gerva, bar hann heim at þat hrís gerstan dag. |
10 |
Þar kom at garði gengilbeina aurr var á iljum, armr sólbrunninn, [. . .] niðrbjúgt var nef, nefndisk Þír. |
11 |
Miðra fletja meir settisk hón, sat hjá henni sonr húss, rœddu ok rýndu, rekkju gerðu Þræll ok Þír þrungin dœgr. |
12 |
Börn ólu þau, - bjuggu ok unðu, - hygg ek at héti Hreimr ok Fjósnir, Klúrr ok Kleggi, Kefsir, Fúlnir, Drumbr, Digraldi, Dröttr ok Hösvir. Lútr ok Leggjaldi, lögðu garða, akra töddu, unnu at svínum, geita gættu, grófu torf. |
13 |
Dœtr váru þær Drumba ok Kumba, Ökkvinkalfa ok Arinnefja, Ysja ok Ambátt, Eikintjasna, Tötrughypja ok Trönubeina. þaðan eru komnar þræla ættir. |
14 |
Gekk Rígr at þat réttar brautir, kom hann at höllu, hurð var á skíði, inn nam at ganga, eldr var á golfi, hjón sátu þar, heldu á sýslu. |
15 |
Maðr teglði þar meið til rifjar, var skegg skapat, skör var fyr enni, skyrtu þröngva, skokkr var á golfi. |
16 |
Sat þar kona, sveigði rokk, breiddi faðm, bjó til váðar; sveigr var á höfði, smokkr var á bringu, dúkr var á halsi, dvergar á öxlum. |
17 |
Afi ok Amma áttu hús; Rígr kunni þeim ráð at segja, [meir settisk hann miðra fletja, en á hlið hvára hjón salkynna]. |
18 |
[Þá tók Amma] . . . var kalfr soðinn krása beztr. |
19 |
[Rígr kunni þeim ráð at segja] reis frá borði, réð at sofna, meir lagðisk hann miðrar rekkju, en á hlið hvára hjón salkynna. |
20 |
Þar var hann at þat þríar nætr saman;
liðu meir at þat mánuðr níu; jóð ól Amma, jósu vatni, kölluðu Karl, kona sveip ripti. |
21 |
. . . rauðan ok rjóðan, riðuðu augu. |
22 |
Hann nam at vaxa ok vel dafna, öxn nam at temja, arðr at gerva, hús at timbra ok hlöður smíða, karta at gerva ok keyra plóg. |
23 |
Heim óku þá hanginluklu, geitakyrtlu, giptu Karli; Snör heitir sú, settisk und rifti, bjuggu hjón, bauga deildu, breiddu blæjur ok bú gerðu. |
24 |
Börn ólu þau, - bjuggu ok unðu, - hét Halr ok Drengr, Höldr, Þegn ok Smiðr, Breiðr, Bóndi, Bundinskeggi, Búi ok Boddi, Brattskeggr ok Seggr. |
25 |
Enn hétu svá öðrum nöfnum, Snót, Brúðr, Svanni, Svarri, Sprakki, Fljóð, Sprund ok Víf, Feima, Ristill; þaðan eru komnar karla ættir. |
26 |
Gekk Rígr þaðan réttar brautir, kom hann at sal, suðr horfðu dyrr, vas hurð hnigin, hringr var í gætti, gekk hann inn at þat, golf var stráat. |
27 |
Sátu hjón, sáusk í augu, Faðir ok Móðir fingrum at leika; sat húsgumi ok sneri streng, alm of bendi, örvar skepti. |
28 |
En húskona hugði at örmum, strauk of ripti, sterti ermar, keisti fald, kinga var á bringu, síðar slœður, serk bláfáan; brún bjartari, brjóst ljósara, háls hvítari hreinni mjöllu. |
29 |
Rígr kunni þeim ráð at segja; meir settisk hann miðra fletja, en á hlið hvára hjón salkynna. |
30 |
Þá tók Móðir merkðan dúk, hvítan af hörvi, hulði bjóð, hón tók at þat hleifa þunna, hvíta af hveiti, ok hulði dúk. |
31 |
Framm setti hón fulla skutla, silfri varða, á bjóð fáin fleski ok fugla steikða, vín var í könnu, varðir kálkar, drukku ok dœmðu, dagr var á sinnum. |
32 |
Rígr kunni þeim ráð at segja; reis hann at þat, rekkju gerði, Þar vas hann at þat þríar nætr saman gekk hann meir at þat miðrar brautar liðu meir at þat mánuðr níu. |
33 |
Svein ól Móðir, silki vafði, jósu vatni, Jarl létu heita. |
34 |
Bleikt var hár, bjartir vangar, ötul váru augu sem yrmlingi. |
35 |
Upp óx þar Jarl á fletjum, lind nam at skelfa, leggja strengi, alm at beygja, örvar skefta, fleini at fleygja, frökkur dýja, hestum ríða, hundum verpa, sverðum bregða, sund at fremja. |
36 |
Kom þar ór runni Rígr gangandi, Rígr gangandi, rúnar kendi, sitt gaf heiti, son kvesk eiga; þann bað hann eignask óðalvöllu, óðavöllu, aldnar byggðir. |
37 |
Reið hann meir þaðan myrkvan við, hélug fjöll, unz at höllu kom, skapt nam at dýja, skelfði lind, hesti hleypði ok hjörvi brá, víg nam at vekja, völl nam at rjóða, val nam at fella, vá til landa. |
38 |
Réð hann einn at þat átján búum, auð nam skipta, öllum veita meiðmar ok mösma, mara svangrifja; hringum hreytti, hjó sundr baug. |
39 |
Óku ærir úrgar brautir, kómu at höllu, þar er Hersir bjó, mey átti hann mjófingraða, hvíta ok horska, hétu Erna. |
40 |
Báðu hennar ok heim óku, giftu Jarli, gekk hon und líni, saman bjuggu þau ok sér unðu, ættir jóku ok aldrs nutu. |
41 |
Burr var hinn ellsti, en Barn annat, Jóð ok Aðal, Arfi, Mögr, Niðr ok Niðjungr, - námu leika, - Sonr ok Sveinn, - sund ok tafl, - Kundr hét enn, Konr var inn yngsti |
42 |
Upp óxu þar Jarli bornir, hesta tömðu, hlífar bendu, skeyti skófu, skelfðu aska. |
43 |
En Konr ungr kunni rúnar, ævinrúnar ok aldrrúnar, meir kunni hann mönnum bjarga, eggjar deyfa, ægi lægja. |
44 |
Klök nam fugla, kyrra elda, sefa of svefja, sorgir lægja . . . afl ok eljun átta manna. |
45 |
Hann við Ríg jarl rúnar deilði, brögðum beitti ok betr kunni, þá öðlaðisk ok eiga gat Rígr at heita, rúnar kunna. |
46 |
Reið Konr ungr kjörr ok skóga, kolfi fleygði, kyrrði fugla. |
47 |
Þá kvað þat kráka, sat kvisti ein: "Hvat skaltu, Konr ungr kyrra fugla? Heldr mætti þér hestum ríða, [hjörvi bregða] ok her fella. |
48 |
Á Danr ok Danpr dýrar hallir, œðra óðal en ér hafið; þeir kunnu vel kjóli at ríða, egg at kenna, undir rjúfa." |
49 |
Brún bjartari, brjóst ljósara, hals hvítari hreinni mjöllu. |
50 |
Bjuggu hjón, bauga deilðu. |
Freyja kvað: | |
1 |
"Vaki mær meyja, vaki mín vina, Hyndla systir, er í helli býr; nú er rökkr rökkra, ríða vit skulum til Valhallar ok til vés heilags. |
2 |
Biðjum Herjaföðr í hugum sitja, hann geldr ok gefr gull verðungu, gaf hann Hermóði hjalm ok brynju, en Sigmundi sverð at þiggja. |
3 |
Gefr hann sigr sumum, en sumum aura, mælsku mörgum ok mannvit firum, byri gefr hann brögnum, en brag skáldum, gefr hann mannsemi mörgum rekki. |
4 |
Þórr mun ek blóta, þess mun ek biðja, at hann æ við þik einart láti; þó er hánum ótítt við jötuns brúðir. |
5 |
Nú taktu ulf þinn einn af stalli, lát hann renna með runa mínum." |
Hyndla kvað: | |
"Seinn er göltr þinn goðveg troða, vilk-at ek mar minn mætan hlœða. | |
6 |
Flá ertu, Freyja, er þú freistar mín, vísar þú augum á oss þannig, er þú hefir ver þinn í valsinni Óttar unga Innsteins burr." |
Freyja kvað: | |
7 |
"Dulin ertu, Hyndla, draums ætlak þér, er þú kveðr ver minnn í valsinni, þar er göltr glóar Gullinbursti, Hildisvíni, er mér hagir gerðu, dvergar tveir Dáinn ok Nabbi. |
8 |
Senn vit ór söðlum sitja vit skulum ok of jöfra ættir dœma, gumna þeira, er frá goðum kvámu. |
9 |
Þeir hafa veðjat Vala málmi Óttarr ungi ok Angantýr; skylt er at veita, svá at skati inn ungi föðurleifð hafi eftir frændr sína. |
10 |
Hörg hann mér gerði hlaðinn steinum; nú er grjót þat at gleri orðit; - rauð hann í nýju nauta blóði; æ trúði Óttarr á ásynjur. |
11 |
Nú láttu forna niðja talða ok upp bornar ættir manna; hvat ek Skjöldunga, hvat ek Skilfinga, hvat er Öðlinga, hvat er Ylfinga, hvat er höldborit, hvat er hersborit mest manna val und Miðgarði?" |
Hyndla kvað: | |
12 |
"Þú ert, Óttarr, borinn Innsteini, en Innsteinn var Alfi inum gamla, Alfr var Ulfi, Ulfr Sæfara, en Sæfari Svan inum rauða. |
13 |
Móður átti faðir þinn menjum göfga, hygg ek at hon héti Hlédís gyðja, Fróði var faðir þeirar, en Fríund móðir; öll þótti ætt sú með yfirmönnum. |
14 |
Auði var áðr öflgastr manna, Halfdan fyrri hæstr Skjöldunga; fræg váru folkvíg, þau er framir gerðu, hvarfla þóttu hans verk með himins skautum. |
15 |
Eflðisk hann við Eymund œðztan manna, en hann vá Sigtrygg með svölum eggjum, eiga gekk Almveig, œðzta kvinna, ólu þau ok áttu átján sonu. |
16 |
Þaðan eru Skjöldungar, þaðan eru Skilfingar, þaðan eru Öðlingar, þaðan eru Ynglingar, þaðan eru höldborit, þaðan eru hersborit, mest manna val und Miðgarði; alt er þat ætt þín, Óttarr heimski. |
17 |
Var Hildigunnr hennar móðir, Sváfu barn ok sækonungs; alt er þat ætt þín, Óttarr heimski. Varðar, at viti svá, viltu enn lengra? |
18 |
Dagr átti Þóru drengja móður, ólusk í ætt þar œðztir kappar, Fraðmarr ok Gyrðr ok Frekar báðir, Ámr ok Jösurmarr, Alfr inn gamli. Varðar, at viti svá, viltu enn lengra? |
19 |
Ketill hét vinr þeira, Klypps arfþegi, var hann móðurfaðir móður þinnar; þar var Fróði fyrr en Kári, en eldri var Alfr of getinn. |
20 |
Nanna var næst þar Nökkva dóttir, var mögr hennar mágr þíns föður; fyrnð er sú mægð, fram tel ek lengra; allt er þat ætt þín, Óttarr heimski. |
21 |
Ísolfr ok Ásolfr Ölmóðs synir ok Skúrhildar Skekkils dóttur; skaltu til telja skatna margra; allt er þat ætt þín, Óttarr heimski. |
22 |
Gunnarr balkr, Grímr arðskafi, járnskjöldr Þórir, Ulfr grínandi. |
23 |
[Hervarðr, Hjörvarðr, Hrani, Angantýr], Búi ok Brámi, Barri ok Reifnir, Tindr ok Tyrfingr, ok tveir Haddingjar; allt er þat ætt þín, Óttarr heimski. |
24 |
Austr í Bolm váru bornir Arngríms synir ok Eyfuru, brökun var berserkja, böl margs konar, um lönd ok um lög sem logi fœri, allt er þat ætt þín, Óttarr heimski. |
25 |
Kunnak báða Brodd ok Hörvi; váru þeir í hirð Hrólfs ins gamla. Allir bornir frá Jörmunreki, Sigurðar mági, hlýð þú sögu minni, - folkum grimms, þess er Fáfni vá. |
26 |
Sá var vísir frá Völsungi, ok Hjördís frá Hrauðungi, en Fylimi frá Öðlingum; allt er þat ætt þín, Óttarr heimski. |
27 |
Gunnarr ok Högni, Gjúka arfar, ok it sama Guðrún, systir þeira; eigi var Gutþormr Gjúka ættar, þó var hann bróðir beggja þeira, allt er þat ætt þín, Óttarr heimski. |
28 |
Haraldr hilditönn borinn Hrœreki slöngvanbauga, sonr var hann Auðar, Auðr djúpúðga Ívars dóttir, en Ráðbarðr var Randvers faðir; þeir váru gumnar goðum signaðir; allt er þat ætt þín, Óttarr heimski." [. . .] |
Freyja kvað: | |
29 |
"Bar þú minnisöl mínum gesti, svá hann öll muni orð at tína þessar rœðu á þriðja morgni, þá er þeir Angantýr ættir rekja." |
Hyndla kvað: | |
30 |
"Snúðu braut heðan, sofa lystir mik, fær þú fátt af mér fríðra kosta; hleypr þú, Óðs vina úti á náttum, sem með höfrum Heiðrún fari. |
31 |
Rannt at Óði ey þreyjandi, skutusk þér fleiri und fyrirskyrtu; hleypr þú, Óðs vina úti á náttum, sem með höfrum Heiðrún fari." |
Freyja kvað: | |
32 |
"Ek slæ eldi of íviðju, svá at þú eigi kemsk á braut heðan." |
Hyndla kvað: | |
33 |
Hyr sé ek brenna, en hauðr loga, verða flestir fjörlausn þola; ber þú Óttari bjór at hendi, eitri blandinn mjök, illu heilli." |
Freyja kvað: | |
34 |
"Orðheill þín skal engu ráða, þóttú, brúðr jötuns bölvi heitir; hann skal drekka dýrar veigar; bið ek Óttari öll goð duga." |
1 |
Váru ellifu æsir talðir, Baldr er hné, við banaþúfu; þess lézk Váli verðr at hefna, síns of bróður sló hann handbana. |
2 |
Var Baldrs faðir Burs arfþegi, Freyr átti Gerði, hon var Gymis dóttir, jötna ættar, ok Aurboðu; þó var Þjazi, þeira frændi, skrautgjarn jötunn, hans var Skaði dóttir. |
3 |
Margt segjum þér ok munum fleira; vörumk, at viti svá. Viltu enn lengra? |
4 |
Haki var Hveðnu hóti beztr sona, en Hveðnu var Hjörvarðr faðir; Heiðr ok Hrossþjófr Hrímnis kindar. |
5 |
Eru völur allar frá Viðolfi, vitkar allir frá Vilmeiði, seiðberendr frá Svarthöfða, jötnar allir frá Ymi komnir. |
6 |
Margt segjum þér ok munum fleira; vörumk, at viti svá. Viltu enn lengra? |
7 |
Varð einn borin í árdaga rammaukinn mjök rögna kindar; níu báru þann naddgöfgan mann jötna meyjar við jarðar þröm. |
8 |
Hann Gjalp of bar, hann Greip of bar, bar hann Eistla ok Eyrgjafa, hann bar Ulfrún ok Angeyja, Imdr ok Atla ok Járnsaxa. |
9 |
Sá var aukinn jarðar megni, svalköldum sæ ok sónardreyra. |
10 |
Margt segjum þér ok munum fleira; vörumk, at viti svá. Viltu enn lengra? |
11 |
Ól ulf Loki við Angrboðu, en Sleipni gat við Svaðilfara; eitt þótti skass allra feiknast, þat var bróður frá Býleists komit. |
12 |
Loki át hjarta lindi brenndu, fann hann halfsviðinn hugstein konu; varð Loftr kviðugr af konu illri; þaðan er á foldu flagð hvert komit. |
13 |
Haf gengr hríðum við himin sjalfan, líðr lönd yfir, en loft bilar; þaðan koma snjóvar ok snarir vindar; þá er í ráði, at rögn of þrjóti. |
14 |
Varð einn borinn öllum meiri, sá var aukinn jarðar megni; þann kveða stilli stórúðgastan sif sifjaðan sjötum görvöllum. |
15 |
Þá kemr annarr enn máttkari, þó þori ek eigi þann at nefna; fáir séa nú fram of lengra en Óðinn mun ulfi mæta. |
Skjöldr hét sonr Óðins, er Skjöldungar er frá komnir. Hann hafði atsetu ok réð löndum, þar sem nú er kölluð Danmörk, en þá var kallat Gotland. Skjöldr átti þann son, er Friðleifr hét, er löndum réð eftir hann. Sonr Friðleifs hét Fróði. Hann tók konungdóm eftir föður sinn í þann tíð, er Ágústus keisari lagði frið of heim allan. Þá var Kristr borinn. En fyrir því at Fróði var allra konunga ríkastr á Norðrlöndum, þá var honum kenndr friðrinn um alla danska tungu, ok kalla Norðmenn þat Fróðafrið. Engi maðr grandaði öðrum, þótt hann hitti fyrir sér föðurbana eða bróðurbana lausan eða bundinn. Þá var ok engi þjófr eða ránsmaðr, svá at gullhringr einn lá á Jalangrsheiði lengi. | |
Fróði konungr sótti heimboð í Svíþjóð til þess konungs, er Fjölnir er nefndr. Þá keypti hann ambáttir tvær, er hétu Fenja ok Menja. Þær váru miklar ok sterkar. | |
Í þann tíma fannst í Danmörk kvernsteinar tveir svá miklir, at engi var svá sterkr, at dregit gæti. En sú náttúra fylgði kvernunum, at þat mólst á kverninni, sem sá mælti fyrir, er mól. Sú kvern hét Grótti. Hengikjöftr er sá nefndr, er Fróða konungi gaf kvernina. Fróði konungr lét leiða ambáttirnar til kvernarinnar ok bað þær mala gull ok frið ok sælu Fróða. Þá gaf hann þeim eigi lengri hvíld eða svefn en gaukrinn þagði eða hljóð mátti kveða. Þá er sagt, at þær kvæði ljóð þau, er kallat er Gróttasöngr. Ok áðr létti kvæðinu, mólu þær her at Fróða, svá at á þeiri nótt kom þar herfang mikit. Þá lagðist Fróðafriðr. | |
Mýsingr hafði með sér Grótta ok svá Fenju ok Menju ok bað þær mala salt. Hann bað þær mala lengr. Þær mólu litla hríð, áðr niðr sukku skipin, ok var þar eftir svelgr í hafinu, er særinn fellr í kvernaraugat. Þá varð sær saltr. | |
1 |
Nú eru komnar til konungs húsa, framvísar tvær, Fenja ok Menja, þær ro at Fróða Friðleifssonar máttkar meyjar at mani hafðar. |
2 |
Þær at lúðri leiddar váru ok grjóts gréa gangs of beiddu; hét hann hvárigri hvílð né ynði, áðr hann heyrði hljóm ambátta. |
3 |
Þær þyt þulu þögnhorfinnar; "leggjum lúðra, léttum steinum." Bað hann enn meyjar, at þær mala skyldu. |
4 |
Sungu ok slungu snúðga-steini, svá at Fróða man flest sofnaði; þá kvað þat Menja, var til meldrs komin: |
5 |
"Auð mölum Fróða, mölum alsælan, mölum fjölð féar á feginslúðri; siti hann á auði, sofi hann á dúni, vaki hann at vilja; þá er vel malit. |
6 |
Hér skyli engi öðrum granda, til böls búa né til bana orka, né höggva því hvössu sverði, þó at bana bróður bundinn finni." |
7 |
En hann kvað ekki orð it fyrra: "Sofið eigi meir en of sal gaukar, eða lengr en svá ljóð eitt kveðak." |
8 |
"Var-at-tu, Fróði fullspakr of þik, málvinr manna, er þú man keyptir; kaustu at afli ok at álitum, en at ætterni ekki spurðir. |
9 |
Harðr var Hrungnir ok hans faðir, þó var Þjazi þeim öflgari, Iði ok Aurnir, okkrir niðjar, brœðr bergrisa, þeim erum bornar. |
10 |
Kœmi-a Grótti ór gréa fjalli, né sá inn harði hallr ór jörðu, né mœli svá mær bergrisa, ef vissim vit vætr til hennar. |
11 |
Vér vetr níu várum leikur öflgar alnar fyr jörð neðan, stóðu meyjar at meginverkum, fœrðum sjalfar setberg ór stað. |
12 |
Veltum grjóti of garð risa, svá at fold fyrir fór skjalfandi; svá slöngðum vit snúðga-steini, höfga-halli, at halir tóku. |
13 |
En vit síðan á Svíþjóðu framvísar tvær í folk stigum, beiddum björnu, en brutum skjöldu, gengum í gögnum gráserkjat lið. |
14 |
Steypðum stilli, studdum annan, veittum góðum Gotþormi lið; var-a kyrrseta, áðr Knúi felli. |
15 |
Fram heldum því þau misseri, at vit at köppum kenndar várum, þar sorðum vit skörpum geirum blóð ór benjum ok brand ruðum. |
16 |
Nú erum komnar til konungs húsa miskunnlausar ok at mani hafðar; aurr etr iljar, en ofan kulði; drögum dolgs sjötul, daprt er at Fróða. |
17 |
Hendr skulu hvílask, hallr standa mun, malit hefi ek fyr mik; mitt of leiti; nú mun-a höndum hvílð vel gefa, áðr fullmalit Fróða þykki. |
18 |
Hendr skulu höndla harðar trjónur, vápn valdreyrug, vaki þú Fróði, vaki þú Fróði, ef þú hlýða vill söngum okkrum ok sögnum fornum. |
19 |
Eld sé ek brenna fyr austan borg, vígspjöll vaka, þat mun viti kallaðr, mun herr koma hinig af bragði ok brenna bœ fyr buðlungi. |
20 |
Mun-at þú halda Hleiðrar stóli, rauðum hringum né regingrjóti, tökum á möndli mær, skarpara, erum-a varmar í valdreyra. |
21 |
Mól míns föður mær rammliga, því at hon feigð fira fjölmargra sá; stukku stórar steðr frá lúðri járni varðar, mölum enn framar. |
22 |
Mölum enn framar. Mun Yrsu sonr, niðr Halfdanar, hefna Fróða; sá mun hennar heitinn verða burr ok bróðir, vitum báðar þat." |
23 |
Mólu meyjar, megins kostuðu, váru ungar í jötunmóði, skulfu skaptré, skauzk lúðr ofan, hraut inn höfgi hallr sundr í tvau. |
24 |
En bergrisa brúðr orð of kvað: "Malit höfum, Fróði, sem munum hætta, hafa fullstaðit fljóð at meldri." |
1 |
Vítt er orpit fyri valfalli rifs reiðiský rignir blóði; nú er fyri geirrum grár upp kominn vefr verþjóðar er þær vinur fylla rauðum vepti Randvés bana. |
2 |
Sjá er orpinn vefr ýta þörmum ok harðkléaðr höfðum manna eru dreyrrekin dörr at sköptum járnvarðr yllir enn örum hrælat skulum slá sverðum sigrvef þenna. |
3 |
Gengr hildr vefa ok hjörþrimul sangríðr svipul sverðum svipul skapt mun gnesta skjöldr mun bresta mun hjálmgagarr í hlíf koma. |
4 |
Vindum vindum vef Darraðar sá er ungr konungr átti fyrri fram skulum ganga ok í fólk vaða þar er vinir várir vápnum skipta. |
5 |
Vindum vindum vef Darraðar ok siklingi síðan fylgjum þar sjá bragnar blóðgar randir Gunnr ok Göndul þær er grami hlíðu. |
6 |
Vindum vindum vef Darraðar þar er vé vaða vígra manna látum eigi líf hans faraz eigu valkyrjur vals um kosti. |
7 |
Þeir munu lýðir löndum ráða er útskaga áðr um byggðu kveð ek ríkum gram ráðinn dauða nú er fyrir oddum jarlmaðr hniginn. |
8 |
Ok munu Írar angr um bíða þat er aldri mun ýtum fyrnaz nú er vefr roðinn munu um lönd fara læspjöll gota. |
9 |
Nú er ógurligt um at litaz er deyrug ský dregr með himni mun lopt litat lýða blóði er sóknvarðar syngja kunnu. |
10 |
Vel keðu vér um konung ungan sigrhljóða fjöld syngjum heilar enn inn nemi er heyrir á geirfljóða hljóð ok gumum segi. |
11 |
Ríðum hestum hart út berum bregðum sverðum á braut héðan. |
1 |
Ár kváðu Humla Húnum ráða, Gizur Gautum, Gotum Angantý, Valdarr Dönum, en Völum Kíarr, Alrekr inn frækni enskri þjóðu. |
2 |
Hlöðr var þar borinn í Húnalandi saxi ok með sverði, síðri brynju, hjálmi hringreifðum, hvössum mæki, mari vel tömum á mörk inni helgu. |
3 |
Hlöðr reið austan, Heiðreks arfi; kom hann at garði, þar er Gotar byggja, á Árheima, arfs at kveðja, þar drakk Angantýr erfi Heiðreks. |
4 |
Segg fann hann úti fyr sal hávum ok síðförlan síðan kvaddi? "Inn gakktu, seggr, í sal hávan, bið mér Angantý andspjöll bera." |
Sá gekk inn fyrir konungs borð ok kvaddi Angantý konung vel ok mælti síðan: | |
5 |
"Hér er Hlöðr kominn, Heiðreks arfþegi, bróðir þinn inn böðskái; mikill er sá maðr ungr á mars baki, vill nú, þjóðann, við þik tala." |
6 |
Rymr varð í ranni, risu með góðum, vildi hverr heyra, hvat Hlöðr mælti ok þat, er Angantýr andsvör veitti. |
Þá mælti Angantýr: | |
7 |
"Heill kom þú, Hlöðr, Heiðreks arfi, bróðir minn, gakk á bekk sitja; drekkum Heiðreks hollar veigar feðr okkrum fyrstum manna, vín eða mjöð, hvárts þér vildra þykkir." |
Þá kvað Hlöðr: | |
8 |
"Til annars vér en öl at drekka hingat fórum [at Húna landi] þigg-a-k, þjóðann, þínar veigar. |
9 |
Hafa vil ek halft allt, þat er Heiðrekr átti, al ok af oddi, einum skatti; kú ok af kalfi, kvern þjótandi; þý ok af þræli ok þeira barni; |
10 |
Hrís þat it mæra, er Myrkvið heita, gröf þá ina helgu, er stendr á Goðþjóðu; stein þann inn fagra, er stendr á stöðum Danpar, halfar herborgir, þær er Heiðrekr átti, lönd ok lýða ok ljósa bauga." |
Angantýr kvað: | |
11 |
"Bresta mun fyrr, bróðir; in blikhvíta lind ok kaldr geirr koma við annan ok margr gumi í gras hníga, áðr en Tyrfing í tvau deilak eða þér Humlungr, halfan arf látak. |
12 |
Ek mun bjóða þér bjartar vigrar, fé ok fjölð meiðma, sem þik fremst tíðir; tolf hundruð gef ek þér manna, tolf huhdruð gef ek þér mara, tolf hundruð gef ek þér skálka, þeira er skjöld bera. |
13 |
Manni gef ek hverjum margt at þiggja, annat æðra en hann á at ráða; mey gef ek hverjum manni at þiggja, men spenni ek hverri meyju at halsi. |
14 |
Mun ek um þik sitjanda silfri mæla, en ganganda þik gulli steypa, svá at á vega alla velti baugar; þriðjung Goðþjóðar, - því skaltu ráða." |
Gizurr Grýtingaliði, fóstri Heiðreks konungs, var þá með Angantý konungi. Hann var þá ofrgamall. Ok er hann heyrði boð Angantýs, þótti honum hann of mikit bjóða ok kvað þá: | |
15 |
"Þetta er þiggjanda þýjar barni, barni þýjar, þótt sé borinn konungi; þá hornungr á haugi sat, er öðlingr arfi skipti." |
Hlöðr reiddist nú mjök, er hann var þýbarn ok hornungr kallaðr, ef hann þægi boð bróður síns, ok sneri hann þá þegar í burt með alla sína menn, til þess er hann kom heim í Húnaland til Humla konungs, frænda síns, ok sagði honum, at Angantýr, bróðir hans, hefði synjat honum helmingaskiptis. | |
Humli spyrr nú allt tal þeira; varð hann þá reiðr mjök, ef Hlöðr, dóttursonr hans, skyldi ambáttarsonr heita, ok kvað þá: | |
16 |
"Sitja skulu vér í vetr ok sælliga lifa, drekka ok dæma dýrar veigar; kenna Húnum hervápn búa, þau er fræknliga skulum fram bera. |
17 |
Vel skulum þér, Hlöðr, herlið búa ok framliga fylki týja; með tolf vetra mengi ok tvævetrum fola, svá skal Húna her of samna." |
Þenna vetr sátu þeir Humli ok Hlöðr um kyrrt. Um várit drógu þeir her saman svá mikinn, at aleyða var eftir vígra manna í Húnalandi <. . .> | |
Sem þessi herr kom saman, riðu þeir skóg þann, er Myrkviðr heitir, er skilr Húnaland ok Gotaland, En sem þeir komu af skóginum, þá varu byggðir stórar ok vellir sléttir, ok á völlunum stóð borg ein fögr, en þar réð fyrir Hervör, systir Angantýs konungs, ok Ormarr, fóstri hennar; váru þau sett þar til landgæzlu fyrir her Húna, ok höfðu þau þar mikit lið. | |
Þat var einn morgun í sólar upprás, at Hervör stóð upp á kastala einum yfir borgarhliði. Hon sá jóreyki stóra suðr til skógarins, svá at löngum fal sólina. Því næst sá hon glóa undir jóreyknum, sem á gull eitt liti, fagra skjöldu ok gulli lagða, gyllta hjálma ok hvítar brynjur. Sá hon þá, at þetta var herr Húna ok mikill fjölði. Hervör gekk ofan skyndiliga ok kallar lúðrsvein ok bað blása saman lið, Ok síðan mælti Hervör: "Takið vápn yður ok búizk til orrostu, en þú, Ormarr, ríð í mót Húnum ok bjóð þeim orrostu fyrir borgarhliði inu syðra. Ormarr kvað: | |
18 |
"Skal ek víst ríða ok rönd bera, . . . Gota þjóðum gunni at heyja." |
Þá reið Ormarr af borginni ok í mót hernum, Hann kallaði hátt ok bað þá ríða til borgarinnar, - "ok úti fyrir borgarhliðinu suðr á völlinn - þar býð ek yðr til orrostu, bíði þeir þar annarra, er fyrr koma." | |
Nú reið Ormarr aptr til borgarinnar, ok var Hervör þá albúin ok allr herr. Riðu þau nú út af borginni með hernum móti Húnum, ok hófsk þar allmikil orrosta. En með því at Húnar hafa lið miklu meira, sneri mannfallinu í lið þeira Hervarar, ok um síðir fell Hervör ok mikit lið umhverfis hana. | |
En er Ormarr sá fall hennar, flýði hann ok allir þeir, er lífit þágu. Ormarr reið dag ok nótt, sem mest mátti hann, á fund Angantýs konungs í Árheima, <. . .> | |
Og sem Ormarr kom fyrir Angantý konung, þá kvað hann: | |
19 |
"Sunnan em ek kominn at segja spjöll þessi: sviðin er öll in mæra Myrkviðar heiðr, drifin öll Goðþjóð gumna blóði. |
20 |
Mey veit ek Heiðreks, [fyr mækis eggjum] systur þína, svigna til jarðar; hafa Húnar hana fellda ok marga aðra yðra þegna. |
21 |
Léttari gerðisk hon at böð en við biðil ræða eða í bekk at fara at brúðar gangi." |
Angantýr konungr, þá er hann heyrði þetta, brá hann grönum ok varð seint til orða ok mælti þetta um síðir: | |
"Óbróðurliga vartu leikin, in ágæta systir." | |
Ok síðan leit hann yfir hirðina, ok var ekki margt liðs með honum. Hann kvað þá: | |
22 |
"Mjök várum vér margir, er vér mjöð drukkum, nú erum vér færi, er vér fleiri skyldum. |
23 |
Sé ek eigi mann í mínu liði, þótt ek biðja ok baugum kaupa, er muni ríða ok rönd bera ok þeira Húna herlið finna." |
Gizurr gamli sagði: | |
24 |
"Ek mun þik einkis eyris krefja né skjallanda skarfs ór gulli; þó mun ek ríða ok rönd bera, Húna þjóðum herstaf bjóða." |
<. . .> Gizurr herklæddist með góðum hervápnum ok hljóp á hest sinn, sem ungr væri. Þá mælti hann til konungs: | |
25 |
"Hvar skal ek Húnum hervíg kenna?" |
Angantýr kvað: | |
26 |
"Kenndu at Dylgju ok á Dúnheiði, ok á þeim öldnum Jassarfjöllum; þar oft Gotar gunni háðu ok fagran sigr frægir vágu." |
Nú reið Gizurr í brott ok þar til, er hann kom í her Húna. Hann reið eigi nær en svá, at hann mátti tala við þá. Þá kallar hánn hári röddu ok kvað: | |
27 |
"Felmtr er yðru fylki, feigr er yðvarr vísi, gnæfar yðr gunnfáni, gramr er yðr Óðinn. |
28 |
Býð ek yðr at Dylgju ok á Dúnheiði orrostu undir Jassarfjöllum; hræsi yður at há hverju, ok láti svá Óðinn flein fljúga, sem ek fyrir mæli." |
Þá er Hlöðr hafði heyrt orð Gizurar, þá kvað hann: | |
29 |
"Taki þér Gizur Grýtingaliða, mann Angantýs, kominn af Árheimum." |
Humli konungr sagði: | |
"Eigi skulum árum spilla, þeim er of fara einir saman." | |
Gizurr drap þá hest sinn með sporum ok reið á fund Angantýs konungs. <. . .> Angantýr spyrr, hvat mikit lið Húnar hafa. Gizurr mælti: "Mikit er þeira mengi; | |
30 |
Sex ein eru seggja fylki, í fylki hverju fimm þúsundir, í þúsund hverri þrettán hundruð, í hundraði hverju halir fjórtalðir." |
Angantýr spyrr nú til Húna hers. Þá sendi hann alla vegu menn frá sér ok stefndi hverjum manni til sín, er honum vildi lið veita ok vápnum mætti valda, Fór hann þá á Dúnheiði með lið sitt, ok var þat allmikill herr. Kom þá á móti honum herr Húna, ok höfðu þeir lið hálfu fleira. | |
At öðrum degi hófu þeir sína orrostu ok börðust allan þann dag ok fóru at kveldi í herbúðir sínar. Þeir börðust svá átta daga, at höfðingjar váru enn heilir, en engi vissi manntal, hvat margt fell. En bæði dag ok nótt dreif lið til Angantýs af öllum vegum, ok þá kom svá, at hann hafði eigi færa fólk en í fyrstu, Varð nú orrostan enn ákafari. Váru Húnar allákafir ok sá þá sinn kost, at sú ein var lífs ván, ef þeir sigruðust, ok illt mundi Gota griða at biðja; Gotar vörðu frelsi sitt ok fóstrjörð fyrir Húnum, stóðu því fast, ok eggjaði hverr annan. Þá er á leið daginn, gerðu Gotar atgöngu svá harða, at fylkingar Húna svignuðu fyrir. Ok er Angantyýr sá þat, gekk hann fram ór skjaldborginni ok í öndverða fylking ok hafði í hendi Tyrfing ok hjó þá bæði menn ok hesta. Raufst þá skjaldborg fyrir Húna konungum, ok skiptust þeir brœðr höggum við. Þá fell Hlöðr ok Humli konungr, ok þá brást flótti á Húnum, en Gotar drápu þá <. . .> | |
Angantýr konungr gekk þá at kanna valinn ok fann Hlöð, bróður sinn. Þá kvað hann: | |
31 |
"Bauð ek þér, bróðir, basmir óskerðar, fé ok fjölð meiðma, sem þik fremst tíddi; nú hefir þú hvárki hildar at gjöldum ljósa bauga né land ekki. |
32 |
Bölvat er okkr, bróðir, bani em ek þinn orðinn, þat mun æ uppi, illr er dómr norna." |
|
I |
1 |
Fé ok fjörvi rænti fyrða kind sá hinn grimmi greppr; yfir þá vegu, er hann varðaði, náði engi kvikr komask. |
2 |
Einn hann át opt harðla, aldri bauð hann manni til matar, áðr enn móðr ok meginlítill gestr gangandi af götu kom. |
3 |
Drykks of þurfi lézk inn dæsti maðr ok vanmettr vera; hræddu hjarta hann lézk trúa þeim, er áðr hafði vályndr verit. |
4 |
Mat ok drykk veitti hann þeim, er móðr var, alt af heilum hug; guðs hann gáði, góðu hánum beinði, því hann hugðisk váligr vera. |
5 |
Upp hinn stóð, illt hann hugði, eigi var þarfsamliga þegit; synð var hans svall, sofanda myrði fróðan, fjölvaran. |
6 |
Himna guð bað hann hjálpa sér, þá hann veginn vaknaði; en sá gat við synðum taka, er hann hafði saklausan svikit. |
7 |
Helgir englar kómu ór himnum ofan ok tóku sál hans til sín; í hreinu lífi hon skal lifa æ með almáttkum guði. |
8 |
Auð né heilsu ræðr engi maðr, þótt hánum gangi greitt; margan þat sœkir er minst of varir, engi ræðr sættum sjálfr. |
9 |
Ekki þeir hugðu Unnarr ok Sævaldi, at þeim myndi heill hrapa; nakðir þeir urðu ok næmðir hvívetna, ok runnu sem vargar til viðar. |
10 |
Munaðar ríki hefir margan tregat, opt verðr kvalræði af konum; meingar þær urðu, þó inn máttki guð skapaði skírliga. |
11 |
Sáttir þeir váru Sváfaðr ok Skartheðinn, hvárrgi mátti annars án vera, fyrr enn þeir œddusk fyr einni konu: hon var þeim til lýta lagin. |
12 |
Hvárskis þeir gáðu fyr þá hvítu mey, leiks né ljóss daga; engan hlut máttu þeir annan muna en þat ljósa lík. |
13 |
Daprar þeim urðu inar dimmu nætr, engan máttu þeir sœtan sofa; en af þeim harmi rann heipt saman millum virkðavina. |
14 |
Fádœmi verða í flestum stöðum goldin grimmliga; á hólm þeir gengu fyr it horska víf ok fengu báðir bana. |
15 |
Ofmetnað drýgja skyldi engi maðr, þat hefik sannliga sét; því at þeir hverfa, en hánum fylgja, flestir guði frá. |
16 |
Rík þau váru Ráðný ok Véboði ok hugðusk gott eitt gera; nú þau sitja ok sárum snúa ýmsum elda til. |
17 |
Á sik þau trúðu ok þóttusk ein vera allri þjóð yfir; en þó leizk þeira hagr annan veg almáttkum guði. |
18 |
Munað þau drýgðu á marga vegu ok höfðu gull fyr gaman; nú er þeim goldit, er þau ganga skulu milli frosts ok funa. |
19 |
Óvinum þínum trúðu aldregi, þó þér fagrt mæli fyrir; góðu þú heit, gott er annars víti hafa at varnaði. |
20 |
Svá hánum gafsk Sörla inum góðráða, þá er hann lagði á Vígúlfs vald; tryggliga hann trúði, en hinn at tálum varð, sínum bróðurbana. |
21 |
Grið hann þeim seldi af góðum hug, en þeir hétu hánum gulli í gegn; sáttir létusk, meðan saman drukku, en þó kómu flærðir fram. |
22 |
En þá eptir á öðrum degi, er þeir höfðu í Rýgjardal riðit, sverðum þeir meiddu, þann er saklauss var ok létu hans fjörvi farit. |
23 |
Lík hans þeir drógu á leynigötu ok brytjuðu í brunn niðr; dylja þeir vildu, en dróttinn sá heilagr himnum af. |
24 |
Sál hans bað inn sanni guð í sinn fögnuð fara; en sökudólgar hygg ek síðla muni kallaðir frá kvölum. |
|
II |
25 |
Dísir bið þú þér dróttins mála vera hollar í hugum; viku eptir mun þér vilja þíns alt at óskum ganga. |
26 |
Reiðiverk, þau þú unnit hefr, bœt þú eigi illu yfir; grœttan gœla skaltu með góðum hlutum, þat kveða sálu sama. |
27 |
Á guð skal heita til góðra hluta, þann er hefir skatna skapat; mjök fyrir verðr manna hverr, er seinar finna föður. |
28 |
Æsta dugir einkum vandliga þess er þykkir vant vera; alls á mis verðr, sá er einskis biðr, fár hyggr þegjanda þörf. |
29 |
Síðla ek kom, snemma kallaðr, til dómvalds dyra; þangat ek ætlumk, því mér heitit var: sá hefir krás er krefr. |
30 |
Syndir því valda, at vér hryggvir förum œgisheimi ór; engi óttask, nema illt geri; gott er vammalausum vera. |
31 |
Úlfum glíkir þykkja allir þeir, sem eiga hverfan hug; svá mun gefask þeim er ganga skal þær inar glœddu götur. |
32 |
Vinsamlig ráð ok viti bundin kenni ek þér sjau saman; görla þau mun ok glata aldregi, öll eru þau nýt at nema. |
|
III |
33 |
Frá því er at segja, hvé sæll ek var ynðisheimi í, ok hinu öðru, hvé ýta synir verða nauðgir at náum. |
34 |
Vil ok dul tælir virða sonu, þá er fíkjask á fé; ljósir aurar verða at löngum trega, margan hefir auðr apat. |
35 |
Glaðr at mörgu þótta ek gumnum vera, því at ek vissa fátt fyrir; dvalarheim hefr dróttinn skapat munafullan mjök. |
36 |
Lútr ek sat, lengi ek hölluðumk, mjök var ek þá lystr at lifa; en sá réð, sem ríkr var; frammi eru feigs götur. |
37 |
Heljar reip kómu harðliga sveigð at síðum mér; slíta ek vilda, en þau seig váru; létt er lauss at fara. |
38 |
Einn ek vissa, hvé alla vega sullu sútir mér; Heljar meyar er mér hrolla buðu heim á hverju kveldi. |
39 |
Sól ek sá, sanna dagstjörnu drúpa dynheimum í; en Heljar grind heyrðak ek á annan veg þjóta þungliga. |
40 |
Sól ek sá setta dreyrstöfum, mjök var ek þá ór heimi hallr; máttug hon leizk á marga vegu frá því sem fyrri var. |
41 |
Sól ek sá, svá þótti mér, sem ek sæja göfgan guð; henni ek laut hinzta sinni aldaheimi í. |
42 |
Sól ek sá, svá hon geislaði, at ek þóttumk vættki vita; en gylfar straumar grenjuðu annan veg, blandnir mjök við blóð. |
43 |
Sól ek sá á sjónum skjálfandi, hræðslufullr ok hnipinn; því at hjarta mitt var harðla mjök runnit sundr í sega. |
44 |
Sól ek sá sjaldan hryggvari; mjök var ek þá ór heimi hallr; tunga mín var til trés metin, ok kólnat at fyrir utan. |
45 |
Sól ek sá síðan aldregi eptir þann dapra dag, því at fjalla vötn lukðusk fyrir mér saman, en ek hvarf kallaðr frá kvölum. |
46 |
Vánarstjarna flaug þá var ek fœddr, brott frá brjósti mér; hátt-at hon fló, hvergi settisk, svá at hon mætti hvíld hafa. |
47 |
Öllum lengri var sú in eina nótt, er ek lá stirðr á stráum; þá merkir þat, er guð mælti, at maðr er moldu sonr. |
48 |
Virði þat ok viti in virki guð, sá er skóp hauðr ok himin; hversu munaðarlausir margir fara, þótt við skylda skili. |
49 |
Sinna verka nýtr seggja hverr, sæll er sá, sem gott gerir; auði frá er mér ætluð var sandi orpin sæng. |
50 |
Hörundar hungr tælir hölða opt, hann hefir margr til mikinn; lauga vatn er mér leiðast var eitt allra hluta. |
51 |
Á norna stóli sat ek níu daga, þaðan var ek á hest hafinn; gýgjar sólir skinu grimmliga ór skýdrúpnis skýjum. |
52 |
Utan ok innan þóttumk ek alla fara sigrheima sjau; upp ok niðr leitaða ek œðra vegar, hvar mér væri greiðastar götur. |
53 |
Frá því er at segja, hvat ek fyrst of sá, þá er ek var í kvölheima kominn: sviðnir fuglar, er sálir váru, flugu svá margir sem mý. |
54 |
Vestan sá ek fljúga Vánar dreka, ok fell á glævalds götu; vængi þeir skóku, svá víða þótti mér springa hauðr ok himinn. |
55 |
Sólar hjört leit ek sunnan fara, hann teymðu tveir saman; fœtr hans stóðu foldu á, en tóku horn til himins. |
56 |
Norðan sá ek ríða niðja sonu, ok váru sjau saman; hornum fullum drukku þeir inn hreina mjöð ór brunni Baugregins. |
57 |
Vindr þagði, vötn stöðvaði, þá heyrða ek grimmligan gný; sínum mönnum svipvísar konur mólu mold til matar. |
58 |
Dreyra steina þær inar dökku konur drógu daprliga; blóðug hjörtu hengu þeim fyrir brjóst utan, mœdd við miklum trega. |
59 |
Margan mann sá ek meiddan fara á þeim glœddu götum; andlit þeira sýndusk mér öll vera rýgjar blóði roðin. |
60 |
Marga menn sá ek moldar gengna, þá er eigi máttu þjónustu ná; heiðnar stjörnur stóðu yfir höfði þeim fáðar feiknstöfum. |
61 |
Menn sá ek þá, er mjök ala öfund um annars hagi; blóðgar rúnar váru á brjósti þeim merktar meinliga. |
62 |
Menn sá ek þar marga ófegna, þeir váru villir vega; þat kaupir sá, er þessa heims apask at óheilum. |
63 |
Menn sá ek þá, er mörgum hlutum véltu um annars eign; flokkum þeir fóru til Fégjarnsborgar, ok höfðu byrðar af blýi. |
64 |
Menn sá ek þá, er margan höfðu fé ok fjörvi rænt; brjóst í gegnum renndu brögnum þeim öflgir eitrdrekar. |
65 |
Menn sá ek þá, er minnst vildu halda helga daga; hendr þeira váru á heitum steinum negldar nauðliga. |
66 |
Menn sá ek þá, er af mikillæti virðusk vánum framar; klæði þeira váru kynliga eldi um slegin. |
67 |
Menn sá ek þá, er mart höfðu orð á annan logit; heljar hrafnar ór höfði þeim harðliga sjónir slitu. |
68 |
Allar ógnir fær þú eigi vitat, þær sem helgengnir hafa; sœtar syndir verða at sárum bótum; æ koma mein eptir munuð. |
69 |
Menn sá ek þá, er mart höfðu gefit at guðs lögum; hreinir kyndlar váru yfir höfði þeim brenndir bjartliga. |
70 |
Menn sá ek þá, er af miklum hug veittu fátœkum frama; lásu englar bœkr ok ymna skript helgar yfir höfði þeim. |
71 |
Menn sá ek þá, er mjök höfðu hungri farit hörund; englar guðs lutu öllum þeim; þat er œðsta unað. |
72 |
Menn sá ek þá, er móður höfðu látit mat í munn; hvílur þeira váru á himingeislum hafðar hagliga. |
73 |
Helgar meyjar höfðu hreinliga sál af syndum þvegit manna þeira, er á mörgum degi pína sjálfa sik. |
74 |
Hávar reiðir sá ek með himnum fara, þær eiga götur til guðs; menn þeim stýra, er myrðir eru alls fyrir engar sakir. |
75 |
Inn máttki faðir! Inn mæzti sonr! Heilagr andi himins! þik bið ek skilja, er skapat hefr, oss alla eymðum frá. |
|
IV |
76 |
Hringvör ok Listvör sitja í Herðis dyrum organs stóli á; járn dreyri fellr ór nösum þeim, sá vekr fjón með fyrðum. |
77 |
Óðins kván rœr á jarðar skipi, móðug á munað; seglum hennar verðr síð hlaðit, þeim er á þráreipum þruma. |
78 |
Arfi, faðir einn þér ráðit hefi, ok þeir Sólkötlu synir, hjartar horn, þat er ór haugi bar inn vitri Vígdvalinn. |
79 |
Hér eru rúnar, sem ristit hafa Njarðar dœtr níu: Böðveig hin elzta ok Kreppvör hin yngsta ok þeira systr sjau. |
80 |
Bölvi hverju þeir bellt hafa Sváfr ok Sváfrlogi; blóð þeir vökðu ok benjar sugu illum ey vana. |
|
V |
81 |
Kvæði þetta, er þér kennt hefik, skaltu fyrir kvikum kveða: Sólarljóð er sýnask munu minst at mörgu login. |
82 |
Hér vit skiljumk, ok hittask munum á feginsdegi fira; dróttinn minn gefi dauðum ró, hinum líkn, er lifa. |
83 |
Dásamligt frœði var þér í draumi kveðit, en þú sátt it sanna; fyrða engi var svá fróðr um skapaðr, er áðr heyrði Sólarljóðs sögu. |
© Aerius, 2004